İçeriğe atla

IV. İvan

IV. İvan
İvan Vasiliyeviç
Korkunç İvan
Иван Грозный
Tüm Rusya'nın çarı
Hüküm süresi16 Ocak 1547 – 28 Mart 1584
Taç giymesi16 Ocak 1547
Sonra gelenI. Fyodor
Moskova büyük prensi
Hüküm süresi3 Aralık 1533 – 16 Ocak 1547
Önce gelenIII. Vasili
Doğum25 Ağustos 1530(1530-08-25)
Kolomenskoye, Moskova
Ölüm28 Mart 1584 (53 yaşında)
Moskova
DefinKelmisvi Şapeli, Moskova
Eş(ler)iAnastasiya Romanovna
Mariya Temryukovna
Marfa Sobakina
Anna Koltovskaya
Anna Vasilchikova
Vasilisa Melentyeva
Maria Dolgorukaya
Mariya Nagaya
Çocuk(lar)ıÇareviç Dmitry Ivanovich (Rusya)
Çareviç İvan İvanoviç
I. Fyodor
Dimitri İvanovich
Tam adı
İvan Vasiliyeviç
HanedanRurik
BabasıIII. Vasili
AnnesiElena Glinskaya
DiniRus Ortodoks

IV. İvan, İvan Vasiliyeviç veya yaygın adıyla Korkunç İvan (Rusça: Ива́н четвёртый, Васи́льевич, Иван Грозный 25 Ağustos 1530; Kolomenskoye, Moskova - 18 Mart 1584, Moskova), son Moskova Knezi ve ilk Rusya Çarı. Düzenlediği seferler ve yaptığı fetihlerle Moskova Knezliği'ni lağvetmiş ve Rus Çarlığı'nı kurmuş olan bir hükümdardır. Rusya'yı, "Tüm Rusya'nın Çarı" sıfatıyla 1547 yılından 1584'teki ölümüne kadar yönetmiştir.

Hükümdarlığı

İvan IV. Vasiliyeviç

Henüz üç yaşında Moskova Knezliği'nin başına geçti. 1547'de taç giydi. 1549'da Zemskiy Sobor'u kurdu.[1][2] Kararlı, etkileyici ve acımasız bir portre çizen İvan, büyük hırsları olan ve intikam duygusu oldukça yüksek bir Rus lideriydi. Tatarlar üzerine yaptığı birçok sefer bunun kanıtıydı. Düşmanları arasında korku salan, gözü kara, dengesiz kişiliğe sahip olan IV. Ivan bu yüzden kendine ihanet ettiği gerekçesiyle 1582 yılında oğlunu öldürdü.

Yaptığı çeşitli seferlerle Moskova Knezliği'ni genişletti. Bu durumdan faydalanarak kendini "Tüm Rusya'nın Çarı" ilan etti. Böylece devlet, Çarlık yönetim sistemine geçmiş oldu[3].

1550'de sivil ve ruhani büyüklerden teşekkül eden bir toplantı olan Sobor düzenledi. Toplantıda, Rusya'da yürürlükte olan devlet ve kilise kanunları ile nizamları üzerine konuşmalar yapıldı. Bu toplantıda karar alıcıları Mümtaz Heyet olarak adlandırıldı.

Çar'ın en yakın müşavirleri sıfatıyla devlet işlerinde önemli rol oynayan Mümtaz Heyet, 1553'te İvan'ın gözünden düşmeye başladı. Metropolit Macari'nin etkisiyle kendini Tanrı inayetiyle hükümdar, Rusya'yı dilediği gibi idareye memur bir Çar diye telakki ediyordu.

1560'ta İvan'ın eşi Anastasya, geride İvan ve Fyodor adlı iki çocuk bırakarak öldü. Eşinin her yönden İvan üzerinde etkisi vardı. Eşinin ölümü İvan'ı zevk ve sefahat alemine dalmasına neden oldu. Yine bu dönemde yeni gözdeleri ortaya çıktı. Bunların da kışkırtmasıyla uzun zamandır içinde sakladığı arzular ve hevesler ortaya çıkmaya başladı. Bu süreçte birçok kişi sürgüne gönderildi.

