II. Konstans
| II. Konstans Κώνστας Β' Sakallı Konstantinos Κωνσταντίνος Πωγωνάτος | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Konstans ve oğlu IV. Konstantinos | |||||
| Bizans İmparatoru | |||||
| Hüküm süresi | 641 – 15 Eylül 668 | ||||
| Önce gelen | Heraklonas | ||||
| Sonra gelen | Mizizios IV. Konstantinos | ||||
| Doğum | 7 Kasım 630 | ||||
| Ölüm | 15 Eylül 668 | ||||
| Eş(ler)i | Fausta | ||||
| Çocuk(lar)ı | IV. Konstantinos Herakleios Tiberios | ||||
| |||||
| Hanedan | Herakleios Hanedanı | ||||
| Babası | III. Konstantinos | ||||
| Annesi | Gregoria | ||||
| Herakleios Hanedanı | |||
| Kronoloji | |||
| Herakleios | 610–641 | ||
| Ortak imparator olarak III. Konstantinos ile, 613–641 | |||
| III. Konstantinos | 641 | ||
| Ortak imparator olarak Heraklonas ile | |||
| Heraklonas | 641 | ||
| II. Konstans | 641–668 | ||
| Ortak imparator olarak IV. Konstantinos ile (654–668), Herakleios ve Tiberios ile (659–668) | |||
| IV. Konstantinos | 668–685 | ||
| Ortak imparator olarak Herakleios ve Tiberios ile (668–681), ve II. Justinianos ile (681–685) | |||
| II. Justinianos | 685–695, 705–711 | ||
| Ortak imparator olarak Tiberios ile, 706–711 | |||
| Veraset | |||
| Öncül: Jüstinyen Hanedanı ve Phocas | Ardıl: Yirmi Yıllık Anarşi | ||
II. Konstans (Yunanca: Κώνστας Β', Kōnstas II) yahut "Sakallı(Pogonatos) Konstantine" (Yunanca: Κωνσταντίνος Πωγωνάτος, Kōnstantinos Pogonatos), (d. 7 Kasım 630 – ö. 15 Eylül 668) 641 ile 668 arasında Bizans imparatoru olmuştur. 642'de Konsül olup tarihte Roma Konsülü unvanı verilen son Bizans imparatordur.[1][2] Vaftiz ismi Herakleios idi ve imparatorluk yaparken resmî ismi Konstantinos idi. Konstans ismi bu imparatora verilen indirgen bir lakaptır. Bizans tarih yazmalarında bu lakap isim olarak kullanılmış ve modern tarihçiler tarafından da bu lakap isim olarak kabul edilmiştir.
Yaşamı
Konstans, III. Konstantinos ve Gregoria'nin oğlu idi. III. Konstantinos 3,5 ay süren bir saltanattan sonra 25 Mayıs 641'de öldü. Herakleios'un ikinci karısı Martina ve tahta geçen oğlu Heraklonas'nın III. Konstantin'i zehirleyip öldürdüğü söylentisi başkentte yayılmaya başladı. Halk, Martina'nin hemen imparatorluk görevlerini kendi eline almasına; III. Konstantinos'a hizmet etmiş saray memurlarının görevlerine son vermesine ve Marina'nın halkın çoğunluğuna uygun görünmeyen koyu bir Monotelist doktrini destekçisi olmasından dolayı başkente gösteriler yaparak protestoya başladılar. Protestoların gittikçe yaygınlaşması ve şiddetlenmesi ve Anadolu'dan gelen General Valentinus ordusundan gelen baskı dolayısıyla halkı yatıştırmak için 641 yazında o tarihte 11 yaşında olan Konstans (Konstantinos olan ismi II. Konstans'a değiştirilerek) ortak imparator ilan edildi. O yıl sonunda amcası Heraklonas ve Martina aleyhindeki yaygın hoşnutsuzluk nedeniyle, amcası ve Martina Senato'nun kararıyla aniden tutuklandı. Martina'nin dili ve Heraklonas'in burnu kesilerek ikisi de Rodos'a sürgüne gönderildi.
Bundan sonra genç II. Konstans tek imparator olarak kaldı. Çok genç olduğu için Konstantinopolis Patriği II. Paulus başkanlığı altında bir senatörler heyeti taht naipliği için görevlendirildi. II. Konstans yaşından büyük işlere girip Senatoda bir konuşma yaparak babasının ölmesinde amcası Heraklonas ve Martina'nın büyük katkıları olduğunu bildirdi. 644'te ise General Valentinus bir saray darbesiyle naipler komitesini elimine edip imparator olmaya çalıştı ise de bunda hiç başarı kazanamadı.
