III. Andronikos

III. Andronikos Paleologos Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος
III. Andronikos Paleologos'un 14. yüzyıl’a ait bir minyatürü
Bizans imparatoru
Hüküm süresi	1321'den itibaren rakip imparator olduktan sonra 1328-1341
Taç giymesi	1328
Önce gelen	II. Andronikos
Sonra gelen	V. İoannis
Doğum	25 Mart 1296 Konstantinopolis, Bizans İmparatorluğu
Ölüm	15 Haziran 1341 Konstantinopolis, Bizans İmparatorluğu
Eş(ler)i	Brunswick'li İrini (Adelheid) Savoyalı Anna
Çocuk(lar)ı	İrene (1327-1356) V. İoannis (1332-1391) Mihail Paleologos Teodor Marie Asporça Hatun
Hanedan	Paleologos Hanedanı
Babası	IX. Mihail
Annesi	Rita (evlendikten sonraki ismi Maria)

III. Andronikos Paleologos (Yunanca: Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος (25 Mart 1296, Konstantinopolis - 15 Haziran 1341, Konstantinopolis), Bizans imparatoru. 1321'den itibaren rakip imparator olduktan sonra 1328-1341. III. Andronikos, IX. Mihail ile Kilikya Ermeni Krallığı Kralı II. Levon ve Kraliçe Keran (Kir Anna) çiftinin kızı Rita (evlendikten sonraki ismi Maria) oğludur.

Bizans İmparatorluğu'nun gerileme sürecinin son döneminde imparatorluğu güçlendirmeye ve eski Bizans topraklarını geri almaya çalışmıştır. III. Andronikos 1341de Konstantinopolis'te 44 yaşında iken ölmüş ve yerine oğlu olan V. İoannis Bizans İmparatoru olmuştur.

İmparator II. Andronikos'un torunuydu. Gençliğinde bir kaza sonucu kardeşi Manuil'i öldürünce,babası kederden ölmüş, kardeşinin ölümüne sebep olduğu suçlamasıyla dedesi tarafında tahta çıkma hakkı elinden alınınca dedesine karşı isyan edip iç savaş çıkartmıştır (1320). III. Andronikos, güçlü Bizans soylularının da desteğini alarak dedesini tahttan feragat etmeye zorlamıştır (1328). Başka çaresi kalmayan yaşlı imparator tahttan çekilip 1332'de kapatıldığı manastırda ölmüştür.

III. Andronikos, İmparator olunca içişleri politikaları ile idarede danışmanı Megas Domestikos ("Bizans ordusu komutanı") İoannis Kantakuzinos'in öğütlerine harfi harfine uymuştur.

1329'da III. Andronikos geniş kapsamlı yargı sistemi reformları yapmaya girişmiştir. Universal Romalı Hakimler olarak adlandırdığı iki tane laik ve iki tane dinî yüksek hakim atamış ve bu hakimleri rüşvet almadan iş yapmayan devlet memurlarına karşı kanunları uygulamak için büyük yetkilerle donatmıştır. Ne yazık ki bu hakimlerin birkaçı da rüşvet işlerine karışmış ve 1337'de azil edilerek sürgüne gönderilmişlerdir. Bu şekilde büyük yetkilerle hakim ataması kurumsal olarak Bizans İmparatorluğu'nun 1453'te sona ermesine kadar yürürlükte kalmıştır. Hatta Osmanlı Kazasasker uygulamasının da bu kurumun bir devamı olduğunu iddia edenler bulunmaktadır.

Dinsel alanda III. Andronikos dini birlik için politikalar uygulamıştır; ama bu 1333-1339 arasında Ortodoks Kilisesi içinde bir ayrılığın (Hesiçaste ayrılığı) ortaya çıkmasına engel olamamıştır. Kilise birliğini sağlamak için 10 Haziran 1341'de Konstantinopolis'te bir konsey toplamış ama bu konseyde ayrılıkçılar üstün gelmişlerdir.

