İçeriğe atla

IV. Liparit

IV. Liparit, bazen III. Liparit olarak bilinir (Gürcüce: ლიპარიტ IV [III]), 11. yüzyıl Gürcü general ve politik figürü. Gürcü Kralı IV. Bagrat'ın (h. 1027-1072) başlangıçta en değerli destekçisi sonra en tehlikeli düşmanı olmuştur. Liparit hanedanına mensuptu. Bu nedenle kalıtımsal olarak Kldekari ve Trialeti dükü oldu.[1] Kral IV. Bagrat'ın küçüklüğünde Kartli eristavisi İvane Abazasdze ile birlikte Gürcistan'ın gerçek yöneticisiydi.

Yaşamı

Yükselişi

Liparit, Gürcü politik tarihine 1020'li yıllarda Kldekari Kalesi hakimi ve kraliyet ordularının komutanı olarak çıktı ve henüz çocuk yaştaki Kral Bagrat ve kral naipi Kraliçe Vasburaganlı Meryem'in muhafızı olarak kendini kanıtladı. Gürcü kronikleri onu "Liparit'in oğlu" Bizans kaynakları "Rati'nin oğlu" olarak kaydeder. 1028 yılında işgalci Bizans kuvvetlerine karşı direnişi ve 1034'te Arran yöneticileri Şeddadilere karşı çıktığı başarılı seferi onu Gürcistan'daki en başarılı soylu yaptı. Liparit 1038 yılında uzun süredir Arap hakimiyetinde kalan Tiflis'i yeniden ele geçirmeye çok yakınken Liparit'in güçlenmesinden korkan kıskanç soyluların kralı barış yapmaya ikna etmesiyle başarısız oldu. Sonuç olarak Liparit Kral Bagrat'ın yeminli düşmanı haline geldi ve intikam için aktif olarak yabancı güçlerle iş birliği yaptı. 1039 yılında bir Bizans ordusuyla tahtı ele geçirmeye çalışan Kral Bagrat'ın üvey kardeşi Demetre'yi destekledi. Kraliyet ordularına karşı, özellikle de Bagrat'ın ezici bir yenilgiye uğradığı ve doğudaki mülklerinden çekilmek zorunda kaldığı Sasireti başta olmak üzere sayısız başarı elde etti. Sasireti Muharebesi, aynı zamanda Kral Bagrat tarafında savaşan Viking paralı askerlerinin katılımıyla da bilinir.

Bagrat, imparator IX. Konstantin'e başvurarak, Bizans aracılığı ile, Liparit'in krallığın yaklaşık yarısını (Kura Nehri'nin güneyinde) sadece Gürcistan kralına itaatkar bir tebaa olarak alması kararlaştırıldı. Böylece 1045-1048 döneminde Trialeti Dükü, Argveti, Aşağı ve Yukarı İberya hakimi, Gürcistan Prensi olarak anılan IV. Liparit, krallığın en güçlü kişisi oldu. Ali İbnü'l-Esîr onu "Abasgların (yani batı Gürcüleri) Kralı" olarak adlandırır, Bizans kaynakları tarafından "Liparites" olarak adlandırılan Liparit, aynı zamanda prestijli magistros (ve muhtemelen Kuropalatis) rütbesine sahip bir Bizans yanlısıydı.

Çöküşü

1048'de Liparit, Bizanslı bir magistros olarak, IX. Konstantin tarafından Anadolu'ya doğru ilerleyen Selçuklu Türklerine karşı savaşta yardım etmesi için çağrıldı. Eylül 1048'deki Pasinler Muharebesi'nde Liparit esir alındı ve tutsak olarak İsfahan'a gönderildi. İmparator, Selçuklu sultanı Tuğrul Bey'e serbest bırakılması için Georgios Drosos'un sefaretini hediyeler ve fidye ile gönderdi. Ancak padişah, bir daha Selçuklulara karşı savaşmamak şartıyla Liparit'i cömertçe serbest bıraktı ve fidyeyi geri verdi. Ali İbnü'l-Esîr'e göre, aracı Drosus değil, Kürt emiri Nasr ad-Daulah'dı, Ermeni vakanüvis Edessalı Mateos ise Liparit'in padişahın huzurunda güçlü bir "Zenci" askeri teke tek dövüşte yendikten sonra serbest bırakıldığını iddia ediyor.

Liparit'in yokluğunda Kral Bagrat üstünlük sağladı ve hatta Liparit'in karısını kaçırdı; ancak 1049 veya 1051'de özgürlüğüne kavuşan Liparit, krala karşı isyan etti ve kralı başkenti Kutaisi'den Abhazya'ya sürdü. Bagrat, annesiyle birlikte, kralın üç yıl boyunca sığındığı Konstantinopolis'e gitmeye zorlandı. Bu arada Liparit, Bagrat'ın oğlu Giorgi'yi kral olarak tahta çıkardı ve kendisini naip ilan etti. Bagrat'ın 1053'te dönüşünden sonra Liparit yeniden ona karşı savaştı. Sonunda, 1060 yılında, kendi adamları tarafından tutuklandı ve onu Anton ismiyle bir manastıra süren krala teslim oldu. Liparit bundan kısa bir süre sonra Konstantinopolis'te öldü ve Gürcistan'da Katshi Manastırı'na defnedildi.

