II. Hasan (Haşhaşi)
| Makale serilerinden |
Hasan Ali, Ebû'l Hasan, Alâ Zikrihi's-Selâm, Hasan-ı Sânî Alâ Zikrihi's-Selâm ya da (İmâm Hasan Alâ Zikrihi's-Selâm, Farsça: امام حسن علی ذکره السلام); (Doğum: H. 539 / M. 1145 veya H. 536 / M. 1142 - Ölüm: H. 561/ M. 1166), II. Hasan veya bazen Hând Hasan olarak da anılmaktadır. (H. 557-561/ M. 1162-1166) yılları arasında Elemûtlar-Nizârî Devleti hükümdârı ve Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'nin Yirmi Üçüncü İmâm-ı Zamânı.
Şahsına atfedilen şerefli unvanlar
Hasan Ali'nin pek çok unvanı vardı. "Kölelerin Efendisi" anlamına gelen "Melik’ûr-Rikab", "Kalplerin Efendisi" anlamına gelen "Melik’ûl-Kulûb", "Barışın Efendisi" mânasındaki "Melik’es-Selâm", "Ulû Hasan" anlamındaki "Hasan-ı Kebîr" ve "Kıyâmette Yeniden Dirilişin Efendisi" mânâsını taşıyan "Ka'im el-Kıyâmet" bunlar arasında en sıklıkla kullanılanlarıydı.
İran kaynaklarında kendisinden en çok "Hasan Alâ Zikrihi’s Selâm", Suriye kaynaklarında ise "Aka Zikrihi el-Selâm" olarak bahsedilmekteydi. Mustafa Kazvinî'nin "Tarîkh-i Gûzide" adlı eserindeyse Kazvin'de Kazvinliler tarafından çok iyi tanındığının bir delili olarak "Köylerin Efendisi" anlamına gelen "Kura Kiya"[1] ismiyle anıldığından bahsedilmektedir.
Nizâr’îyye mezhebince yükseltildiği peygamberlik mertebesi
Elemûtlar-Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye Mezheb'inin İmâmet (Nizârî i'tikadı) gereği peygamberlik mertebesine yükseltilmiş olan bir "İmâm-ı Zamân" olduğunun delili olarak adının sonuna "Alâ Zikrihi’s-Selâm" ibâresi konulmuştur. Nasıl ki İslâm i'tikadı gereği Muhammed'in adı zikredildirken "Muhammed Sall’Allâh-û Âleyh-i ve Sellem" şeklinde söylenmesi gerekiyorsa, Nizâr’îyye mezhebinin Yirmi Üçüncü İmâm-ı Zamânı olan Hând Hasan'ın da adından bahsedildiğinde söyleyen ve işiten sâmimi bir Nizârî mensûbunun hemen hemen "Sall’Allâh-û Âleyhi’s Selâm" ibâresine eşdeğer bir anlam ifade eden "Alâ Zikrihi’s-Selâm" ibâresini zikrederek onun adını bir bütün olarak "Hasan Alâ Zikrihi’s-Selâm" şeklinde anması Nizârîlik'te dînî bir mükellefiyyet olarak zârûrî hâle getirilmiştir.
