İçeriğe atla

IV. Władysław Waza

IV. Władysław Waza
Polonya kralı
Litvanya Büyük Dükü
Hüküm süresi8 Kasım 1632 - 20 Mayıs 1648
Taç giymesi6 Şubat 1633
Önce gelenIII. Zygmunt Waza
Sonra gelenII. Jan Kazimierz Waza
Tüm Rusya'nın çarı
Hüküm süresi19 Temmuz 1610 - 21 Şubat 1613
Önce gelenIV. Vasili
Sonra gelenI. Mihail
Doğum9 Haziran 1595
Łobzów, Kraków, Polonya
Ölüm20 Mayıs 1648 (52 yaşında)
Merkinė, Lehistan-Litvanya Birliği
DefinKraków, Poland
Eş(ler)iCecilia Renata
Marie Louise Gonzaga
Çocuk(lar)ıSigismund Casimir
Maria Anna Isabella
Władysław Konstanty Waza
HanedanVasa Hanedanı
BabasıIII. Zygmunt Waza
AnnesiAvusturyalı Anne
DiniRoma Katolikliği
İmza

IV. Władysław Waza (9 Haziran 1595, Kraków - 20 Mayıs 1648, Merkinė), 1632-1648 arasında Polonya kralı, 1610-1634 arasında Rus çarı ve 1632-1648 arasında İsveç kralıdır. Lehistan-Litvanya'nın birliği ve istikrarı yeniden sağlamış, Kuzey Avrupa'da ve Rusya'da büyük çalkantıların yaşandığı bir dönemde Polonya'nın konumunu güvence altına alarak halkın sevgisini kazanmıştır.

İlk yılları

İzlediği politikalarla ülke içinde bölünmelere yol açmış ve Polonya'yı savaşa sürüklemiş olan Kral III. Zygmunt Waza ile Avusturyalı Anna'nın oğluydu. Rus Çarlığı'nı yıkımın eşiğine getiren Karışıklık Dönemi sırasında Polonya kuvvetleri Moskova'yı ele geçirince (1610) babası tarafından Rus çarı seçildi. Ama hiçbir zaman Rus tahtına çıkamadı. Gençliğinde Rus Çarlığı (1617-18) ve Osmanlı Devleti'yle (1621) yapılan savaşlarda gösterdiği başarılarla yetenekli bir komutan olduğunu kanıtladı; 1617'de Moskova'yı fethetmeye gitti, çarlığını ilan etti, Moskova önlerinde yenildiyse de Smolensk ve Çernigov eyaletlerini ele geçirdi.

Hükümdarlığı

IV. Władysław, Rubens'in atölyesinde yapılmış bir resimden Tommaso Dolabella'nın yağlı boya çalışması.
Wladislaw'ın Rusya, Osmanlı ve İsveç'e karşı kazandığı zaferlerin anısına yapılmış bir madalya, 1637

1632'de babasının ölümü üzerine Polonya tahtına çıktı. Bu sırada, kralın ölümüyle doğan karışıklıklardan yararlanmak isteyen Rus Çarlığı 40 bin kişilik bir orduyla Polonya'nın doğu sınırını aşmış ve daha önce Polonya'ya bırakmış olduğu Smolensk'i kuşatmıştı (1618). Mart 1633'te kuşatmayı yaran Władysław, Şubat 1634'te bir saldırı düzenleyerek Rus komutanını esir aldı. Ardından imzalanan Polyanov Antlaşması'yla Çar Mihail Romanov, Władysław'ın çarlık üzerindeki bütün iddialarından vazgeçmesi karşılığında daha önce Polonya'ya bırakılmış olan toprakların bu ülkede kalmasını ve 200 bin ruble ödemeyi kabul etti.

Władysław, daha sonra Osmanlıları kendisiyle uzlaşmaya zorlamak için güneye ordu gönderdi. İmzalanan bir antlaşmayla Polonya'nın Kazaklar, Osmanlı Devleti'nin de Tatarlar üzerindeki denetimlerini sürdürmesi, ayrıca Eflak (Valahya) ve Boğdan'ı (Moldova) ortaklaşa yönetmeleri karara bağlandı.

Otuz Yıl Savaşları (1618-48) sırasında Władysław, İsveç'in düştüğü zor durumdan yararlanarak Eylül 1635'te bu ülkeyle Stuhmsdorf Ateşkes Antlaşması'nı imzaladı. Ama babasının hükümdarlığı sırasında kısa bir süre için Polonyalıların denetimine giren İsveç topraklarını yeniden kazanmayı başaramadı. Bu arada, yetkilerini sınırlamak için kendisine karşı mücadeleye giren Ulusal Meclis'le (Sejm) uğraşmak zorunda kaldı. 1637'de Kutsal Roma Germen İmparatoru III. Ferdinand'ın kardeşi Avusturyalı Cecilia Renata'yla evlendi. 1640'ta oğlu Zygmunt Kazimierz doğdu. Alman ve İskandinav kuvvetleri arasında arabuluculuk yapmaya çalıştıysa da bu girişiminden sonuç alamadı. Bunun üzerine Kazakları kullanarak Osmanlıları Polonya'ya karşı kışkırtmaya ve böylece kaçınılmaz hale gelecek savaşta askeri önderliği üstlenmeye karar verdi. Ama bu planını da uygulayamadı. 1647'de oğlunun ölümüyle iyice umutsuzluğa kapılan Władysław, Kazakların Polonya tahtına karşı büyük bir ayaklanma başlattıkları sırada öldü.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  • Bu madde kısmen İngilizce Wikipedia "Władysław IV Vasa " maddesi kaynaklıdır. Online:IV Vasa 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim:12.8.2017)

