İçeriğe atla

IV. Murat (opera)

IV. Murat Operası
MüzikOkan Demiriş
LibrettoTuran Oflazoğlu
Gala3 Mayıs 1980
İlk gösterim yeriAtatürk Kültür Merkezi, İstanbul, Türkiye


IV. Murat Operası, Okan Demiriş’in bestelediği 3 perdelik opera eseri. Librettosunu Turan Oflazoğlu yazmıştır.

Turan Oflazoğlu’nun yazdığı tiyatro metninden operaya dönüştürülen eser ilk kez 1980’de İstanbul’da sahnelenmiştir. Osmanlı padişahı IV. Murat'ın iç çatışmaları, korkuları ve “Kadınlar Saltanatı” döneminin karmaşık yapısını konu edinir. Türkiye'de en çok sahnelenen opera olma özelliğini taşır.

Sahnelemeler

Dünya prömiyeri 3 Mayıs 1980'de İstanbul'da Atatürk Kültür Merkezi’nde gerçekleşti.

2009’da Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından Esra Gürçil Çeliktaş yönetiminde sahnelendi.[1]

2010’da Mersin Opera ve Balesi tarafından Murat Atak yönetiminde sahneye kondu.[2]

İzmir prömiyeri 28 Nisan 2012’de İzmir Devlet Opera ve Balesi tarafından Evin Atik rejisiyle gerçekleştirildi.[3]

2012-2013 sanat sezonunda Gürçil Çeliktaş rejisiyle Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından sahneye konuldu.[4]

Temmuz 2011’de 2. İstanbul Uluslararası Opera Festivali kapsamında Mersin Devlet Opera ve Balesi tarafından,[5] Temmuz 2012’de 3. İstanbul Uluslararası Opera Festivali kapsamında İzmir Devlet Opera ve Balesi tarafından, Temmuz 2013’te Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından Topkapı Sarayı’nda sahnelendi.[6]

Roller

Rol Ses tipi Prömiyerde roller, 16 Mar 2008
Orkestra şefi: --- )
IV. Murat, Osmanlı padisahi
Sultan IV. Murat
Kösem Sultan
Sadrazam Topal Recep Paşa
Nefi
Silahtar
Bostancıbaşı
Sadrazam Kara Mustafa Paşa
Bekri Mustafa
Dilfigar
Hafız Paşa
Ihtiyar Bilgin
Çığırtkan
İstanbullu
Diğer İstanbullular

Konu özeti [7]

Yer: İstanbul Topkapı Sarayı ve İstanbul şehri Zaman: IV. Murad'ın 1623-1640 döneminde Osmanlı Padişahı olarak hükümdarlık dönemi

I. Perde

Topal Recep Paşa’nin da yönlendirmesiyle, Sadrazam Hüsrev Paşa'nin azledilmesini bahene edip isyan eden bir bölüm Yeniçeri ve Sipahiler, Topkapı Sarayı’ni basarak, IV. Murat’ı ayak divanına çağırırlar. Sultan gelip Babu's-saade Kapısı önüne konulan tahta oturur. Asiler, 17 önemli devlet görevlisinin, bunlar arasında Şeyhülislam Yahya Efendi, Defterdar Mustafa Paşa, Yeniçeri Ağası Hasan Halife, padişahın nedimelerinden Musa Çelebi ve Sadrazam Hafız Ahmet Paşa’nın, kendilerine teslim edilmesini istemektedirler. Kendini son derece yalnız ve çaresiz hisseden IV. Murat Hafız Paşa'yı görevden alır. IV. Murat buna çok üzülür ve Kullarım vazgeçin, veremem onu aryasını söyler, onu öldürülmesine razı olmayıp asilere teslim etmez. Zorbaların baskısıyla isyanı körükleyen elebaşı Topal Recep Paşa sadrazam yapılır. Şair Nef'i bir düet söylerek Sultan Murat'ın artık yumruğunu indirmesi gerektiğini onu uyarır.

