İçeriğe atla

II. Friedrich (Prusya kralı)

II. Friedrich (Prusya kralı)
Johann Georg Ziesenis tarafından portresi (1763)
Hüküm süresi31 Mayıs 1740 – 17 Ağustos 1786
Önce gelenI. Friedrich Wilhelm
Sonra gelenII. Friedrich Wilhelm
Doğum24 Ocak 1712(1712-01-24)
Berlin, Prusya Krallığı
Ölüm17 Ağustos 1786 (74 yaşında)
Potsdam, Prusya Krallığı
DefinSanssouci, Potsdam
Eş(ler)i
HanedanHohenzollern
BabasıPrusya Kralı I. Friedrich Wilhelm
AnnesiHannover Prensesi Sophia Dorothea
İmza

II. Friedrich (Almanca: Friedrich II.; 24 Ocak 1712 - 17 Ağustos 1786); 1740 yılından ölümüne kadar Prusya kralıydı. Prusya onun yönetimi altında topraklarını büyük ölçüde genişletti ve Avrupa'da önemli bir askerî güç haline geldi. Askeri alandaki başarıları ve ülkesinin kalkınması yolundaki çabalarından dolayı Büyük Friedrich (Friedrich der Große) adıyla anılır.

Büyük Friederich, Avusturya'nın Kutsal Roma İmparatorluğu'nun varisi olmasına karşı çıkıyordu. Habsburg Hanedanı'nın himayesi altında bulunan, dönemin önemli sanayi bölgelerinden birisi olan Silezya topraklarında hak iddia etti ve 1740 yılında Silezya'ya savaş ilan ederek yaklaşık olarak yedi haftada toprakların neredeyse tamamını işgal etti.[1] 1744'te Bohemya'ya topraklarına saldırması sonucunda Bavyera, Saksonya, Avusturya Prusya'ya savaş ilan etti. Ancak Friederich önderliğindeki Prusya ordusu, tüm düşmanların üstesinden gelmeyi başardı. Bu savaşın ardından 1745'te imzalanan barış anlaşması ile Prusya, kendisine Silezya topraklarında hak tanınması karşılığında işgal edilen bölgelerden geri çekildi. Fakat imparatoriçe Maria Theresia yenilgiyi kabul edemeyerek müttefikleri Fransa ve Rusya ile toprakları geri alma konusunda görüşmeler yürütmeye başladı. Lakin 1756'da Friederich bu görüşmelerden haberdar oldu ve önce davranarak Saksonya ve Bohemya topraklarının önemli bir kısmını işgal etti ve Prag'a muhasara düzenledi.[2][3][4] Ardından Avusturya ve Rus imparatorluğu, Fransa krallığı ve İsveç Prusya'ya savaş ilan etti. Aldığı destekler sayesinde Avusturya ordusu, Prusya askerlerini işgal edilen bölgelerden püskürtmeyi başardı ve 1763'te imzalanan barış anlaşması ile savaş sona erdi. Bu anlaşma Prusya'ya ekonomik ve askeri açıdan büyük kazanç sağlayarak anlaşmadan büyük bir güç olarak ayrılmasını sağladı.[5][6]

Adı geçen savaşlar beraberinde Prusya için büyük ekonomik sorunlar getirdi. Friederich, yaklaşık on yıl gibi bir süre zarfında ekonomiyi önemli ölçüde geliştirdi ve ordunun nüfusunu artırarak orduyu güçlendirdi. Müteakip olarak 1772 yılında Polonya Krallığına haiz toprakların Avusturya ve Rusya ile kendisi arasında paylaştırılması üzerine bir teklifte bulundu.[7] Lakin bir gelecek yanıtı beklemeden Polonya'nın kuzey topraklarını ilhak etti. Bunun ardından doğuda Ruslar ve batıda Avusturyalılar Polonya topraklarına işgallerde bulundular.[5]

Hayatı

24 Ocak 1712'de Berlin'de doğdu. Prusya tahtının veliahtı Friedrich Wilhelm (1688-1740) ile İngiltere kralı I. George'un kızı Sophie Dorothea'nın büyük oğluydu. Babası, dedesi ilk Prusya kralı I. Friedrich'in (1657-1713) ölümü üzerine I. Friedrich Wilhelm adıyla kral oldu. Gençliğinde Frederick savaş sanatından çok müzik ve felsefeyle ilgilenmiş, bu da otoriter babası I. Friedrich Wilhelm ile çatışmasına yol açmıştır. Sert ve sıkı bir disiplinle yetiştirilen Friedrich, bu disiplinden kurtulabilmek ve babasının Hermann von Katte ile olan ilişkisinde kendini baskılaması sebepleriyle 18 yaşındayken arkadaşları Teğmen Hans Hermann von Katte ve Teğmen Peter Karl Christoph von Keith ile Büyük Britanya'ya kaçma girişiminde bulundu; ancak Keith'in son anda pişmanlık duyarak yetkililere haber vermesi üzerine bu plan ortaya çıkarıldı. Friedrich, sevgilisi Katte'ın[8] idamını seyretmek zorunda bırakılarak cezalandırıldı.