Dış kaynaklar

  • Ana Britannica, Cilt 32, s. 7
  • Büyük Larousse, 24. Cilt, s. 12322
  • Czapliński, Władysław, (1959) Na Dworze Króla Władysława IV (Kral IV Władysław Saray Erkanı) (Lehçe)
  • (1980) Poczet Królów i Książąt Polskich (Lehistan Kralları ve Dukleri), 83-07-00234-6 (Lehçe).

Dış bağlantılar

Resmî unvanlar
Önce gelen:
III. Zygmunt Waza

Polonya kralı

8 Kasım 1632 - 20 Mayıs 1648
Sonra gelen:
II. Jan Kazimierz Waza
Önce gelen:
IV. Vasili

Rusya çarı

19 Temmuz 1610 - 21 Şubat 1613
Sonra gelen:
I. Mihail (Rusya)
Hak iddia edilen unvanlar
Önce gelen
III. Zygmunt Waza
— Hak olarak elde tutulan unvanlar —

İsveç kralı

1632–1648
II. Jan Kazimierz Waza

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya-Litvanya Birliği</span> 1569-1795 Avrupada iki konfederasyonlu monarşi

Polonya-Litvanya Birliği, Birinci Polonya Cumhuriyeti, İki Ulus Cumhuriyeti, İki Ulus Birliği veya İki Halk Birliği, 17. yüzyıl Avrupası'nın en güçlü ülkelerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksey (Rusya)</span> Rus çarı (1629-1676; çar 1645-1676)

I. Aleksey veya tam adıyla Aleksey Mihayloviç Romanov, 1645-1676 arasında hüküm sürmüş Rus çarı. Saltanatında Polonya-Litvanya Birliği ve İsveç İmparatorluğu ile savaştı. Stenka Razin'in isyanını bastırdı. Öldüğünde Rusya sınırları yaklaşık 2.000.000.000 akre (8.100.000 km2) dönüme sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">1633-1634 Osmanlı-Lehistan Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 1633-34 yılları arasında yapılmış savaş

1633 - 1634 Osmanlı-Lehistan Savaşı, 17. yüzyılda Osmanlı Devleti ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında yapılmış savaşlardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">1605-1618 Lehistan-Rusya Savaşı</span>

1605-1618 Lehistan-Rusya Savaşı 17. yüzyılda Lehistan-Litvanya Birliği ve bu birliğe bağlı derebeylerinin komutasındaki paralı askerlerin taht kavgası içinde iç savaş ortamına sürüklenmiş olan Rusya Çarlığı'nı istila etmesiyle başlayan savaştır. Bu dönem Rus tarihinde Karışıklık Dönemi olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Jan Kazimierz Waza</span>

II. Jan Kasimir Polonya kralı ve Litvanya büyük dükü.

<span class="mw-page-title-main">II. Düzmece Dmitri</span>

II. Düzmece Dmitri I. Dmitri'nin öldürülmesinin ardından, Kendini gerçek IV. İvan'ın Ugliç'te öldürülen oğlu Dmitri İvanoviç olduğunu söyleyerek, II. Dmitri adıyla Tuşino'da bir ayaklandırma başlatmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Dmitri isyanı</span>

I. Dmitri isyanı IV. İvan'ın Ugliç'te öldürülen oğlu olduğunu iddia eden I. Dmitri'nin Rus Çarlığı tahtında hak iddia etmesiyle 1603–1605 yılları arasında süren bir isyandır. Rusya'da IV. İvan'ın ölümünün ardından oğlu I. Fyodor çar ilan edilmiştir. Fakat iyi bir çar olamadığı için ulusal konsey ile birlikte ve eşinin kardeşi Boris Godunov ile birlikte ülkeyi yönetmiştir. 17 Ocak 1598'de ölen I. Fyodor'dan sonra Boris Godunov ulusal konsey tarafından çar ilan edilmiştir. Tahta çıkan Çar Boris, henüz tahta çıkmadan önce IV. İvan'ın küçük oğlu Dmitri İvanoviç'i öldürterek ileride tahtta hak iddia etmesini engellemeye çalışmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tufan (tarih)</span>