Sultan'ın annesi Kösem Sultan Topal Recep Paşa ile işbirliği halindedir. Sultan'ın bundan haberi vardır. Sultan İV. Murat kendini hazırlamaktadır ama ne o annesi Kösem Sultan'ın başına ne de Kösem Sultan oğlunun başına bir kötülük gelsini istemezler. Ana ve oğul birbirlerine karşı bağlılıklarını ifade eden lirik ve dramatik partilerin üst üste duyulmasından oluşan bir düet söylerler.

İsyancılar birkaç gün sonra tekrar Topkapı Sarayı'nı basıp bu sefer Hüsrev Paşa'nın azlinden sonra sadrazam olmuş ama azledilmiş olan Hafız Ahmed Paşa'nin kendilerine teslimini isterler. Sultan Hafız Ahmet Paşa'ya gizlice kaçmasını söyler ama Hafız Ahmet Paşa, Sultanı güç durumda bırakmamak için kaçmayı kabul etmez. Çocuklarını padişaha teslim eder; isyancı zorbalar arasına yürür ve onlar tarafından öldürülür. Gayet üzgün olan Sultan IV. Murat "Tanrım güç ver bana" aryası ile Tanrıdan asilerden öcünü alabilmesi için kendisine güç vermesini diler.

II. Perde

İsyanı teşvik eden ve zorbalarına yönlendiren Sadrazam Topal Recep Paşa Sultan'ın annesi Kösem Sultan ile oğlu İV. Murad'ın tahttan indirilmesi konusunda görüşme yapar. Kösem Sultan oğlunun halledilmesine razıdır ama onun yerine Osmanlı tahtına geçmek için bir diğer oğlu olan şehzade Kasım'ın tahta çıkartılmasını şart koşar. Topal Recep Paşa büyük şehzade Beyazıt'ın damadıdır. Geleneğe göre Beyazıt'ın tahta geçmesi gerektiğini bildirir ve Kösem Sultan'ı buna ikna eder. Bu saray tertibini duyan Dilfigar Kadın Sultan Murat'a sadıktır ve Sadrazam ile Valide Sultan arasındaki yapılan müzakerelerden Sultan IV. Murat'ı haberdar eder.

Sultan bunun üzerine saraya çağrılan Sadrazam Topal Recep Paşa'yı zülüflü baltacılara kementle boğdurup idam ettirir. Cesedi bir çuvala konulup Topkapı Sarayı kapısına bekleyen adamlarının önüne atılır. Annesi Kösem Sultan'ı Topkapı harem dairesine hapseder. Kösem Sultan oğlu ile temas kurup çeşitli sebepler göstererek serbest bırakılmasını istemek üzere Silahdar aracılığı ile oğluna haber göndermek ister. Silahdar bunun imkânsız olduğunu İV. Murat'ın şahsen bu tutuklamayı emrettiğini ona bildirir. Kösem Sultan oğluna iktidarı kendi verdirdiğini ve ona "cihan saltanatı" sağladığını düşünerek bunları "Benim geceden doğan yıldızım" aryasında dile getirir.

İV. Murat bu kez kendisi Topkapı Sarayı'nda bir meşveret ayak divanı düzenler. Bu divana yeniçerilerden, sipahilerden, alimlerden ve halktan temsilciler çağrılırlar. Bu divanda onlarla devletin içine düştüğü kargaşayı tartışır. Kuran'dan örnekler getirerek onlara yanlışlıklarını gösterir. Hepsini etkisi altına aldıktan sonra, kuracağı düzene karşı gelenin başını topuzuyla ezeceğini söyler.

III. Perde

İV. Murat Revan Seferi'ne çıkmıştır ve Revan Kalesini fethettiği haber İstanbul'a iletilmiş ve çığırtgan İstanbullu'lara bu haberi vererek halkın eğlenmeleri sağlamak için IV. Murat'ın buyruğunu onlara bildirmektedir. Sultan herkesin bu zaferi kutlamak için ölçülü biçimde eğlenmesini istemektedir.