Liparit'in oğulları İvane ve Niania Bizans hizmetine girdiler. Niania, Ani'de bir Bizans görevlisi olarak öldü, İvane ise Anadolu'da imparatorluk yönetiminde kısa bir maceralı kariyerin ardından Gürcü sarayı tarafından affedildi.

Popüler kültürdeki yeri

2021'de TRT 1'de yayımlanmaya başlayan Alparslan: Büyük Selçuklu dizisinde Saner Pakoğlu tarafından canlandırılmıştır.

Kaynaklar

  1. ^ Robert Bedrosian, "Liparit IV Orbēlean", p. 586. In: Joseph Reese Strayer (1983), Dictionary of the Middle Ages. Scribner, ISBN 0684167603.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Romen Diyojen</span> 1068–1071 yılları arasındaki Bizans imparatoru

IV. Romanos ya da yaygın Türkçe adıyla Romen Diyojen, 1068 ile 1071 arasında hüküm süren Bizans imparatoru. Anadolu'yu Türklere karşı savunmak için tahta çıkıp büyük bir ordu topladı ama Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Alparslan'a karşı başarısız olunca tahttan indirildi ve Bizans tarafından gözlerine mil çekildi. Gözlerine mil çekme işlemi çok kötü yapıldığı için öldü.

Pasinler Muharebesi, Tuğrul Bey'in üvey kardeşi İbrahim Yınal Bey'in yaptığı Anadolu seferi sonunda Bizans İmparatorluğu ile müttefiki Gürcü Krallığı ve diğer müttefik ordulara karşı Bizanslıların "Kapteron" veya "Kapterou" adını verdikleri bir mevkide Bizanslılar ile Selçuklu orduları arasında yapılan bir meydan muharebesidir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Krallığı</span> Orta Çağda kurulmuş Gürcü krallığı

Gürcistan Krallığı ya da Gürcü İmparatorluğu, Orta Çağ'da kurulmuş olan Gürcü devleti. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

İbrahim Yınal Selçuklu ailesinden Türk beyi. Babası Yusuf Yınal, Selçuk Bey'in dört oğlundan biriydi. Selçuk Bey'in büyük oğlu Mikail Bey ölünce, Orta Asya'da yaygın olan leviratus geleneği uyarınca dul karısı, kardeşi Yusuf'la evlendirildi ve bu evlilikten İbrahim Yınal dünyaya geldi. Dolayısıyla İbrahim Yınal, Tuğrul ve Çağrı Beylerin anne tarafından kardeşi, baba tarafından kuzenidir.Lakabı Seyfüddevle’dir.Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun ilk iki başkenti olan Nişabur ve Rey şehirleriyle beraber Hemedan gibi nice şehirlerin fatihidir. Dicle Nehri boyuna ilk akınları yapan komutandır.Anadolu'nun Türkleşmesi'nde büyük katkıları olmuştur.

V. Bagrat, "Büyük", Gürcü Kralı IX. David'in oğludur, 1355 yılından sonra onunla ortak hükümdar olmuş, 1360 yılında ölümünden sonra Kral olmuştur.

Anna Megali Komnini, , Gürcü Kralı V. Bagrat'ın ikinci eşi ve Trabzon İmparatoru III. Aleksios ile karısı Theodora Kantakuzini'nin kızlarıdır. Baba bir kardeşi Giorgi'nin ölümünden sonra tac giymiş Konstantin'in annesidir.

<span class="mw-page-title-main">IV. Bagrat</span> Eski bir Gürcü Kralı

IV. Bagrat, Bagrationi Hanedanı'nın bir üyesidir. 1027 ile 1072 yılları arası Gürcistan Krallığı yapmıştır. Uzun ve olaylı hükümdarlığında Gürcistan'ın hükümdarlığını Bizans İmparatorluğu ve Selçuklu Hanedanı'ndan korumak için çalışmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kartli Krallığı</span>

Kartli Krallığı Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">III. Davit</span>

III. Davit Kurapalati veya Davit Didi (Büyük), aynı zamanda II. Davit olarak da bilinir, Gürcü Bagrationi hanedanından 966'dan 1000/ 1001'de öldürülmesine kadar Orta Çağ Gürcü-Ermeni sınır bölgelerindeki Tao Prensi idi. Kuropalates, kendisine 978'de ve yine 990'da verilen bir Bizans saray unvanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tao-Klarceti Krallığı</span>

