İçeriğe atla

III. Murşili

III. Murşili
Hitit Kralı
Hüküm süresiMÖ 1272-1265
Önce gelenII. Muvatalli
Sonra gelenIII. Hattuşili
BabasıII. Muvatalli
Hitit kralları listesi
Hititler-Dönemler

MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji)

Hatti Kralları (Beylikler Dönemi)
Pamba
Pithana
Piyusti
Anitta
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl
Labarna
I. Hattuşili
I. Murşili
I. Hantili
I. Zidanta
Ammuna
I. Huzziya
Telepinu
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl
Alluvamna
Tahurvaili
II. Hantili
II. Zidanta
II. Huzziya
I. Muvatalli
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl
I. Tuthaliya
I. Arnuvanda
II. Hattuşili(?)
II. Tuthaliya
Genç Tuthaliya(?)
I. Şuppiluliuma
II. Arnuvanda
II. Murşili
II. Muvatalli
III. Murşili
III. Hattuşili
IV. Tuthaliya
Kurunta(?)
III. Arnuvanda
II. Şuppiluliuma

II. Murşili, babası II. Muvatalli'nin ölümünün ardından MÖ 1272,[1] yılında tahta çıkmış ve sadece birkaç yıl hüküm sürdükten sonra amcası III. Hattuşili tarafından tahttan indirilerek sürgüne gönderilmiş bir Hitit kralıdır. Hitit kaynaklarında ismi genellikle Urhi-Teşup olarak geçmektedir.

Hükümdarlığı

III. Murşili dönemine ait en detaylı bilgiler, halefi ve amcası III. Hattuşili dönemine ait dokümanlardan bilinmektedir, ancak III. Hattuşili tahta III. Mursili'yi devirerek çıktığı için bu bilgiler genellikle taraflıdır. III. Murşili'nin tahta çıkmadan önceki ismi Urhi-Teşup'tur ve III. Hattuşili dönemine ait dokümanlarda da ısrarla bu isim kullanılmıştır. Bu dokümanlara göre, II. Muvatalli'nin ölümünden sonra III. Hattuşili, kardeşinin oğlu Urhi-Teşup'un, aslında birinci dereceden bir prens olmamasına rağmen, tahta çıkışını desteklemiştir. Ancak diğer dokümanlardan anlaşıldığı üzere Urhi-Teşup daha babası hayatta iken zaten veliaht prens olarak ilan edilmiştir.[2]

III. Murşili'nin, kendi babası döneminde alınmış belli kararları tersine çevirmesi, belki de amacası Hattuşili ile sürtüşmesinden ileri gelmektedir. II. Muvatalli döneminde Tarhuntassa'ya taşınmış olan devlet merkezini tekrar Hattuşa'ya nakletmiştir. Daha önce sürgüne gönderilen babasının eşi Tavananna Tanuhepa'yı affetmiş ve geri getirmiş, ayrıca gene babası döneminde görevinden alınmış olan vassal krallar Manapa-Tarhunta ve Benteşina'yı ülkelerine geri göndermiş, hatta Benteşina'yı tekrar Amurru krallığına atamıştır. Gene babası zamanında Hattuşili ile davalık olup sürgüne gönderilmiş olan Hitit soylusu Sipaziti'yi de sürgünden geri getirmiştir. Devlet yönetiminde çeşitli görevlerde de değişiklik yaptığı bilinmektedir.[3]

Bu dönemde Assurlular, Hititlerin eski vassal krallığı olan Mittani üzerindeki hakimiyetlerini iyice pekiştirmişlerdir. Asur kralı I. Adad-nirari'ye gönderilen cevabi mektup genellikle III. Murşili'ye atfedilir. Adad-nirari'nin III. Muşili'ye "kardeşim" diye hitap etmesi kendini Hitit kralı ile eşit seviyede gördüğünün belirtisidir ve buna sinirlenmiş olan Hitit kralı onu terslemektedir:

“ Demek ki Büyük Kral oldun, öyle mi? Peki niçin hala kardeşlikten ve Amanus dağına gelmekten bahsediyorsun? ... Niçin sana kardeşim diye hitap edeyim? ... Araları iyi olmayanlar birbirlerini kardeşim diye çağırırlar mı? Öyleyse niçin sana kardeşim diyeyim? Sen ve ben aynı anneden mi doğduk? Benim dedem ve babam Asur kralını kardeşim diye çağırmadığı gibi, sen de bana kardeşlikten ve Büyük Kral olmaktan bahsetmeyeceksin.[4]„