1564'te çocuklarını, saray hademeleri ve maiyetini, saray hazinesini alarak Kremlin'i terk etti. Bu gidiş Moskovalılar gözünde bir muammaydı. Bir yıl sonra soylulara ve ruhani liderlere, "Soyluların ihanet içinde olduğu için Moskova'yı terk ettiğini" yazdı.

Bu Moskova'da derin bir etki yarattı ve Çar'ın geri dönmesi için çabalar başladı. Nihayet iki ay sonra Moskova'ya döndü. Fakat 35 yaşında olmasına rağmen ihtiyar bir görüntüyle tanınmaz hale gelmişti.

Döner dönmez 'hainleri' cezalandırmaya başladı. Böylece hem tek adam olma yönünde büyük bir adım atacaktı hem de tek adamlığı destekleyecek ıslahatları yapma fırsatı bulacaktı. Nihayet Opriçnina denilen idari bir sistemi yerleştirerek bu emellerine ulaştı.

Ölümü

Bu rejimi tam 20 yıl sürdürdü. Bu dönemde birçok olay kanlı baskınlar sonucu örtüldü. Yine bu dönem içinde 1582 yılında kendi oğlunu bile öldürmekten çekinmeyen Çar İvan, 18 Mart 1584'te Bogdan Belsky ile satranç oynarken 53 yaşında öldü. Kehanetler, IV. İvan'ın bu tarihte öleceğini söylüyordu. 1960'lı yıllarda mezarını açan arkeologlar, zehirlendiğine dair kanıt oluşturabilecek cıva kalıntılarına ulaştı. Bogdan Belski ve daha sonra çar olan Boris Godunov tarafından zehirlendiği sanılmaktadır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Acton, Edward (19 Eylül 2014). Russia. doi:10.4324/9781315844770. ISBN 9781315844770. 
  2. ^ Krebs, H. (11 Mart 1905). "Zémstvo and Zemsky-Sobór". Notes and Queries. s10-III (63): 185. doi:10.1093/nq/s10-iii.63.185c. ISSN 1471-6941. 
  3. ^ Hıristiyanlık Tarihi. Paul D. Steeves. Yeni Yaşam Yayınları. 1977. s. 464 ISBN 975-8318-86-1. 
  • Bobrick, Benson (1990) Ivan the Terrible. Edinburgh: Canongate Books, ISBN|0-86241-288-9 (İngilizce)
  • Hosking, Geoffrey, (2004). Russia and the Russians: A History. Cambridge: Harvard University Press, ISBN 0-674-01114-7 (İngilizce)

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta IV. İvan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Resmî unvanlar
Önce gelen:
III. Vasili
Moskova büyük prensi
3 Aralık 1533 – 16 Ocak 1547 		Sonra gelen:
–
Önce gelen:
–
Rus çarı
16 Ocak 1547 – 28 Mart 1584 		Sonra gelen:
I. Fyodor

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rus hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Rus hükümdarları listesi; Kiev Knezliği, Vladimir-Suzdal Knezliği, Moskova Knezliği, Rusya Çarlığı ve Rus İmparatorluğu'nun hükümdarlarını içeren bir liste maddesidir. Bu listedeki hükümdarlar değişik dönemlerde Knez, Veliki Knez, Çar sonra da İmparator unvanıyla anılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Boris Godunov</span>

Boris Fyodoroviç Godunov, Rus Rurik Hanedanı'nın sona ermesinin ardından 1598-1605 arasında hüküm süren Rus çarı. Rus topraklarında yıkıcı etkileri olan Karışıklık Dönemi (1598-1613) Godunov'un hükümdarlığı sırasında başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Knezliği</span>

Moskova Knezliği ya da Moskova Dukalığı, Rusya toprakları içerisinde kurulmuş Moskova merkezli devlettir. Başlangıçta Altın Orda Devleti'ne bağlı olan Moskova Prensliği Vladimir-Suzdal Knezliği'nin halefi olup 1340-1547 yılları arasında hüküm sürmüştür. Çar III. İvan'ın reformları ile knezlik gelişmiş ve Rusya Çarlığı adını almıştır. Çar olarak bilinen ilk hükümdar IV. İvan olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Savaşı</span>

Livonya Savaşı 1558–1582 yılları arasında Rusya Çarlığı ile Danimarka, Litvanya Grandüklüğü, Lehistan Krallığı ve İsveç Krallığı'ndan oluşan bir koalisyon arasında yapılmış uzun süreli bir savaştır.