İberlerin Krallığı ya da Tao-Klarceti Krallığı İberya Prensliği'nin ardılı olarak güneyde Gürcü Kapı’dan kuzeyde Küçük Kafkas Dağları’na kadar uzanan modern Türkiye’nin kuzey doğusu ve modern Gürcistan’ın güney batı bölgelerini kapsayan tarihi Tao-Klarceti ya da Zemo Kartli bölgesinde 888 yılında Bagrationi hanedanlığı hükümdarlığında ortaya çıkmış Orta Çağ avrasya monarşisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kaheti-Hereti Krallığı</span>

Kaheti-Hereti Krallığı ya da sadece Birinci Kaheti Krallığı merkezi Kaheti bölgesi ve başkenti Telavi olan Doğu Gürcistan'daki erken Orta Çağ monarşisidir. Kaheti Prensliği'nin güçlü yöneticisi Büyük III. Kvirike'nin liderliğinde 1014 yılında ortaya çıkmıştır. III. Kvirike sonunda Hereti kralını yenilgiye uğratarak kendisini birleşik Kaheti ve Hereti'nin kralı ilan etti. Krallık bu tarihten itibaren 1104 yılına kadar birleşik Gürcistan Krallığı'ndan ayrı bağımsız bir devletti. Krallığın toprakları batıda Ksani Nehri'nden doğuda Alicançay Nehri'ne ve kuzeyde Didoeti'den güneyde Kura Nehri'ne kadar uzanan bölgeyi kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Sasireti Muharebesi</span>

Sasireti Muharebesi 1042 yılında Gürcistan Krallığı'ndaki iç savaş sırasında Şida Kartli bölgesinde Kaspi kasabasına çok uzak olmayan Sasireti köyünde gerçekleşen muharebedir. Kral IV. Bagrat'ın ordusunun asi feodal lordu Kldekari Dükü IV. Liparit tarafından kesin bir yenilgiye uğratılmasıyla sonuçlandı.

Alda veya Alde, 11. yüzyıl Alan prensesi ve Gürcistan Kralı I. Giorgi'nin ikinci karısıydı. Çiftin, üvey kardeşi IV. Bagrat'ın hükümdarlığı sırasında Gürcistan'daki iç karışıklıklarda önemli rol oynayan Demetre adında bir oğlu vardı.

<span class="mw-page-title-main">Vasburaganlı Meryem</span>

Meryem, bir Gürcü kraliçesi ve naibi idi. Vaspurakanlı Ermeni kralı John-Senekerim Artsruni'nin kızı ve Gürcistan kralı I. Giorgi'nin ilk eşidir. Gürcistan'ın zengin dul kraliçesi olarak, reşit olmayan oğlu IV. Bagrat adına 1027'den 1037'ye naip olarak hüküm sürdü ve Bizans İmparatorluğu ile diplomasi işlerine katıldı.

Helena Argyre veya Argyropoulaina, Argyros ailesinden bir Bizans asilzadesi ve Bagrationi kralı IV. Bagrat'ın ilk karısı olmasından dolayı Gürcistan Kraliyet Eşi idi. Amcası Bizans imparatoru III. Romanos Argyros tarafından çocuk-kral Bagrat ile 1032 yılı civarında evlendirildi. Helena herhangi bir rahatsızlık belirtisi göstermeden bir yıl içinde öldü.

<span class="mw-page-title-main">VIII. Giorgi</span>

VIII. Giorgi (1417-1476) krallığı saltanatı sırasında halihazırda parçalanmış ve 1446'dan 1465'e kadar bir iç savaşa karışmış olsa da birleşik Gürcistan Krallığı'nın son kralıydı. İsyancılar tarafından yenildi, yalnız doğu eyaleti Kaheti'de I. Giorgi olarak hüküm sürdü. 1465'te ölümüne kadar, Bagrationi kraliyet hanedanı'nın yerel bir branşını kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Partshisi Muharebesi</span>

Partshisi Muharebesi, Gürcistan Krallığı ve Büyük Selçuklu İmparatorluğu orduları arasında yapılan muharebedir. Saatler süren yoğun muharebenin ardından Gürcüler, Türklere karşı kesin bir zafer kazandı.

Gence Muharebesi, 1046 yılında Liparit komutasında İmparator IX. Konstantinos tarafından Kafkasya'ya gönderilen bir Bizans ordusunun, Kutalmış komutasındaki Selçuklu ordusuna karşı savaşmasıdır.

I. Beşken Cakeli, 11. yüzyılın ortalarında Gürcistan'ın güneybatı kesiminde ortaya çıkan Cakeli Hanedanı'nın kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü-Selçuklu savaşları</span> Gürcistan Krallığı ile Selçuklu İmparatorluğu arasındaki çatışmalar

Gürcü-Selçuklu savaşları, aynı zamanda Gürcü Haçlı Seferi olarak da bilinir, y. 1048'den 1213'e kadar, Gürcistan Krallığı ile Güney Kafkasya'nın çoğunu işgal eden farklı Selçuklu devletleri arasında gerçekleşmiştir. Çatışmanın öncesinde, Gürcü tarihyazımında Büyük Türk İstilası olarak bilinen, 11. yüzyılda Türklerin Kafkasya'ya yaptığı baskınlar yaşanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.