Sultan İstanbul'da iken şehirde büyük bir yangın çıkar. Bunu bir bahane bulan Sultan İV. Murat şehirde tütün ve içki yasağı koyar ve kahvehaneler ile meyhaneleri kapatırır. Murat sairlerin kendini hicvetmesine karşı bir kızgısı bulunmaktadır ve Şair Nefi'i'nin kendini hiciv etmesini yasaklar. Şair Nef'i bundan vazgeçmeyeceğni söyler ve basına gelecekleri bilerek Sultan'a Bütün çağlar koklar benim açtırdığım gulu aryasını söyler. IV. Murat bu şairin sanatındna büyük zevk almakla beraber onu padişah yasağına uymadığı nedeniyle cellada idam ettirir. İstanbul halkı gizlice içmektedir ve IV. Murat kıyafet değiştirip şehirde dolaşarak bunu kontrola başlar. Celladı yanında IV. Murat kıyafet değişimli şehri gezerken ünlü içkici Bekri Mustafa'nın meyhanesine gelir; ama yanında celladi olmasına rağmen Sultan Murat Bekri Mustafa'yı idam ettirmez. Moskova ile gizlice mektuplaştığı anlaşılınca Fener Patriği'ni idam ettirir.

Sonra tekrar 1638'de Seferi'ne çıkar ve İran'ın eline geçen Bağdad'i kuşatip kurtarır. İstanbul'a geri döndüğünde sıhhati gayet kötüleşmiştir. Hekimlerin yasaklamasına rağmen fazla içki içer. Fenalaşıp heyaletler görmeye başlar ve zorbaların yine ayaklanıp Topkapı Sarayı'nı bastıklarının sanır. Kudretinin yavaş yavaş tükenip çok acı çektiğini ifade eden Ah çektiğim acı. ölüm aryasını söyler. Batıya Venedik'e karşı bir askeri sefer yapmak uzun zamandır plan yapmaktadır. Sadrazam Kemankeş Kara Mustafa Paşa'ya bu Venedik Seferi için buyruğunu vermekte iken son sözü olan "Venedik Seferi" sözcüğü ağzından çıktıktan hemen sonra ölür. Daha 28 yaşında iken 17 yıl süren hükümdarlıktan sonra ölmüştür.

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Yıllar sonra yeniden IV. Murad, Vatan gazetesi, 18.12.2009". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020. 
  2. ^ "MDOB, IV. Murat operasını sahneleyecek', Cumhuriyet gazetesi, 20.11.2010". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014. 
  3. ^ "IV. Murat İzmir Devlet Opera ve Balesi'nde, Egeninsesi.com sitesi, 28.04.2012, Erişim tarihi:07.03.2014". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014. 
  4. ^ 4. Murat Samsun’da!, Haber gazetesi, 26.02.2013[]
  5. ^ "IV. Murat Topkapı Sarayı'nda, Sabah gazetesi, 02.07.2011". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014. 
  6. ^ "Yıldırım Bayezid ve IV. Murat opera sahnesinde, Zaman gazetesi, 29.06.2013". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014. 
  7. ^ "Izmir turizm rehberinde [[İzmir Devlet Opera Ve Balesi]] tarafından sahnelenen IV. Murat Oparası için enformasyon broşürü". 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">IV. Murad</span> 17. Osmanlı padişahı (1623–1640)

IV. Murad, dîvân edebiyatındaki mahlası Murâdî, 17. Osmanlı padişahı ve 96. İslam halifesi. 1623 ile 1640 yılları arasında hüküm sürdü. Revan ve Bağdat fatihidir. IV. Murad İstanbul'da, Sultan I. Ahmed'in ve Kösem Sultan'ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ağabeyi II. Osman'ın Yedikule Zindanları'nda bir grup isyancı tarafından öldürülmesi üzerine amcası I. Mustafa tahta geçmişti. Aklî dengesi bozuk olan amcası I. Mustafa'nın yerine 11 yaşındaki IV. Murad padişah yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">IV. Mehmed</span> 19. Osmanlı padişahı (1648–1687)