III. Andronikos dedesinin malî reformlar adı altında tahrip ettiği Bizans donanmasını yeniden kurmaya çalışmıştır. 1332'de Bizans donanması 10 gemiden oluşmaktaydı.

III. Andronikos dönemi dış ilişkilerinde en önemli olan olaylar batıda Sırplara ve Bulgarlara karşı ve doğuda Osmanlı Türklerine karşı çatışmalarla eski Bizans topraklarını tekrar ele geçirme politikası sonucu ortaya çıkmıştır.

1328'de Bulgarlar Trakya'da ordularına toplayarak Adrianopol üzerine yürüyüşe geçmişlerdir. Fakat yeniden organize edilmiş Bizans orduları karşısında Bulgar Çarı Mihail Şişman savaştan kaçınmıştır ve 1330da Bizans ve Bulgarlar arasında yeni bir barış anlaşması imzalanmıştır. Bundan sonra III. Andronikos hüküm döneminde Bulgarlar Bizans topraklarına askeri hücum etmemişlerdir.

1329'da Sakız Adası'nda bağımsız olarak hüküm süren Martino Zaccharia'ya karşı Leo Kalotenos adlı bir kişinin liderliği altında bir halk isyanı çıkmış ve isyancılar adanın idaresini ele almayı başarmışlardır. III. Andronikos bir Bizans filosunu adaya göndermiş; Zaccharia Konstantinopolis'e esir olarak getirilmiş; Kalotenos'a valilik unvanı verilip Sakız Adası'nın Bizans İmparatorluğu'na bağlılığı kabul edilmiştir.

1333'te III. Andronikos, İoannis Kantakuzenos'un eski bir silah arkadaşının olan, Syrgiannes Paleologos'un Selanik'e vali olarak tayin edilme işlemini bu kişinin sadakatinden şüphe ettiği için durdurmuştur. Fakat bu kişi Bizans devletinin elinden kaçmaya imkân bulmuş ve Sırp Kıralı Stefan Dušan'a sığınıp onun Bizans topraklarını ele geçirme politika uygulaması için danışmanı olmayı başarmıştır. Selanik'teki durumunu güçlendirmek isteyen III. Andronikos bir asil subay olan Sphrantzes Paleologos'un Syrgiannes Paleologos ile bağlantı kurmasını sağlamış ve ve bu kişi Syrgiannes Paleologos'u yakalayıp öldürtmüştür. Bunun üzerine Ağustos 1334'te bir Bizans-Sırp barış anlaşması imzalanmış ve Bizans İmparatorluğu Sırpların son yıllarda ellerine geçirdikleri bütün eski Bizans arazileri bu anlaşma ile Bizans İmparatorluğu'na yeniden bağlanmıştır.

Makedonya'da Teselya'da bağımsız hareket eden Gabrielopulos adlı bir despot/valinin ölümü üzerine vârisleri arasında çıkan anlaşmazlıktan faydalanan III. Andronikos çabuk davranıp edip bu bölgenin daha yakın bağlarla İmparatorluğa bağlanmasını sağlamıştır.

Bu bölge bağımsız despotluk olup Orsini ailesinin hükümranlığı altında bulunmaktaydı. Fakat 1337'de aile içinde kimin hükümdar olacağına dair çıkan anlaşmazlık ve karışıklık içinde III. Andronikos Epir'i İmparatorluğa doğrudan bağlamaya imkân bulmuştur. Bu çaba içinde 1323'te Epir Despotu II. Ioannes Orsini ile evlenmiş olan kuzeni Anne Palaiologus'tan yardım almıştır. İmparator hiçbir ödün vermeden Epir'in doğrudan doğruya bağlanmasını sağlamış ve bu da Epir halkı tarafından hiç itiraz veya hoşnutsuzluk olmadan kabul edilmiştir. Ancak despotluk vârisi olan II. Nikeforos Orsini İtalya'ya kaçmayı başarmış ve Tarantoda Konstantinopolis'te Latin İmparatoriçesi olduğu iddiasında bulunan Valois'lı Katerine sığınmıştır. 1339'da tekrar Epir'e geçerek isyan için asker toplamaya çalışmıştır. 1340'ta III.Andronikos ve II. Nikeforos bir barış metni imzalayıp Nikeforos'a eski Epir/Latin ilişkisi nedeniyle özel bir unvan olarak Panhypersebastos adı verilmiş ve Marie Kantakuzen ile evlendirilmiştir.

