İçeriğe atla

IUCN Kırmızı Listesi

Korunma durumu
Bufo periglenes, the Golden Toad, was last recorded on May 15, 1989
Tükenmiş
  • (liste)
  • (liste)
Tehlikede
  • (liste)
  • (liste)
  • (liste)
Tehdit altında
  • (liste)
  • (liste)

Diğer kategoriler
  • (liste)

Ayrıca bakınız

IUCN Red List category abbreviations (version 3.1, 2001)
Kırmızı liste karşılaştırması üstte
NatureServe durumu altta
NatureServe category abbreviations

IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi ("IUCN Kırmızı Listesi") ve bitki ve hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı Küresel Koruma durumu envanteridir. IUCN Kırmızı Listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından sürdürülmektedir.

IUCN Kırmızı Listesi, kesin ölçüt kullanılarak, binlerce tür ve alttürlerin nesillerinin tükenme riskini değerlendirerek oluşturulmaktadır. Bu ölçüt tüm türlerle ve dünyanın her bölgesi ile ilgilidir. Kırmızı Liste ile amaçlanan; koruma meselelerine kamunun ve politikacıların dikkatini çekmek ve bununla birlikte türlerin yokoluşunu azaltmak için uluslararası camiaya yardım etmektir. Güçlü bir bilimsel altyapı ile oluşturulan IUCN Kırmızı Listesi, biolojik çeşitliliğin durumu ile iligli en geçerli rehber olarak kabul edilmektedir.

Son yayım

En son güncelleme 2006 Kırmızı Listesi, 4 Mayıs 2006 tarihlidir. 40.168 türü ve buna ek olarak 2.160 alttürü, sualtı nesillerini, alt nüfusu bir bütün olarak değerlendirir.

Bir bütün olarak incelenen türlerden, 16.118 tanesi tehlike altında olarak belirlenmiştir. Bunlardan, 7.725 tanesi hayvanlar, 8.390 tanesi bitkiler ve üç tanesi küf ve mantarlardır.

Bu yayımda, 2004 yılındaki yayım üzerinde bir değişiklik yapılmadan, 784 türün milattan sonra 1500 yılından itibaren neslinin tükenmesini listelemektedir. Bu 2000 yılındaki listenin (766) 18 fazlasıdır. Her yıl az sayıda nesli tükenmiş türler ya yeni bulunmakta, ya fosil türüne dönüşmekte ya da üzerinde yeterli bilgi bulunmayan kategorisine alınmaktadırlar. 2002 yılında nesli tükenmiş olanlar listesi 759 türe kadar düşmüş ancak o zamandan bugüne artış sergilemektedir.

Kategoriler

Kategoriler 10 grupta tasnif edilmiştir; bu tasnifte, tükenme hızı, nüfus büyüklüğü, coğrafi dağılım alanları ile nüfus ve dağılım derecesi kriterleri dikkate alınmıştır.

Korunma durumu kategorileri
Tür (değerlendirildi)(yeterli
veri)
Tükenmiş
Doğada tükenmiş
(tehdit
altında)
Çok tehlikede
Tehlikede
Zarar görebilir
Yakın tehdit
Asgari kaygı
Yetersiz veri
Değerlendirilmedi
  • EX: (Tükenmiş): Kuşkuya yer bırakmayacak delillerle soyu tükenmiş olduğu ispatlanan türler.
  • EW: (Doğal ortamında tükenmiş): Vahşi yaşamda soyu tükenmiş, fakat diğer alanlarda (yetiştirme veya sergileme amaçlı) varlığını sürdüren türler.
  • CR: (Kritik tehlikede): Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi had safhada (extreme) olan türler.
  • EN: (Tehlikede): Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler.
  • VU: (Hassas): Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler.
  • NT: (Neredeyse tehdit altında): Şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan türler.
  • LC: (Asgari endişe): Yaygın bulunan türler.
  • DD: (Yetersiz veri): Üzerinde yeterli bilgi bulunmayan türler.
  • NE: (Belirlenmedi): Şimdiye kadar yukardaki kriterlere uygunluğu değerlendirilmemiş türler.

1994 yıllı eski tasnif sekiz kategori içermekteydi. Az Risk "Lower Risk" kategorisi 3 alt kategori içermekteydi: "Near Threatened" şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan türler, "Least Concern" yaygın bulunan türler ve "Conservation Dependent" şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan türler.

IUCN Kırmızı Liste tartışılırken, "threatened" (tehlike altında olan) resmi terimi üç kategoriyi içine alır :

  • Kritik tehlikede: Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi had safhada (extreme) olan türler,
  • Tehlikede: Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler
  • Hassas: Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afrika yaban köpeği</span>

Afrika yaban köpeği, köpekgiller (Canidae) familyasından Afrika'da yaşayan vahşi bir köpek türü.

<span class="mw-page-title-main">Nesli tehlike altında olan türlerin listesi (A-Ac)</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde, nesli tükenme tehlikesinde olan türler listesidir ve IUCN Kırmızı Listeye göre düzenlenmiştir.

A-Ac
<span class="mw-page-title-main">Nesli tehlikedeki türler</span>

Nesli tehlikedeki türler, yok olma tehdidi altındaki bitki ve hayvan türleridir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'nin (IUCN) iki yılda bir yayımlanan kırmızı listesinde yer alırlar. Bir türün kırmızı listeye alınması için Dünya üzerinde 50'den az yetişkin bireyin kalmış olması gereklidir.