Astrahan Seferi, Osmanlı Devleti ve Osmanlı Devleti'ne bağlı olan Kırım Hanlığı'nın 1556 yılında Rusya'nın eline geçen Astrahan Hanlığı'nı geri almak için Astrahan ve Azak bölgeleri üzerine düzenledikleri seferdir.

<span class="mw-page-title-main">Simeon Bekbulatoviç</span>

Simeon Bekbulatoviç, Kasım Hanlığı'nın hanlarından ve Rus Çarlığı'nın çarlarındandır. Opriçnina (1565-1572) tarihi döneminden sonra, Korkunç Ivan tarafından Tüm Rusya'nın Grandükü olarak atanmıştır (1575-1576). Livonya Savaşı'nda Moskovalı ordunun baş alayında komutan olarak yer almıştır. Akabinde, Tver ve Torjok şehirlerinin Grandükü olmuştur (1576–1585). 1595 yılında ya kendisi kör oldu ya da düşman veya düşmanlar tarafından kör edildi. 1606'da bir çeşit dini öğretiyi, rahip olarak, Stefan adıyla ve uzun bir manastır hayatı yaşayarak yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Vladimir-Suzdal Knezliği</span>

Vladimir-Suzdal Knezliği, Moskova Knezliği ya da Moskova Dükalığından önce, Rusya toprakları içerisinde kurulmuş Moskova merkezli devlettir. Moskova Knezliği, Vladimir-Suzdal Knezliği'nin halefidir. Başlangıçta Altın Orda Devletine bağlı olan bu devlet daha sonra Moskova Knezliği'ne dönüşmüştür. Moskova Knezliği de 1340-1547 yılları arasında hüküm sürmüştür. Çar III. İvan'ın reformları ile knezlik gelişmiş ve Rus Çarlığı adını almıştır. Çar olarak bilinen ilk hükümdar Korkunç İvan olmuştur.

<i>Korkunç İvan Oğlunu Öldürüyor</i> Ilya Repinin tablosu

Korkunç Ivan ve Oğlu İvan, 16 Kasım 1581'de İlya Repin'in en meşhur tablolarından biridir. Korkunç İvan Oğlunu Öldürüyor olarak da bilinir. Resim, ilk Rus Çarı IV. İvan'ın, bir öfke krizi sonucu oğlu Çareviç İvan İvanoviç'in şakağına asasıyla vurmasından sonra oğlunun babasının kucağında ölüşünü göstermektedir. Tabloda, babanın dehşeti, pişmanlığı ve azabı ve hayatı sönmekte olan oğlunun sakin ifadesi görülmektedir. 1885'te tamamlanan tablo, Moskova'da Tretyakov Galerisi'nde sergilenmektedir.

Opriçnina, Rusya'da 1565- 1572 Korkunç İvan döneminde Çarlığa bağlı gizli polis teşkilatıdır. Görevleri Çar'a muhalif Rus aristokratlarının ve köylüleri öldürmek mallarını müsadere etmekti. Opriçina ya Ivan'a sadakatsiz olan herkesi idam etmesi emredildi ve bunu yapmak için dörde bölmek, haşlayarak öldürmek, kazığa oturtmak ve direklere bağlanan kurbanları açık ateşte kızartmak dahil olmak üzere çeşitli işkence yöntemleri kullandılar.

<span class="mw-page-title-main">Romanov Hanedanı</span> 1613-1917 yılları arasında Rusyanın hükümdar kraliyet ailesi

