Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.
Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.
Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.
İ sesini karşılayan Kiril harfi.
Ayırıcı im, fonetik işaret veya diyakritik; telaffuz, ton ve diğer ayırıcı unsurları belirtmek için gliflere eklenen imdir. Örneğin Latin harflerine geçiş döneminde Türkçedeki ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli ünsüz sesini karşılamak için yeni arayışlara gidilmiş ve mevcut S harfine sedil eklenerek Ş harfi elde edilmiştir. O > Ö veya A > Â ya da Y > Ý gibi harflerde ayırıcı imlere örnekler görülebilir.
Х Kiril alfabesinin 23. harfidir. Türkçedeki normal H sesinden biraz farklıdır. Ötümsüz artdamaksıl sürtünmeli ünsüz (dinle) sesini göstermek için kullanılır. Normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın üst kısmında titreşir.
Yerı ya da I (ы). Kiril alfabesinin 29. harfi olan bu harfin Latin alfabesindeki karşılığı "I" veya "Y"dir. İ'ye yakın bir I sesi veya Y gibi telaffuz edilir. Benzeri bir ses olan "İ" ise И harfi ile gösterilir.
Yot ya da kısa i,, Kiril alfabesinin 11. harfidir. Damaksıl sürtünmesiz ünsüz (dinle) sesini göstermek için kullanılır. Kullanılan romanizasyon sistemine ve incelenmekte olan Slav diline bağlı olarak, ⟨y⟩, ⟨j⟩, ⟨i⟩ veya ⟨ĭ⟩ olarak romanize edilebilir.
Lje Kiril alfabesinin bir harfidir. "л" ile "ь" birleşimi şeklindedir. Sırpça, Makedonca ve Abhazcada kullanılır. Latin alfabesinde ise "lj" olarak kullanılır.
Lam (ل), Arap alfabesinin yirmi üçüncü harfi. İbranice muadili Lamed harfidir.
Ortak Türk Alfabesi, Türk dillerindeki asal sesler esas alınarak ve aynı kaynaktan çıkanlar sınıflandırılarak tüm harflerin gösterildiği bir sistemdir. Henüz ortak bir biçime ulaşılamamış olmasına rağmen büyük oranda şekillenmiştir.
Ў Latincedeki W sesini karşılayan Kiril harfidir. Dudaklar büzülerek söylenen V harfi gibidir.
Eng, nazal en ya da orijinal yazımıyla Ң, Kiril alfabesinde genizden çıkarılan N ve G karışımı bir sestir. Tatarcada, Türkmencede geçmişte Kiril biçimi (Ң) kullanılırken bugün Latin versiyonları bu dillerin alfabelerinde yer alır. Uniform Türk alfabesinde ise Ņ biçimiyle de gösterilir. Ses değeri NG/NĞ olarak öngörülür. Pek çok ağızda N veya Ğ sesine dönüşmüştür. Osmanlıcadaki üç noktalı Kaf-ı Nûni (ڭ) harfinin karşılığıdır. Örnek olarak İç Anadolu’da, özellikle Sivas yöresinde Saňa, Baňa, Deňiz sözcükleri verilebilir. Pek çok kaynakta Tengri veya Tengiz olarak yazılan sözcükler aslında Teñri ve Teñiz şeklinde okunur.
Ņņ Leton Alfabesinde harfi genizden ve/veya damaktan çıkarılan N ve Y karışımı bir sesi gösterir. Bu ses kimi alfabelerde Nj olarak kullanılır. Kiril alfabelerindeki karşılığı Њ harfidir.
Çengel işareti, dil biliminde ve çoğu dilde kullanılan bir diyakritik işarettir. Türkçede yalnız sessiz harflerde kullanılan ve harflerin ses değerlerini değiştiren bir göstergedir.
І, Belarusça ve Ukraynacada Türkçedeki Î, Kazakçada ise Türkçedeki İ harfine karşılık gelen harftir. Rusçada İ sesine И harfi karşılık gelir. Bu harf Belarusçada kullanılmaz, ancak Ukraynacada Türkçede bulunmayan I sesine yakın bir İ sesini temsil eder. Bu harf, Rusçada yapılan dil reformundan önce Rus alfabesinin bir parçasıydı.
Ѝ, Kiril alfabesinde I harfinin aksanlı okunması gerektiğini belirten I(и) harfinin bir çeşididir. Bağımsız bir harf değildir. Aynı zamanda Makedoncada ve Bulgarcada и harfi tek başına iki anlama gelir, biri 've' anlamındaki и, diğeri de dişil belirteci olan "onun" ' anlamındaki и'dir. Bu dillerde kafa karışıklığı olmasın diye 've' anlamına geleni и, dişil belirteç olarak 'onun' anlamına geleni ise ѝ diye yazarlar. Buna rağmen bağımsız bir harf değildir, и harfinin bir çeşidi olarak kabul edilir.
Ҷ ҷ Kiril alfabesinin bir harfidir. Türkçedeki C sesinin karşılığı olan bir harftir. Tacikçede kullanılır.
Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.
