İçeriğe atla

IV. Mehmed Giray

Mehmed Giray
Kırım Hanlığı Hanı
Kırım hanı
Hüküm süresi1641–1644
Önce gelenI. Bahadır Giray
Sonra gelenIII. İslam Giray
Kırım hanı
(2. kez)
Hüküm süresi1654-1666
Önce gelenIII. İslam Giray
Sonra gelenAdil Giray
Doğum1610
Ölüm1674 (64-65 yaşında)
Bahçesaray, Kırım Hanlığı
Tam adı
Mehmed Giray Han
HanedanGiray Hanedanı
BabasıI. Selâmet Giray
Diniİslam

IV. Mehmed Giray (1610 - 1674, Bahçesaray) Kırım hanıdır. Sofu Mehmed Giray Han olarak da bilinir. (1641 –1644) ve (1654–1666) senelerinde iki kez saltanat sürmüştür.

Polonya ve Litvanya Prensliği ile ittifak politikasını savunmuştur. IV. Mehmed'in han olmasının yanı sıra dini ve felsefi içerikli şiirleri olan meşhur bir şairdir. Şiirlerinde ‘Kâmil’ mahlasını kullanmıştır. Hanlığı döneminde imar ve kültür yaşamına yönelik çalışmalara önem verdi. Kazak işgaline giren Azak Kalesi'nin 1642 yılında kurtarılmasında hazır bulundu.

Sofu Mehmed Giray Han döneminde Evliya Çelebi, Kırım Hanlığı'nı ziyaret ederek, hanlık dönemindeki Kırım'da ki hayatı, başşehir Bahçesaray'da ki yaşamı ve han üzerine bilgilerin günümüze ulaşmasını sağlamıştır.

Hayatı

Ailesi

Mehmed Giray, 1608-1610 yıllarında hüküm süren Kırım hanı I. Selâmet Giray'ın yedi oğlundan biridir. Tahta çıkan kardeşleri I. Bahadır Giray ve III. İslam Giray'dır, diğer kardeşleri ise Kırım, Mübarek, Sefa ve Adil'dir.

1632-1635'te Canıbek Giray'ın ikinci saltanatı sırasında Nureddin veya Kalga oldu. Daha sonra muhtemelen tahttan indirilen Canibek'e eşlik ederek Osmanlı topraklarına gitti. İnayet ve Bahadır dönemlerinde ne yaptığı kayıtlara geçmemiştir.

İlk saltanatı

Kardeşi I. Bahadır Giray Han'ın (1637-1641) ölümü üzerine 1641 yılında tahta çıktı. Bahadır'ın saltanatı, Don Kazaklarını, Azak'tan sürmeye yönelik başarısız girişimlerle sona ermişti. 1642'de Kırım ve Osmanlı birlikleri, çarın baskısıyla karşılaştı. Mısırlı Paşa'nın önderlik ettiği sefere ünlü seyyah Evliya Çelebi de eşlik etti. 1645 yılında Nureddin Gazi, Kursk civarına baskın düzenledi. Mehmed'in kardeşi İslam, kendisinin daha büyük olması ve Bahadır'ın yönetimi altında kalga olması nedeniyle tahtta önceliğe sahip olduğunu söyleyerek padişaha şikayette bulundu, ancak bir sonuç çıkmadı. Kalmuklar, Kabardeyler'e saldırdığında Mehmed, Salanaş Mirza'yı oraya gönderdi ancak Mirza burada öldürüldü. Kabardey beyliği tahtı için iki kardeş, Hakaşmat bey ve Antonak bey çatışma halindeydi. Mehmed Giray, Antonak'ı destekledi. Hakaşmat önce Azak'a, ardından da İstanbul'a kaçtı; burada padişah onu Çerkesya prensi ilan etti.[1] Kefe'nin valisi, Mehmed'in Çerkesya'yı gerekli izni olmadan harap ettiğinden dolayı padişaha şikayette bulundu, bu sebeple tahttan indirildi ve yerine kardeşi İslam tahta çıktı.

Sürgün edilişi

İslam'ın saltanatının büyük bir kısmı, 1648'de başlayan ve Lehistan-Litvanya Birliği'ne karşı Hmelnitski Ayaklanması'nda Kırım'ın çıkarları için yer aldı. İslam Giray Han öldüğünde Mehmed Giray, Rodos'ta sürgün hayatı yaşıyordu.

İkinci saltanatı

Gazi ve Adil'i kalga ve nureddin olarak yanına aldı. (Gazi, İslam Giray zamanında ve Mehmed'in ilk saltanatında da kalga idi) Adil attan düşerek ölünce Murad nureddin oldu. (Murad daha sonra Murad Giray Han olmuştur). Mansur ve Şirin aşiretleri arasında Adil'in ölümüyle çözülmüş gibi görünen bir çekişme vardı. Mehmed'in ikinci saltanatının büyük bir kısmı Lehistan'a karşı savaşla geçti. 1666'da Mehmed, Habsburg Monarşisi'ne karşı savaşmak için Macaristan'a kendisi yerine oğlunu gönderdiği ve 'Bucak Ordası Nogaylarına' saldırdığı için tahttan indirildi. Kendisine bir mülk verildiği ve derviş olarak yaşadığı Tarki Şamhalatı'nda emekli oldu. 1672'de öldü ve defnedilmek üzere naaşı Bahçesaray'a gönderildi.