Romanov Hanedanı, 1613-1917 yılları arasında Rusya'nın hükümdar kraliyet ailesiydi. Romanovlar, Moskova'nın Büyük Dükalığı'nın ve daha sonra 1598'de Çar I. Fyodor'un ölümü üzerine soyu tükenmiş olan Rurik hanedanlığı döneminde Rusya Çarlığı'nın asilzadeleri olarak ön plana çıktı. 21 Şubat 1613'te Mihail Romanov, Zemsky Sobor tarafından Rusya Çar'ı seçildi ve Romanovları Rusya'ya hakim olan ikinci hanedan yaptı. Mihail'in torunu I. Petro, 1721'de Rus İmparatorluğu'nu kurdu ardından bir dizi savaş ve reform yoluyla ülkeyi büyük bir güce ulaştırdı. Romanovların doğrudan erkek vârisleri, Elizaveta Petrovna 1762'de öldüğünde sona erdi. 5 Ocak 1762'den itibaren imparatorluk tahtının kadın hattı boyunca Prenses Anna Petrovna'nın ve Holstein-Gottorp Dükü Karl-Friedrich'in, oğulları Holstein-Gottorp Dükü Karl Peter Ulrich, Romanov Hanedanı üyesi olarak tanındı. Böylece, şecere kurallarına göre, Elizaveta Petrovna'nın torunları bazen "Holstein-Gottorp-Romanov" olarak anılmaktadır. Şubat Devrimi'nin ardından İmparator II. Nikolay 15 Mart 1917'de çekilmiş ve böylece 304 yıl süren Romanov yönetimi sona ermiştir. Ardından, 1918'de İmparator II. Nikolay ve ailesi Bolşevikler tarafından kurşuna dizilerek öldürüldü ve Romanov Hanedanı'nın 65 üyesinin hayatta kalan 47'si yurt dışına sürgüne gönderildi.

<span class="mw-page-title-main">I. Fyodor</span>

I. Fyodor (Teodor) İvanoviç veya Fyodor I. İoanoviç ; 31 Mayıs 1557 – 16 veya 17 Ocak 1598), Zangoç Fyodor olarak da anılan, 1584–1598 yılları arasında hüküm sürmüş, Rurik hanedanına mensup son Rus çarıdır.

<span class="mw-page-title-main">V. İvan</span> Rus hükümdar (1666-1696; çar 1682-1696)

V. İvan Alekseyeviç Romanov ; 6 Eylül 1666 Moskova – 8 Şubat 1696 Moskova), 7 Mayıs 1682 ve 8 Şubat 1696 tarihleri arasında hüküm sürmüş, Romanov hanedanına mensup Rus çarıdır. Önemli fiziksel ve zihinsel sorunları vardı.

<span class="mw-page-title-main">I. Dmitri</span> Rus hükümdar (1581-1606; çar 1605-1606)

I. Dmitri İvanoviç, Moskova Knezliği tahtında hak iddia edip, 1605'ten 1606'daki ölümüne kadar yaklaşık bir yıl boyunca I. Dmitri adıyla hüküm sürenRus çarı. Rurik hanedanına mensup olduğu varsayılsa da, aslında Rurik soyundan gelmemektedir. Dmitri'nin gerçek ismi Grigori (Yuri) Bogdanoviç Otrepyev'dir. Bu nedenle muhalifleri ve ölümünün ardından tarihçiler tarafından yaygın olarak Düzmece Dmitri olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Mihail (Rusya çarı)</span> Rus hükümdar (1596-1645; çar 1613-1645)

I. Mihail Fyodoroviç Romanov 21 Şubat 1613 - 12 Temmuz 1645 tarihleri arasında Rus çarı.

<span class="mw-page-title-main">İvan İvanoviç</span> Rus besteci (1554-1581)

İvan İvanoviç, Rurik Hanesi'ne mensup Rus çareviçi. 1547-1584 yılları arasındaki Rus çarı IV. İvan'ın ve Anastasia Romanovna'nın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">İvan Dmitriyeviç</span>

İvan Dmitriyeviç, II. Düzmece Dmitri'nin ve Polonya Voyvodası Jerzy Mniszech ile eşi Jadwiga Tarło'nun kızı Marina Mniszech'in tek oğluydu. Temmuz 1614'te üç yaşında ölene kadar annesi Rusya Çarlığı tahtına hak iddia ettirmek için İvan'ı kullandı. İvan Dmitriyeviç, üvey babası Ivan Zarutsky'nin hemen ardından öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Mariya Nagaya</span>

Mariya Feodorovna Nagaya, Rus çaritsa ve Korkunç İvan'ın altıncı eşi.

Nikita Romanoviç, Nikita Romanoviç Zaharyin-Yuryev olarak da bilinir, Rusya'nın önde gelen boyarlarından biriydi. Torunu I. Mihail Romanov Hanedanı'na Rus çarı ünvanını getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zemskiy Sobor</span> Rusya Çarlığında Parlamento

Zemskiy Sobor, 16. ve 17. yüzyıllarda Rusya Çarlığı'nda faaliyet gösteren parlamentoydu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.