III. Andronikos'un eski Bizans topraklarını geri alma dış politikası Ege Denizi'ni bir savunma alanı kabul eden Rodos Şövalyeleri, Kıbrıs Krallığı venedikliler ve Cenevizlileri karşısında bulmuştur.

1327'de Venedikliler Ege'nin savunması için bir Hristiyan Devletler Ligi kurulmasını ve bunun Bizans İmparatorluğu'nu da kapsamasını önermişlerdir. Ancak bu ligi organize etmeyi üzerine alan Papa XXII. Ioannes Bizans İmparatorluğu'nu bu ittifak dışında bırakmak kararı almıştır. 1334'te Türklere karşı olan Hristiyan Devletler Liginin Avignon'da resmen kuruluşu ilan edilmiştir. Bu lige prensip olarak Bizans'ın da katılması ama ligin idaresi ve politikasının Katolik Latinler elinde olması önerilmekteydi. Bizans'in iştirak etmesine karar vermek Papa XXII. Ioannes ve haleflerine verilmişti ve Papa ise bunu sağlamak için Doğu Ortodoks Hristiyan Kilisesinin Papalığa bağlanmasını şart koşmaktaydı. VIII. Mihail döneminde yapıldığı gibi Bizans halkının devlet baskısına ve eziyetine maruz kalmasını arzu etmeyen III. Andronikos bu şartı kabul etmemiştir. Böylece Katolik Latinler ve Ortodoks Bizanslılar arasındaki ayrılıklar bu Hristiyan ittifakının sonuçsuz kalmasına yol açmıştır. Bunun bir sonucu da Ege kıyılarında genellikle Türkler tarafından yapılan korsanlık olayları artmasıdır.

1335'te Zaccharia eskiden bağımsız olarak idare ettiği Sakız Adası'nı tekrar eline geçirmek için harekete geçmiş ve ayni hedefle onu Cenevizli Foça idarecisi Cattaneo da Sakız Adası'nı eline geçirme girişimi takip etmiştir. Buna karşılık olarak III. Andronikos Türk Saruhan beyliği ve Umur Bey'den destek sağlayarak bir deniz seferi yapmış ve 1336'da Midilli ve Foça'yi Bizans İmparatorluğu'na katmıştır.

III. Andronikos Osmanlı devletine karşı mücadelesinde başarısız kalmıştır ve Bizans topraklarının Osmanlı devletinin eline geçmesini önleyememiştir. Osmanlılar 1326'da Bursa'yı ele geçirip başkent yaptıktan sonra Bizans'a ait olan Marmara bölgesinde askerî harekâta geçmişler ve Mayıs 1329'da İstanbul Boğazı kıyılarında 8.000 kişilik bir ordu ile görünmüşlerdir. Türklerin Kocaeli yarımadasındaki kaleleri alarak İstanbul yakınlarına gelmeleri Bizanslıları telaşa düşürdü. Bizans İmparatoru III. Andronikos ülkesi için ciddi bir tehlike teşkil eden Osmanoğulları'nı durdurmak, kaleleri geri almak ve İznik'i kurtarmak amacıyla 1329 yılında kalabalık ordusuyla 2 gün yürüdükten sonra 3. gün sabahı düşmanla temasa geldi. Darıca ile Eskihisar arasında bulunan Pelakonon önlerinde Orhan Gazi'nin komuta ettiği Osmanlı ordusu ile giriştiği meydan muharebesinde yenilgiye uğradı. Bozulmuş olan Bizans askerleri hayatlarını kurtarmak için dörde ayrılarak bir kısmı Filokrini, bir kısmı Nikitiato (Çayırova mevkiinde), bir kısmı Dakibyza (Gebze) ve diğer kısmı da Riçio (Darıca) kalelerine sığınmak zorunda kaldılar. İmparator yaralı bir halde İstanbul'a getirildi.