IV. Mehmed veya Avcı Mehmed, 19. Osmanlı padişahı ve 98. İslam halifesidir. Sultan İbrahim'in Hatice Turhan Sultan'dan olan oğludur. Babasının tahttan indirilmesinin ardından 1648'de 6 yaşında tahta çıkan en genç padişah oldu. Ava düşkünlüğünden dolayı "avcı" lakabıyla anılmıştır. 39 yıllık saltanatıyla Kanuni Sultan Süleyman'dan sonra en uzun süre hükümdarlık yapan Osmanlı padişahıdır. Saltanatında Batı'da en geniş sınırlara ulaşılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim (Osmanlı padişahı)</span> 18. Osmanlı padişahı (1640–1648)

Sultan İbrahim, 18. Osmanlı padişahı ve 97. İslam halifesidir. İbrahim, 8 Şubat 1640'ta ağabeyi IV. Murad'ın ölümü üzerine 25 yaşında ve 18. padişah olarak Osmanlı tahtına çıktı. Şehzadeliğinde çok sıkı bir saray hayatı yaşamış, erkek kardeşleri IV. Murad tarafından öldürtülmüş olduğundan korku içinde büyümüştü.

<span class="mw-page-title-main">Köprülü Mehmed Paşa</span> 89. Osmanlı sadrazamı

Köprülü Mehmed Paşa, IV. Mehmed Dönemi'nde 1656-1661 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını yapmış bir bürokrattır. Osmanlı İmparatorluğu'nun Duraklama Devri'nde devleti idare etmiş, görev süresi boyunca yaşanan politik ve toplumsal karışıklıkların etkisini azaltmış ve Osmanlı İmparatorluğu'nun eski itibarını kazanmasında rol oynamıştır. Amasya'ya bağlı Köprü (Vezirköprü) kasabasından Ayşe Hanım'la evlenip bir süre orada yaşadığı için Köprülü olarak tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kösem Sultan</span> Osmanlı İmparatorluğunun Saltanat Naibi Sultan I.Ahmedin nikâhlı eşi, IV. Murad ve I. İbrahimin validesi ve torununun (IV. Mehmed) saltanatını gören tek Valide Sultandır

Mahpeyker Kösem Sultan, Osmanlı İmparatorluğu tarihinin en güçlü kadın figürlerinden birisi, Sultan I. Ahmed'in nikâhlı eşi ve IV. Murad ve İbrahim'in annesidir. Osmanlı tarihinin en güçlü ve etkili kadınlarından biri ve aynı zamanda sonradan Kadınlar Saltanatı olarak adlandırılan dönemin merkezi bir figürü oldu. Naip olarak, Osmanlı İmparatorluğu'nu yaklaşık 20 yıl boyunca etkin bir şekilde yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Hatice Turhan Sultan</span> Sultan İbrahimin Hasekisi IV.Mehmedin validesi. Kadınlar saltanatı dönemini kapatan sultan

Hatice Turhan Sultan, Osmanlı padişahı Sultan İbrahim'in eşi ve IV. Mehmet'in annesidir. 5 yıl kadar bir süre saltanat naibesi sıfatıyla Osmanlı Devleti'ni yönetmiş ikinci valide sultandır. Osmanlı Tarihinin en uzun valide sultanlık yapan ve kadınlar saltanatının sonunu getiren Ukrayna kökenli sultandır.

Siyavuş Paşa, IV. Mehmed saltanatında 21 Ağustos 1651 - 27 Eylül 1651 ve 5 Mart 1656 - 26 Nisan 1656 tarihleri arasında iki kez toplam iki ay yirmi dokuz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. 1641 - 1642 döneminde Kaptan-ı Derya'lık da yapmıştır.