II. Konstans'ın 27 yıl süren saltanatı sırasında devamlı olarak Müslümanlığı yaymaya başlayan Arap orduları ile çatışma ile geçti. Saltanatının başlangıcında Amr bin Âs komutasındaki halifelik orduları Temmuz 640'daki Heliopolis Muharebesi sonucunda Bizanslıları yenip Kasım 641'de İskenderiye'yi fethedip Mısır tamamıyla Arapların eline geçirdiler. 641'de Memfis'te bir harabe sarayda yapılan barış anlaşması ile Bizanslılar Mısır'in tümünü bırakmak zorunda kaldı. Halife Ömer'in 644'te ölümü ile yerine geçen Halife Osman Amr-in-ul-'As'i Medine'ye geri çağırdı. Bunu bir fırsat bilen İmparator II. Konstans Mısır'ı tekrar eline geçirmek gayesiyle Bizans donanmasını amiral Manuel komutasında Mısır'a gönderdi ve Bizanslılar 645'te İskenderiye'ye bir çıkartma yaparak o şehri zapt ettiler. Fakat 646'da Amr-ibn al-As idaresindeki Arap ordularına Nikiû Muharebesi'nde yenik düştüler ve 646 yazında Arap orduları tekrar İskenderiye'yi alıp Bizans donanmasının Mısır kıyılarını temelli terk etmesine neden oldular.
Bu durum karışıklığını korurken Mısır'ın batısında bulunan Bizans eyaleti olan Kartaca Afrika Eksarhlığı'nda durum kötüleşti. Kilise papazları halk arasında yayılan Monotelitizm (yani İsa'nın ilahi ve insancıl iki iradesi fakat tek bir tabiatı olduğuna dair Hristiyan doktrini)'ne karşı şiddetle aleyhtardılar. Buna bağlı olarak Bizans Kartaca Eksarhı Gregori merkeze karşı isyan edip kendini eski Bizans eksarhlığı arazisinde Afrika İmparatoru olarak ilan etti. Gregori 120.000 kişilik bir ordu ile Mısır'a yürüyüşe geçti ise de Halife Osman'ın Abdullah-bin-Sarh and Abdullah-bin-Zübeyir idaresindeki Arap orduları ile 646'de yapılan Sufetula Savaşı'nda yenik düşerek öldürüldü ve Kartaca Araplara tazminat veren bir vasal devlete dönüştü. Fakat sonra bir halk isyanı çıkıp bir sivil savaş başlayınca Bizanslı Eksarh Gennadius tekrar bu Afrika eyaletini ellerine geçirdi; ama bu da çok sürmeyip Bizanslılar Kartaca ve Kuzey Afrika'yı bir daha ele geçiremeyecek şekilde kaybettiler.
II. Konstant Ortodoks kilisesinde çıkan doktirinler çatışmasına (Monotelizm ve Ortodoks doktrin) katılmayıp bir orta yol siyaseti takibe çalıştı. Taraf tutmayıp hiçbir tarafın fanatiklerinin tutuklanmamasına emir vermedi ve 648'de bir bildiri ilan ederek İsa'nın tabiatı hakkında açıktan propaganda yapacak konuşma ve münakaşaları yasakladı. II. Konstans'ın bu dinsel doktrin hakkında, bir tarafı tutmadan, her iki tarafı da kendi kendine yalnız bırakması her iki tarafı da hoşnutsuz etti.
Halife Osman kendisinden önceki Halife Ömer'in Arapların deniz gücü kurmasına karşı olan siyasetini daha uzun görüşle değiştirdi. Bu konuda çok israr eden Suriye valisi Muaviye'ye bir donanma kurmak için izin verdi. Bu donanma kurma hazırlıkları iki yıl sürdü ve bu arada Arap kara ordularının Bizans arazilerine girip ilerleyişleri devam etti. 647de bir Arap ordusu Kapadokya içlerine kadar girip Kayseri (Caesarea Mazaca) şehrini talan etti. 648de Arap orduları ta Frigya içlerine hücum ettiler.
649'da gemileri ve yetişmiş tayfalarıyla hazır olan Arap donanması önce Bizans'ın ana deniz üssü olan Kıbrıs adasını vurup o zaman Mağusa'nın 3 km kuzeyinde adanın merkezi olan Konstantiya'yı talan edilip, adayı yakıp yıkıp ve limanı ve liman hizmetlerini tesisleri de battal etti. 650'de filo Suriye açıklarında bir ticaret limanı olan Raud adasındaki şehri vurup; yangınla şehri yerle bir edip şehir halkı şehirden kovup burayı bir yerleşke olmaktan çıkarttı. Arap deniz filoları Girit adasını da vurdular. 650-651'de Kilikya ve İsauria kıyılarına büyük Arap donanma hücumları yapılmaya başlayınca II. Konstans Halife Osman'ın Şam'daki Suriye valisi olan Muaviye ile barış müzakerelerine başlamaya zorlandı. Bu arada sağlanan ateşkes barışı Bizanslılara biraz soluk alma ve savunmalarını pekiştirme imkânı sağladı ve Doğu Anadolu'nun bir kısmının Bizanslılar elinden çıkmamasına neden oldu.