Kıyâm-ı Kıyâmet: İslâmî ibâdetlerin tamamının ilgâsı hâdisesi
| Makale serilerinden |
 |
Hicrî 559 yılının Ramazan Ayı'nın On Yedinci günü 8 Ağustos 1164 tarihinde “Kıyâm-ı Kıyâmet” adıyla anılan günde, “Hând Hasan” Alamut Kalesi’de yapılan büyük merâsimde bütün dinî tekliflerin tamamiyle ilga edildiğini ilân etti. Verdiği beyânatta:
| “ | Ben İmâm-ı Zamân’ım, emir ve neyh’e ait ne kadar tekâlif mevcutsa hepsini lağvettim. Halk Bâtınen hüdâya merbut kalmalı, zâhirde ise tamamen hürdür. Kur'an-ı Kerîm’de anlaşılan mâna zâhirî değil bâtınîdir.[2] | „ |
dedi. Böylece, “Bâtınîler” bütün dinî kayitleri ve hattâ içtimaî yükümlülükleri dahi istinasız kaldırıp atmışlardır.[3] Bu husustaki “Melâhide-i Bâtın’îyye” i’tikatı bütün “Hurûfi–Bektâşîler” tarafından da aynen paylaşılmaktadır. Hurûfîlik’te ise sadece haftada iki rek’at Cuma Namazı farzı kabul edildikten sonra geri kalan diğer ibâdet hükümlerinin tamamı ve bütün İslâmî mevzuatlar lağvedilmiştir.[4] Bunlar arasında, kıblenin istikâmetinin değiştirilmesi, namaz ve oruç ibâdetlerinin ilga edilmesi ve her türlü içkinin helâl kılınması da yer almaktaydı. Zamânın Suriye Nizârî Dâ’îsi olan Râşid’ûd-Din Sinan el-İsmâi‘lî bu tâlimâtları kabul etmeyip, Suriye Nizârîleri arasında uygulanmasına müsâde etmemişti.[5]
Ölümü
Hicrî 6 Rebiülevvel 561/ M. 9 Ocak 1166 Pazar günü yürürlüğe koyduğu yeni siyâsî uygulamalarından hoşnut olmayan kayınbiraderi "Hasan ibn-i Nâ'maver" tarafından Lammasar Kalesi'nde bıçaklanarak öldürüldü.[6] Yerine oğlu II. Muhammed (Alâ Muhammed) Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'nin Yirmi Dördüncü "İmâm-ı Zamân" oldu.
Elemûtlar soyağacı
| ‘Ubeyd’Allâh'ibn‘el’Huseyn‘el’Medhî | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fâtımî Devleti (Yedicilik) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kâ'im | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mansûr | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mu'izz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aziz (Fatımi) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Târik’ûl-Hâkim bi-EmrʿAllâh | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dürzîlik | Zahir (Fatımi) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ebû Temîm Mu’âdd el-Mûstensir | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nizârîlik | Mustalilik | Türkistan Aleviliği | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nizar (Fatımi) | Ebû’l-Kâsım ʿAhmed el-Mustâ‘lî | Muhammed‘bin’Mu’âddʿel’Mûstensir | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| El-Hadi bin el-Nizar | Ebû‘Ali’Mansûr‘el’Âmir’bi'Ahkâm’îl‘Lâh | ʿAbd’el-Mecîd el-Hâfız li-Dîn’il-Lâh | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alamut Kalesi | Tayyib Ebu'l-Kasım | Hafızilik | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| El-Mohtedî bin el-Hâdî (I. Muhammed) | İsmâʿil ez-Zâfir li-Dîn’il-Lâh | Yusuf‘binʿAbdûlMecîdʿûl’Hâfız | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| El‘Kahir’bi‘Kuvvet’ûl‘Lâh/Ahkâm’îl‘Lâh’I.Hasan | İsâ el-Fâ’iz bi-Nasr’Allâh | ʿAbd Allâh el-Âzıd li-Dîn’il-Lâh | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alâ Zikrihi’s-Selâm II. Hasan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nûr’ed-Dîn II. Muhammed | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Celal’ed-Dîn III. Hasan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alâ’ed-Dîn III. Muhammed | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rükneddin Hür Şah | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| IV. Ağa Han (Nizari fıkhı) | Dâ’îler (Mustali fıkhı) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
| Makale serilerinden |
 |
- ^ Kazvinî, Mustafa "Tarîkh-i Gûzide", Nicholson, Leiden, sahife 523, 1910 tâb'ı.
- ^ Tahir Harimî, Naklî İlimler Tarihi – İran Bâtınîleri.
- ^ Ebû Reyhan Birunî, El’âsar ül-Bakîyye. [Bâyezid Umumî Kütüphanesi, el yazması nüsha].
- ^ Balcıoğlu, Tahir Harimî, Mezhep Cereyanları – Hurûfîliğin esas âkaidi, Sayfa 199, Ahmet Sait Matbaası, 1940.
- ^ TDV, Diyânet İslâm Ansiklopedisi, cilt 34, sahife 467.
- ^ "Encyclopedia Iranica, "ḤASAN II, ʿALĀ ḎEKREHE'L-SALĀM"". 16 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2014.
Dış bağlantılar
- HASAN ALA ZIKRIHI'S SALAM (557-561/1162-1166) 13 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