Popüler kültürdeki yeri

Resmî unvanlar
Önce gelen:
I. Bahadır Giray
Kırım Hanı
1641-1644 		Sonra gelen:
III. İslam Giray
Önce gelen:
III. İslam Giray
Kırım Hanı
1654-1666 		Sonra gelen:
Adil Giray


Kaynakça

  1. ^ Howorth, s. 546

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Mengli Giray</span>

I. Mengli Giray 15. yüzyıl sonlarında 1467; 1469-1475 ve 1478-1515) dönemlerinde üç kez Kırım Hanlığı tahtına oturdu.

<span class="mw-page-title-main">III. Murad</span> 12. Osmanlı padişahı (1574–1595)

III. Murad, divan edebiyatındaki mahlasıyla Muradi, 12. Osmanlı padişahı ve 91. İslam halifesi. Saltanatı sırasında Osmanlı İmparatorluğu en geniş sınırlara ulaşmasına rağmen, devletteki yozlaşma yine saltanatı sırasında başlamıştır. Saltanatı boyunca sefere gitmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Hanlığı</span>

Kırım Hanlığı veya Taht-i Kırım ve Deşt-i Kıpçak, 1441-1783 yılları arasında Kırım'da hüküm sürmüş Kırım Tatar devletiydi. Altın Orda Devleti'nin yerini alan dört Hanlıkların en uzun süre hüküm süreni idi. Bazı kaynaklarda 1475'ten 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması'nın imzalanışına kadar Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kaldığı belirtilmektedir.

I. Selim Giray, Kırım Tatar hanı. 1671-1678, 1684-1691, 1692-1699, 1702-1704, yılları arasında olmak üzere dört kez Kırım tahtında bulunmuştur.

Kalgay, Kırım Hanlığı'nda veliahda verilen unvan.

<span class="mw-page-title-main">I. Mehmed Giray</span> 1515-1523 arasında Kırım hanı

I. Mehmed Giray, 1515-1523 döneminde sekiz yıl Kırım Hanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Devlet Giray</span>

I. Devlet Giray Han, 1551-1577 yılları hüküm süren Kırım hanıdır. I. Devlet Giray döneminde Kırım Hanlığı Osmanlı ile birlikte yükseliş devrini yaşadı. Temel siyasetini Moskova merkezli bir gelişme politikası izleyen Rusların Karadeniz'e inmelerine karşı mücadele oluşturuyordu.

Nur Devlet Giray 4. Kırım Hanı. 1466-1467, 1467-1469, 1475-1476 olmak üzere toplam üç kez saltanat sürmüştür. 1486 ile 1490 yılları arasında Kasım Hanlığı'nı yönetmiştir.

I. Gazi Giray, 1523-1524 yılları arasında altı ay hüküm süren Kırım hanıdır.

I. Saadet Giray, 1524 ile 1532 yılları arasında sekiz yıl Kırım Hanı olarak hüküm sürmüștür.

III. Mehmed Giray 1584—1629 yılları arasında yaşayan Kırım Hanıdır. II. Saadet Giray'ın oğludur. 1623—1628 seneleri arasında saltanat sürmüştür. Saltanatı Sultan I. Mustafa ve IV. Murad dönemine rastlar.

II. İslam Giray, 1584 ila 1588 yılları arasında hüküm süren Kırım hanıdır.

I. Fetih Giray , 1557-1596 Kırım Hanı. 1596 yılında kısa süreli han olmuştur.

Canıbek Giray, Kırım hanı. 1568- 1636 yılları arasında yaşamıştır. 1610-1623, 1624 ve 1628-1635 yılları arasında üç kez hanlık yapmıştır. Ancak, 1624 yılında filen tahta oturması III. Mehmet Giray'ın isyanı nedeni ile mümkün olmadığından, iki kez hanlık yaptığı kabul edilmiştir. Hanlığı I. Ahmet, I. Mustafa,II.Osman ve IV. Murat dönemlerine rastlar. I. Devlet Giray Han'ın torunudur.

II. Devlet Giray, Kırım Hanı. 1699-1702 ve 1709-1713 yılları arasında olmak üzere iki kez Kırım Hanlığı yaptı. Hanlık dönemi iki kez toplamda 8 yıl 5 aydı.

I. Bahadır Giray Kırım Hanı.

Şahin Giray, Kırım Hanlığı iktidarının sürgün edilmiş bir Giray Hanedanı üyesiydi.

Kurgoko Atajuko (Hatekhuşıko) (Kabardeyce: Кургъуокъуэ ХьэтIохъущокъуэ, Rusça: Кургоко Атажукин Kabardey baş prensi, Kazıy Atajuko'nun büyük oğludur.

<span class="mw-page-title-main">II. Mehmed Giray Türbesi</span>

II. Mehmed Giray türbesi Kırım'da, Bahçesaray şehrinin Eski-Yurt bölgesinde 16. yüzyıla ait bir türbedir. Türbede Kırım hanları II. Mehmed Giray (1532-1584), II. Saadet Giray ve III. Mehmed Giray (1584-1629), Murad Giray ve Safa Giray'ın mezarları mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Seferi (1584)</span>

Kırım Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun isyan eden Kırım Hanı II. Mehmed Giray'ı cezalandırmak, Kırım Hanlığı'nda hakimiyetini tesis etmek ve yeni Han II. İslam Giray'ı tahta çıkarmak amacıyla 1584 yılında düzenlediği iki askerî harekât.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.