654'te Araplar'ın Suriye valisi Muaviye bir deniz filosu ile Rodos'a ve diğer adalara hücum edip oraları talan etti. İşte bu sırada Dünyanın Yedi Harikasından biri olan ve Rodos'ta liman ağzında yıkık bulunan bronz Rodos Kolossos Helios heykeli Muaviye tarafından parçalatıldı ve Urfa (Edessa)'da bulunan bir Yahudi tacire bronz olarak satıldı. Bu yıkık heykelin bronzu 900 deve yükü çıktı.
II. Konstans büyük bir donanma hazırlayıp bu donanmanın komutanlığını kendisi yüklenip 655'te Likya, Finike (Phoinike) önlerinde Arap amirali Abdullah bin Sa'ad bin Abi'l Sarh komutasındaki Arap donanması ile savaşa girişti. Bu deniz savaşı Gemi-direkleri Savaşı veya (Arapça معركة ذات الصواري, Zâtüssavârî) olarak bilinmektedir. Bu deniz savaşının Arapça adının Bizans donanmasının gemi direklerinin bir orman görünüşünü andırdığı için verildiği söylenmiştir. Her iki taraf da büyük zayiat vermekle beraber, deniz savaşını Bizans'ın kaybettiği kabul edilmektedir. Bizans donanması 500 gemi kaybetti ve İmparator II. Konstans hayatını zor kurtardı.[3]
Arap hücumlarının Konstantinopolis'e yöneltilmesi hazırlıkları yapılırken 656'da Halife Osman Medine'de bir suikaste kurban gitti. Yeni halife olarak Halife Ali Iraklıların desteği ile seçildi ise de Şam'da Muaviye Halife Osman'in kanlı gömleğini Büyük Cami'nin minberine asarak intikamını alacağına ant içti. Böylece ileride Müslümanların Şii ve Sünni olarak ayrımına neden olacak iç savaş başladı.
658de II. Konstans Balkanlarda İslav kavimlerin başkaldırmasını önlemek için bir sefer yapıp bu arazilerde Bizans'ın hakimiyetini devam etmesini başardı. 659'da ise İran'ın batısında çıkan bir isyanla meşgul olan Arapların bu isyanı bastırmakla meşgul olmalarını fırsat bilip Suriye'de ve Güney Anadolu'da biraz başarı sağlayan bir doğu seferi yaptı. Aynı yıl Bizans ve Araplar arasında bir barış anlaşması imzalandı.
Bu defa II. Konstans Hristiyan Kilisesindeki dinsel doktriner uyuşmazlıklara dikkatini çekti. Ortodoks doktrin ile Monotelist doktrinin uygun taraflarını birleştiren bir arabulucu bildiri yayınladı. Fakat Roma'da bulunan Papa I. Martinus hem Monotelizm doktrini hem de II. Konstans'in arabulucu bildirisini çok büyük bir ayinde telin etti. Buna çok kızan II. Konstans Bizans'ın İtalya'da bulunan Ravenna Eksarhlığı'na Papa I. Martinus'u tutuklaması için emir verdi. O zamanki Eksarhı bunu yapmadı ve görevinden alındı. Yeni gönderilen Ravenna Eksarhı ise 653de Papa I. Martinus'u yakalayıp gözaltına aldı. Papa Konstantinopolis'e getirildi; bir saray mahkemesi tarafından adî bir suçlu gibi yargılandı. Sonunda ceza olarak Karadeniz kuzeyinde bir liman olan Cherson'a sürüldü ve 655'te Papa I. Martinus burada öldü.
Bu zamanlar II. Konstans küçük kardeşi Theodosius'un bir darbe ile tahta geçmesi ihtimalinden korkmaya başladı. Bu korku ile kardeşini bir manastıra rahip olmaya zorladı ve sonra 660'ta hala kesiş olan Theodosius'u öldürttü. Konstans'ın oğulları olan Konstantinos, Herakleios ve Tiberios 650'li yıllardan beri taht, devlet işlerine babalarına destek olmaktaydılar. Kardeşi olan Theodosius'u idam ettirdikten sonra, Konstantinopolis halkı tarafından en çok nefret edilen kişi oldu. Bu nedenle oğullarını başkent Konstantinopolis'te bırakarak Akdeniz'de Sicilya adasında Siraküza şehrine çekildi.