Tufan terimi, Lehistan-Litvanya Birliği'nde 17. yüzyıl ortalarında gerçekleşen bir dizi sefer için kullanılmaktadır. Bu savaşlar sırasında Lehistan-Litvanya Birliği nüfusunun üçte birini ve büyük güç statüsünü kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">IV. Vasili</span> Rus çarı

IV. Vasili Şuyski Rurik Hanedanı'na yakın soylu, Eski Boyar ve 19 Mayıs 1606 – 19 Temmuz 1610 arasında Rus çarı.

<span class="mw-page-title-main">I. Dmitri</span> Rus hükümdar (1581-1606; çar 1605-1606)

I. Dmitri İvanoviç, Moskova Knezliği tahtında hak iddia edip, 1605'ten 1606'daki ölümüne kadar yaklaşık bir yıl boyunca I. Dmitri adıyla hüküm sürenRus çarı. Rurik hanedanına mensup olduğu varsayılsa da, aslında Rurik soyundan gelmemektedir. Dmitri'nin gerçek ismi Grigori (Yuri) Bogdanoviç Otrepyev'dir. Bu nedenle muhalifleri ve ölümünün ardından tarihçiler tarafından yaygın olarak Düzmece Dmitri olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Mihail (Rusya çarı)</span> Rus hükümdar (1596-1645; çar 1613-1645)

I. Mihail Fyodoroviç Romanov 21 Şubat 1613 - 12 Temmuz 1645 tarihleri arasında Rus çarı.

<span class="mw-page-title-main">III. Zygmunt Waza</span> İsveç kralı (hd. 1592-1599), Litvanya ve Polonya Büyük Dükü (hd. 1587-1632)

III. Sigismund Vasa 1587'den 1632'ye kadar Polonya-Litvanya Birliği ve Litvanya Büyük Dükalığı hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar İsveç kralı ve Finlandiya Büyük Dükü.

<span class="mw-page-title-main">Vasa Hanedanı</span>

Vasa Hanedanı 1523'te İsveç'te I. Gustav tarafından kurulan erken modern bir kraliyet hanedanıdır. 1523-1654 yıllarında İsveç Krallığı, 1587-1668 yılları arasında Lehistan-Litvanya Birliği ve 1610-1613 yıllarında da Rusya Çarlığı'na hükmeden hanedanlık.

<span class="mw-page-title-main">1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı</span>

1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı, ayrıca Onüç Yıllık Savaş, Birinci Kuzey Savaşı, Ukrayna Savaşı veya Rus Tufanı olarak da adlandırılır. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki büyük bir çatışmadır. 1655 ve 1660 yılları arasında İsveç Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği'ni işgal etti, bu nedenle Lehistan'da "Tufan" veya İsveç Tufanı başladı. Ayrıca Rusya-İsveç Tufanı olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan-İsveç savaşları</span>

Lehistan-İsveç savaşları, Lehistan-Litvanya Birliği ile İsveç İmparatorluğu arasında geçen savaşlar. Genel olarak yorumlandığında, bu terim 1563 ve 1721 arasındaki bir dizi savaşları yer alır. Daha özetleyici olarak, 1600 ve 1629 arasındaki belirli savaşları ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan-İsveç Savaşı (1600-1611)</span>

Lehistan-İsveç Savaşı (1600-1611) Livonya ve Estonya'nın kontrolü konusunda İsveç ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki mücadelenin yanı sıra İsveç kralı IX. Karl ile Polonya kralı III. Zygmunt Waza arasındaki İsveç tahtına karşı olan anlaşmazlığın devamı olan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Muharebesi (1612)</span>

Moskova Muharebesi, 1605-1618 Lehistan-Rusya Savaşı sırasında 1 ve 3 Eylül 1612'de Moskova'da meydana gelen çatışma. Lehistan-Litvanya Birliği kuvvetlerine Litvanya'dan Hetman Jan Karol Chodkiewicz komuta ederken, Ruslar Dmitri Pojarski tarafından yönetiliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Leh Altın Çağı</span>

Leh Altın Çağı, Polonya'daki Rönesans dönemi ve Litvanya Büyük Dükalığı idi ve kabaca Eski Kral I. Zygmunt ve oğlu, Jagiellon Hanedanı hükümdarlarının sonuncusu olan II. Zygmunt August'un 1572'deki ölümüne kadar olan yönetim dönemine karşılık gelir. Bazı tarihçiler, Polonya Altın Çağı'nın, Lehistan-Litvanya Birliği'nin Hmelnitski Ayaklanması ve İsveç ve Rus işgalleri tarafından harap edildiği 17. yüzyılın ortalarına kadar devam ettiğini düşünüyor. Altın Çağı boyunca, Lehistan-Litvanya Birliği'nin kuzeyde Estonya'dan doğuda Moldavya'ya ve batıda Bohemya'ya kadar uzanan Avrupa'nın en büyük krallıklarından biri haline geldi.