III. Hattuşili, yeğeninin yaptıklarına yedi sene tahammül ettiğini ama kendi valiliği altında bulunan bölgeleri de elinden almasıyla sabrının taştığını belirtir ve III. Murşili ile direkt savaşa girer. Bu mücadelede Hitit soylularının büyük bir kısmının da Hattuşili'yi desteklediği anlaşılmaktadır. Hatta vassal krallardan Masturi, "Bir piçi mi desteleyeceğim?" diyerek, Hattuşili'ye desteğini açıkça ortaya koymuştur.[5] Hattuşili, Murşili'yi yenmiş ve sürgüne göndererek tahta kendisi çıkmıştır. III. Murşili'nin iki kez sürgün yerinden kaçtığı ve ikinci kaçışından sonra Mısır'a gittiği bilinmektedir.[6] III. Hattuşili'nin Mısır kralı II. Ramses'ten Murşili'yi iade etmesini ısrarla istediği ama II. Ramses'in de Murşili'nin Mısır'da olduğunu inkâr ettiği, Hattuşa'da bulunan mektuplardan anlaşılmaktadır. İki kral arasında imzalanan barış antlaşmasında bir ülkeden diğerine kaçanların iadesi konusuna detaylı olarak değinilmiş olması belki de III. Murşili'nin iadesini sağlamak amacını gütmektedir. III. Murşili'nin akıbeti konusunda başka bir bilgi yoktur.

Ailesi

III. Murşili'nin babası II. Muvatalli olmakla beraber annesi kraliçe değil, ismi bilinmeyen bir harem kadınıdır. II. Muvatalli'nin ana kraliçeden doğan bir oğlu olmadığı (veya hayatta kalmadığı) için taht hakkı III. Murşili'ye geçmiştir. Bilinen tek kardeşi sonradan Tarhuntassa vassal krallığına atanmış olan Kurunta'dır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. ^ Verilen tarihler takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır. Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) 'Hititolojiye Giriş', s. 155.
  2. ^ Bryce, s. 252. Urhi-Teşup'un "veliaht prens" (tuhkanti) unvanlı mühürleri için bknz. (İngilizce) Hawkins, J. D. in Boğazköy-Hattuša v. 23: s. 96-7."
  3. ^ Brandau and Schickert, s. 248-9, Bryce, s. 253-6.
  4. ^ KBo 23.102: 4'-18'; (İngilizce) Hoffner, H. A. (2009) Letters from the Hittite Kingdom, s. 322-4.
  5. ^ Brandau and Schickert, s. 249.
  6. ^ Bryce, s. 264-5.
Genel
  • Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
  • (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press
  • (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Brill, Leiden.

İlgili Araştırma Makaleleri

I. Hattuşili (Hattušili) Hitit devletinin Eski Krallık dönemindeki başarılı krallarından biridir. Yaklaşık olarak MÖ 1650-1620 yıllarında hüküm sürdüğü düşünülmektedir. Hattuşa şehri I. Hattuşili tarafından Hitit başkenti haline getirilmiştir. Hitit sarayına kuzey Suriye şehirlerinden katipler getirterek Hititlerde yazılı arşivler oluşturulması geleneği de I. Hattuşili ile başlar.

I. Hantili yaklaşık olarak MÖ 1590-1560 yıllarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kadeş Antlaşması</span> Antik Mısır ve Hitit devleti arasında imzalanmış bilinen en eski barış antlaşması

Kadeş Antlaşması, aynı zamanda Mısır-Hitit barış antlaşması, Ebedi Antlaşma veya Gümüş Antlaşma olarak da bilinir, her iki tarafın da versiyonlarının günümüze ulaştığı tek Antik Yakın Doğu antlaşmasıdır. Aynı zamanda bilinen en eski barış antlaşmasıdır.

I. Murşili (Muršili) yaklaşık olarak MÖ 1620-1590 yıllarında hüküm sürmüş Hitit kralı. Önce Halep şehrini ele geçirerek Suriye'deki Yamhad krallığını yıkmış, ardından Babil şehrine kadar giderek MÖ 1595 yılında Hammurabi sülalesini sona erdirmiştir.