III. Andronikos ve İoannis Kantekuzenos'un 2.000 paralı asker ile takviyeli Bizans ordusu ile ilk defa olarak 11 Haziran 1326'da Maltepe (Palekanon) Savaşı'na girişmişlerdir. Bu savaşta Bizans ordusu Osmanlı ordusuna yenilmiştir. Böylece III. Andronikos'un Bizans Anadolu topraklarını geri alma planları suya düşmüştür ve Bizanslılar bir daha böyle planlara girişmemişlerdir. Kocaeli ve özellikle eski Doğu Roma ve Bizans başkentleri olan İzmit (Nikomedia) ve İznik (Nikaia) Bizans tarafından savunulamaz duruma gelmiş ve Osmanlı orduları tarafından, İznik 1331de ve İzmit 1337de Bizans'in elinden çıkmıştır.

Bunun üzerine III. Andronikos 1333'te Osmanlı hükümdarı Orhan Bey'e bir barış anlaşması teklif etmiş ve yıllık 12.000 Bizans altını haraç karşılığında Bitinyada Bizans elinde kalmış olan arazilere Osmanlı'ları hücum etmemesini teklif etmiştir.

III. Andronikos birinci evliğini 1318de Brunsvik-Luneburg Dükü, I.Henri'nin kızı olan İrini Brunswick'li İrini (Adelheid) ile yapmış; ve bu evlilikten 1321'de doğduktan sonra hemen ölen ve isim konulmayan bir erkek çocuğu olmuştur. Adelheid 1321'de ölmüştür.

III. Andronikos ikinci evliğini 1326'da Savoya Kontu V. Amadeus ve ikinci karısı Branbantlı Maria'nın kızı Savoyalı Anna ile yapmıştır. İsimleri bilinen çocukları şunlardır:

• Maria (Eirene ismini almıştır) Palaiologina (1327 – 1356 sonrası), Bulgaristan İmparatoru IV. Mihail Asen ile evlenmiştir. Kocası, İvan Aleksandr ile Eflaklı Teodora'nın en büyük oğludur. Bulgar-Osmanlı savaşları savaşları sırasında babasından önce ölümüne kadar babası ile ortak imparatordu.
• V. İoannis (18 Haziran 1332 – 16 Şubat 1391).
• Mihail Paleologos, despot (1337 – 1370 öncesi). 1351/1352 yılında IV. Stefan Uroš'un sarayına girmiştir.
• Eirene (Maria ismini almıştır) (ö. 6 Ağustos 1384), Midilli adası yöneticisi I. Francesco Gattilusio ile evlenmiştir.

Nikeforos Gregoras'a göre, III. Andronikos'un evlilik dışı İrini isimli bir kızı daha vardır. İrini Paleologina, Trabzon İmparatoru Basileios ile evlenmiştir ve 1340-1341 yılları arasında Trabzon İmparatoriçesi olarak hüküm sürmüştür.^[1]

Mihail-Dimitri Sturdza'ya göre ise III. Andronikos'un bir başka evlilik dışı kızı daha olup Bayalun adı ile İslamiyeti kabul edip Altın Ordu Hanı Özbek Han'ın eşlerinden biri olmuştur.^[2]

• Gregory, Timothy E. (2008). Bizans Tarihi. çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 978-975-08-1507-2. 
• Norwich, John Julius (1999). Byzantium: The Decline and Fall (İngilizce). Londra: Penguin. ISBN 0-14-011447-5. 
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 

Resmî unvanlar
Önce gelen: II. Andronikos	Bizans imparatoru 1328–1341	Sonra gelen: V. İoannis