Bundan sonra hayatının sonuna kadar Konstans Sicilya'da yaşadı ve imparatorluğu buradan idareye başladı.
Sicilya'dan 661'de, Güney İtalya'ın büyük bir kısmını elinde bulunduran Lombard Benevento Dükalığı'na karşı bir hücum başlattı. Lombard kralı olan "Benevento'lu I. Grimoald"'in III Cloitre'yi destekleyen ve tahtın arkasından idareyi elinde bulunduran Neustaria sarayı vekilharcı Ebroin ile savaşta bulunmasindan yararlanarak II. Konstans Tarantoda ana yarımadaya çıkarak Lucera ve Benevento kalelerini kuşatma altına aldı. Benevento direniş gosterdi. Konstans Napoli'ye geri çekilmek zorunda kaldı. Konstans'ın ordusunun bir kısmı Capua Kontu Mitolas komutasındaki Benevento güçlerine karşı (Avellino ve Salerno arasında bulunan) Forino'da 8 Mayıs 553'te bir muharebeye girişti ve Bizans ordusu imha olundu. (Bazı kaynaklar bu savaş alanin "Volturna" nehrinin bir kolu olan "Calore Nehri" yakınlarında olduğunu bildirmektedirler.)
663'te II. Konstans Roma'ya gezi yaptı ve orada 12 gün kaldı. Böylece iki yüzyıldır Roma'ya gelmiş olan ilk imparator oldu. II. Konstans, Papa Vitalianus (657-672) tarafından imparatorlara yaraşır büyük bir törenle şereflendirildi. II. Konstans bu ziyaretinde imparator Roma'nın büyük binalarında (özellikle Pantheon) bulunan mimari süsleri ve bronzları çıkartırarak Konstantinopolis'e gönderdi. Papa Vitalianus ile iyi ilişkiler kurmakla beraber, Roma Papası'nın Ravenna Başpiskoposu üzerinde hiçbir idari yetkisi olmadığını ilan etti. Buna neden olarak da Ravenna Eksarhlığı'nın merkezi olup bunun Konstantinopolis'teki imparatora doğrudan doğruya bağlı olması idi.
II. Konstans'ın Kalabriya ve Sardinya'ya yaptığı ziyaretler de orada bulunan yapılardan süslemelerin sökülüp Konstantinopolis'e nakli ile sonuç buldu. Ayrıca burada yaşayan Bizans İmparatorluğu'na bağlı halktan özel vergiler istemesi hoşnutsuzluk doğurdu. Konstans'in İmparatorluk başkentini Sicilya'da Siraküza'ya nakledeceği Bizans ülkesinin her tarafına yayılan bir söylenti oldu. Bu söylentiler Konstans için ölümcül sonuç yarattı. 15 Eylül 668'de Konstans hamamda iken hizmetkarı tarafından bir suikasta maruz kalıp öldürüldü. Konstantinopolis'teki oğlu IV. Konstantinos yeni Bizans İmparatoru olarak taç giydi. Büyük bir olasılıkla sarayında bulunan bir asil olan Mizizios bu suikastı tertip edip Konstans'in ölümünü sağlamıştı. İsyancı Mizizios kendini imparator ilan etti. Fakat sadece Sicilya'da geçerli bir askeri imparatorluk idaresi kurdu. IV. Konstantinos bunu bastırmakta çok zorluk çekmedi.
Ailesi
II. Konstans bir asil olan Valentinus'un kızı olan Fausta ile evlenmiştir. Üç oğlu olmuştur:
- IV. Konstantinos: sonraki imparator
- Herakleios: 659 ile 681 arası ortak imparator
- Tiberios: 659 ile 681 arası ortak imparator
Dipnotları
- ^ JSTOR: The Last Consul: Basilius and His Diptych
- ^ JSTOR: The Iranian Factor in Byzantium during the Reign of Heraclius
- ^ Bahriye Üçok (1968), İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Ankara:Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları 84, Sevinç Matbaası say.5
Dış kaynaklar
- Gregory, Timothy E. (2008). Bizans Tarihi. çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 978-975-08-1507-2.
- Norwich, John Julius (1988). Byzantium: Early Centuries (İngilizce). Londra: Penguin. s. 335-341. ISBN 0-14-011447-5.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Heraklonas |  Bizans İmparatoru 641–668 IV. Konstantinos ile birlikte: 654–668 | Sonra gelen: IV. Konstantinos |