Gürcü Hadım Mehmed Paşa I. Mustafa'nın ikinci kez tahtan indirilmesinden hemen önce 21 Eylül 1622 - 5 Şubat 1623 tarihleri arasında dört ay on gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Kemankeş Ali Paşa I. Mustafa'nin ikinci kez padişahlığının son döneminde ve IV. Murad saltanatının devlet idaresinin annesi Kösem Sultan'ın elinde olduğu ilk dönemlerinde 30 Ağustos 1623 - 3 Nisan 1624 tarihleri arasında yedi ay dört gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Müezzinzade Hafız Ahmed Paşa IV. Murad saltanatının devlet idaresinin annesi Valide Kösem Sultan'ın elinde olduğu ilk dönemlerinde, 28 Ocak 1625- 1 Aralık 1626 ve 25 Ekim 1631-10 Şubat 1632 tarihleri arasında iki kez toplam iki yıl bir ay yirmi gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Gazi Ekrem Hüsrev Paşa veya kısaca Hüsrev Paşa, IV. Murad saltanatının devlet idaresinin annesi Kösem Sultan'ın elinde olduğu ilk dönemlerinde 6 Nisan 1628 - 25 Ekim 1631 tarihleri arasında üç yıl altı ay on dokuz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Topal Recep Paşa IV. Murad saltanatında 10 Şubat 1632 - 18 Mayıs 1632 tarihleri arasında dört ay on beş gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. Nikris (gut) hastalığından muzdarip olan Topal Recep Paşa aksak yürüyüşü dolayısıyla Topal ismini almıştı.

Tabanıyassı Mehmed Paşa IV. Murad saltanatında 18 Mayıs 1632 - 2 Şubat 1637 tarihleri arasında dört yıl sekiz buçuk ay sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kara Musa Paşa</span> 75. Osmanlı sadrazamı

Kara Musa Paşa, İbrahim saltanatında 16 Eylül 1647 - 21 Eylül 1647 tarihleri arasında beş gün sadrazam unvanını taşımış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Zekeriyâzâde Yahyâ Efendi 16. yüzyılın son yarısında ve 17. yüzyılın ilk yarısında çok uzun yaşayan, Sultan I. Mustafa, Sultan IV. Murat ve Sultan İbrahim devirlerinde üç defa Şeyhülislam olarak yüksek devlet görevi yapmış bir âlim ve aynı zamanda ünlü bir Türk divan şairidir.

Deli İbrahim, Turan Oflazoğlu’nun kaleme aldığı üç perdelik tarihi tiyatro oyundur. Yazarın, İktidar Üçlemesi başlığı altında yayımladığı 3 oyundan ikincisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kadınlar saltanatı</span>

Kadınlar saltanatı, Osmanlı İmparatorluğu'nda haseki sultanların veya valide sultanların veya hanım sultanların devlet yönetimine müdahale etmeleri, zaman zaman bizzat devleti yönettikleri döneme verilmiş olan bir addır. Kanuni Sultan Süleyman, döneminde başlamış olup 1656 yılında Köprülü Mehmet Paşa'nın sadrazam oluşuna kadar devam etmiştir.

Gevherhan Sultan Osmanlı padişahı I. Ahmed ve Kösem Sultan'ın kızıdır, II. Osman'ın kız kardeşi, IV. Murad ile İbrahim'ın ablası ve 2 ayrı Sadrazamın eşi.

Atike Sultan ya da Burnaz Atike Sultan Osmanlı padişahı I. Ahmed'in kızı; IV. Murad, I. İbrahim ve Şehzade Kasım'ın kız kardeşidir.

Muhteşem Yüzyıl Kösem karakterleri listesi, Tims Productions yapımı olan dizide yer alan karakterlere ilişkin bir listedir. Dizide gerçek karakterlerin yanı sıra kurgulanan veya hayatı tam olarak bilinmeyen karakterler de vardır. Bu karakterlerin de hayatı kurgulanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.