<span class="mw-page-title-main">Soy tükenmesi</span> bir taksonun son üyesinin ölümü ile sona ermesi

Soy tükenmesi, biyolojide ve ekolojide, bir türün veya cinsin varlığının sona ermesi, biyosferin küçülmesidir. Soy tükenmesi durumu doğal evrim sürecinin bir parçasıdır. Türler değiştikçe bazen yaşadıkları çevrelere daha iyi uyarlanmış ve aynı zamanda çevre tarafından değişikliğe uğratılmışlardır. Bu türler varlıklarını sürdürürken, çevreye uyum sağlayamayanlar ise var olma savaşında yenik düşüp yeryüzünden silinmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Nesli kritik tehlikedeki türler</span>

Kritik tehlikedeki türler (CR), neslinin tükenme riski had safhada olan türlerdir.

Bu listede Türkiye'de nesli tehlikede veya tükenmiş olan türler yer alır. Türlerin bilimsel adlarının yanında bu türün IUCN Kırmızı Listesi'ndeki durumu gösterilir. Nesli tükenen türlerin yanında ise bu türün ne zaman tükendiği, tükendiğinden şüphe duyulan türlerin ise en son ne zaman görüldüğü yazar. Ayrıca bu türler başka ülkelerde de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Şeytan vatozu</span>

Şeytan vatozu, Myliobatidae ailesinin bir türü.

<span class="mw-page-title-main">Hektor gagalı balinası</span>

Hektor gagalı balinası, gagalı balinagiller (Ziphiidae) familyasından iki dişli balina (Mesoplodon) cinsine ait bir balina türü. Adını, Yeni zelanda'da ilk bilinen bireyin iskeletinin sahibi J. Hector adlı müze müdürü tarafından almıştır.

<i>Passiflora andina</i> bitki türü

Passiflora andina, çarkıfelekgiller familyasından çarkıfelek cinsinin bir Ekvador'da soyu tükenme tehlikesi altındaki endemik bir türüdür. Ekvador'da And dağlarının batı yamaç taraflarında ormanlık bölgede 2.500–3.560 m rakımda bulunur. Bu tür bu yamacın kuzey tarafında Guagua Pichincha volkanının patlama tehlikesi, güney tarafında ise orman alanlarının çayır, mera olarak yok edilmesi nedeniyle yok olma tehdidi altındadır. Nesli korunmaya çalışılmaktadır.

<i>Heteromunia pectoralis</i>

Heteromunia pectoralis, Estrildidae familyasından, Avustralya'da yaşayan monotipik Heteromunia cinsinden endemik bir ispinoz türüdür. Doğal habitatları kuru savanalar ve subtropikal ya da tropikal bölge ovalarıdır. 1994 yılında neredeyse tehdit altındaki türlere (NT) girmişken 2007 yılında IUCN Kırmızı Listesinde tekrar asgari endişe altındaki türlere dahil olmuştur.

<i>Yaban keçisi</i>

Yaban keçisi ya da yabani keçi, Avrupa, Anadolu, Orta Doğu ve Orta Asya'da yaşayan keçi türüdür. Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türlerin sıralandığı Neredeyse tehdit altında kategorisindedir.

<span class="mw-page-title-main">Karayip keşiş foku</span> fok türü

Karayip keşiş foku, Batı Hint foku ya da deniz kurdu, bir zamanlar Karayipler'de yaşayan ve soyu tükenmiş olduğu düşünülen bir fok türüdür. Yakın akrabalarından Akdeniz foku ve Hawaii foku ise yaşamlarını sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Harris şahini</span>

Harris şahini, bay-kanatlı şahin ya da kara şahin, Güneybatı ABD'den Şili'ye uzanan kıyı bölgesine özgü orta büyüklükte yırtıcı bir kuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kara liman yunusu</span>

Kara liman yunusu, Güney Amerika'ya kıyılarına endemik bir musurgil türü. İlk defa türe İngilizce ismini veren Hermann Burmeister tarafından 1865 yılında tanımlanmıştır. Yerel halk arasında "marsopa espinosa" ve "chancho marino" olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Boz kerkenez</span>

Boz kerkenez gündüz yırtıcı kuşları (falconiformes) takımının doğangiler (falconidae) familyasından, Güney ve Orta Afrika'da yaşayan gizemli bir doğandır. Tıpkı kaya kerkenezi ve şeritli kestrel gibi çok nadir görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Dickinson kerkenezi</span>

Dickinson kerkenezi gündüz yırtıcı kuşları (falconiformes) takımının doğangiller (falconidae) familyasının üyesidir. Kaya kerkenezi, şeritli kestrel ve boz kerkenez gibi bu kerkenez de çok gizemli bir doğan türüdür.

Koca soda otu veya bilimsel adıyla Salsola grandis; dünyada sadece Ankara'nın Nallıhan ilçesinde yetişip yayılım gösteren otsu ve endemik bir türdür.

Angora tırfılı veya bilimsel adıyla Cytisus acutangulus; Fabaceae (Baklagiller) familyasının Cytisus (Keçitırfılı) cinsine ait bir türdür. IUCN kriterlerine göre CR yani nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler kategorisinde bulunan Angora tırfılı Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından koruma altına alınmıştır.

Verbascum gypsisola veya Mermer sığırkuyruğu Scrophulariaceae familyasının Verbascum (Sığırkuyruğu) cinsine ait olan bir türdür. IUCN kriterlerine göre CR yani nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler kategorisinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da vahşi yaşam</span>

Azerbaycan'da vahşi yaşam flora, fauna ve doğal habitatlarını kapsamaktadır. Azerbaycan'daki vahşi yaşamın en çok tanınan üyelerinden birisi soyu tükenme tehlikesi yaşayan, bugün sadece Azerbaycan ve komşu ülkelerinde bulunan ve aynı zamanda Kafkas parsı olarak da bilinen İran parsı'dır.