Labarna, MÖ 1680 ve MÖ 1650 seneleri arasında yaşamış bir Hitit kralıdır. Labarna Eski Hitit Krallığı'nın geleneksel kurucusu kabul edilir. Labarna ismi daha sonraki dönemlerde Hitit kralları tarafından bir unvan gibi kullanılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">III. Hattuşili</span> Yaklaşık MÖ 1267-1237 tarihleri arasında hüküm sürmüş Hitit kralı

III. Hattuşili (Hattušili), yaklaşık MÖ 1267-1237 tarihleri arasında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. II. Murşili'nin bilinen dördüncü ve en küçük oğludur. Daha kral olmadan önce Kizzuvatna orijinli bir rahibe olan, Puduhepa ile evlenmiş ve Puduhepa en söz sahibi Hitit kraliçelerinden biri olmuştur. Günümüzde Hititlerin başkenti Hattuşaş'ta yapılan kazılarda, III. Hattuşili'ye ait 200'ün üzerinde doküman bulunmuştur.

II. Hattuşili (Hattušili), MÖ 14. yüzyılın başlarında Büyük (Yeni) Krallık döneminde hüküm sürdüğü düşünülen ancak varlığı hakkında tartışmaların olduğu Hitit kralıdır.

I. Zidanta, Eski Krallık döneminde, yaklaşık olarak MÖ 1560-1545 yıllarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır.

I. Muvatalli, orta Hitit döneminde hüküm sürmüş son Hitit kralıdır.

II. Huzziya, orta Hitit döneminde hüküm sürmüş bir Hitit kralıdır.

Alluvamna, orta Hitit döneminde hüküm sürmüş bir Hitit kralıdır.

II. Arnuvanda, yaklaşık MÖ 1322-1321 yıllarında, kısa bir süre hüküm sürmüş Hitit kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Muvatalli</span>

II. Muvatalli, yıllarında hüküm sürmüş ve Mısır kralı II. Ramses'le Kadeş Savaşı'nı yapmış olan Hitit kralıdır.

Genç Tuthaliya kral olup olmadığı tartışmalı olan bir Hitit prensidir. M.Ö. 1350 yılında tahta çıktıysa bile aynı yıl içinde öldürülerek tahtı I. Şuppiluliuma'ya kaybettiği kesindir.

I. Tuthaliya MÖ 14. yüzyıl başlarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. MÖ 15. yüzyıl boyunca bir gerileme dönemi geçiren Hitit devletini yeniden çıkışa geçiren kral olarak kabul edilir.

II. Şuppiluliuma, IV. Tuthaliya'nın oğlu, MÖ 1207-1178 yıllarında hüküm sürdüğü düşünülen Hitit İmparatorluğu'nun Yeni (Büyük) Krallık Dönemi'nin bilinen son kralı ve Asur kralı I. Tukulti-Ninurta'nın çağdaşıdır. Komutası altındaki bir donanma Kıbrıslıları yenilgiye uğratmıştır, bu olay aynı zamanda tarihte kaydedilmiş ilk deniz muharebesidir.

II. Tuthaliya, MÖ 14. yüzyılın ortalarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. Kral I. Arnuvanda’nın oğlu, I. Şuppiluliuma’nın babasıdır.

Kurunta MÖ 13. yüzyılın sonlarında yaşamış Hitit prensi ve Tarhuntassa ülkesi kralıdır. Hitit kralı IV. Tuthaliya'nın hükümdarlığı sırasında çok kısa bir süre için Hitit başkentini ele geçirip kendini büyük kral ilan etmiş olabileceği ileri sürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Tarhuntaşşa</span>

Tarhuntaşşa henüz yeri tam olarak keşfedilmemiş olan, kısa bir dönem için Hitit devletine başkentlik yapmış bir Hitit şehri ve bu şehrin merkezini oluşturduğu Orta Toroslar'da bulunan bölgeye verilen addır. Şehir Luvi dilinde "Fırtına Tanrısı'nın (Tarhunta) şehri" manasına gelmektedir. Teke yarımadasında yer alan Lukka (Likya) diyarıyla Çukurova bölgesinde yer alan Kizzuvatna diyarı arasında kalan Tarhuntaşşa bölgesi, büyük ölçüde antik çağdaki Pamfilya bölgesine denk düşmektedir. Büyük Hitit Kralı IV. Tuthaliya ve vasalı olan Tarhuntaşşa Kralı arasında yapılan bir antlaşmaya göre Tarhuntaşşa bölgesinin batı sınırını Kaştariya nehri oluşturmaktadır.

Kupanta-Kurunta, Arzava'nın kayıt altına alınmış ilk kralıdır. M.Ö. 15. yüzyılın sonlarında yaşamış olan Kupanta-Kurunta, Hitit kralları I. Tuthaliya I ve I. Arnuvanda tarafından savaşta yenilgiye uğratılmıştır. Ardından Zippaşla'da Arnuvanda'nın vasalı olan Madduvatta'ya saldırmıştır. Madduvatta ile evli olan bir kızı bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.