1738 yılında mason oldu ve bu şekilde mason olan Fransız Aydınlanmacıları'yla tanıştı. Özellikle Voltaire ile sık sık mektuplaştı bu şekilde Fransa'daki bu devrimci Aydınlanma hareketlerini takip etti.

Hükümdarlığı

Babasının 31 Mayıs 1740'ta ölmesi üzerine tahta çıkan II. Friedrich, babasının çeşitli uygulamalarına son verdi ve onun bin bir güçlükle kurduğu muhafız alayını dağıttı. 1740'ta Avusturya'ya bağlı Silezya'yı işgal etmesi, Avusturya'yla savaşa girmesine yol açtı. Avusturya'nın içinde bulunduğu durumdan (Avusturya Veraset Savaşı) faydalanan Friedrich, I. Silezya Savaşı olarak bilinen bu savaştan Haziran 1742'de imzalanan Breslau Anlaşması'yla zaferle çıktı.

1744'te Avusturya'yla tekrar savaşa giren Friedrich, II. Silezya Savaşı olarak bilinen bu savaşta Silezya'ya çekilmek zorunda kaldı, ancak Silezya'da yapılan 3 çarpışmayı kazandı. 1745'te imzalanan Dresden Anlaşması'yla Silezya'nın büyük bir kısmını ele geçirdi.

Bu olaydan sonraki 11 yıl olaysız ve savaşsız geçti. Friedrich, ülkesinde çeşitli reformlar yaptı ve ordusunu güçlendirdi.

1756'da patlak veren Yedi Yıl Savaşı (1756-63) süresinde Prusya ordusu başta ağır yenilgilere uğradı. Hatta 1759'da başkent Brandenburg istila edildi. Ancak 1759'dan sonra şansı dönen Prusya ordusu, düşmanlarını her cephede bozguna uğrattı. Ancak bu çarpışmalar Prusya ordusunun asker sayısını önemli ölçüde azalttı. Rus Çariçesi Yelizaveta 1762'de ölünce, yerine geçen ve Friedrich'in hayranı olan Çar III. Petro, Prusya'yla barış anlaşması yapmakla kalmadı, savaşta Rusya'nın ele geçirdiği bölgeleri de geri verdi. Çar III. Petro'nun aynı yıl devrilmesine karşın, Prusya şimdi daha iyi durumdaydı. İsveç'in de Prusya'yla barış anlaşması imzalayarak savaştan çekilmesinin ardından Prusya'nın düşmanı olarak kalan Fransa ile Avusturya, 1763'te barış anlaşması imzalayarak savaştan çekildiler ve Yedi Yıl Savaşı, Friedrich'in zaferiyle sonuçlandı.

Friedrich, savaştan sonra ülkenin refahı için harekete geçti. Merkantilist bir ekonomi politikası izleyerek, devlet maliyesini güçlendirmeye çalıştı. Ancak bu amaçla koyduğu ağır vergiler, tepkiyle karşılandı. Sanatçı ve yazarları koruyan ve kendisi de bir yazar olan Friedrich, ancak Alman yazar ve sanatçıları sevmiyor, Fransız yazar ve sanatçılara büyük hayranlık duyuyordu.

Friedrich, ülke yönetiminde ve adalet işinde de başarılı oldu; ilk Alman yasa derlemesini hazırlattı ve eğitim alanında çeşitli yenilikler yaparak, Prusya'nın eğitim alanında bütün dünyada 1. olmasını sağladı. Francesco Algarotti, d'Argens, Julien Offray de La Mettrie gibi filozofları Berlin'e davet etti. Ayrıca anadili Almanca yerine sıklıkla Fransızca kullanmayı tercih ediyordu.

Friedrich 17 Ağustos 1786'da öldüğünde, Prusya Avrupa'nın en önemli ülkelerinden sayılıyordu. Friedrich'in ölümünden sonra yerine kardeşi August Wilhelm'in (ölümü 1758) oğlu II. Friedrich Wilhelm (1744-1797) geçti.

Ölümü ve Mirası

Hayatının sonlarına doğru giderek daha yalnız bir yaşam biçimi benimsedi. Sanssouci'deki yakın arkadaş çevresi yavaş yavaş yok oldu. Bu durum Friedrich'i giderek daha eleştirel ve keyfi hale getirdi. Friedrich, aydın reformları ve askeri zaferleri sebebiyle Prusya halkı arasında mükemmel ölçüde popülerdi. Berlin vatandaşları, idari veya askeri incelemelerden döndüğünde daima onu alkışlarlardı. Prusya halkı tarafından "Der Alte Fritz" (Yaşlı Fritz) mahlası aldı ve bu lakap mirasının bir parçası haline geldi. Friedrich, popülaritesine karşı pek bir önem beslemiyordu. Bu sebeple "Marquises de Pompadour" (Fransız kraliyet metresinin adına bir gönderme) adını verdiği köpeği (İtalyan Tazısı)[9] ile vakit geçirmeyi tercih etti.[10] 60'lı ve 70'li yaşlarında astım, gut ve diğer hastalıkları onu büyük ölçüde etkilemesine rağmen şafaktan önce uyanır, günde altı ila sekiz fincan kahve içer (hardal ve tane karabiberle karıştırılmış) ve devlet işlerine verdiği önemi mükemmel bir azimle devam ettirirdi.[11]

Friedrich 17 Ağustos 1786 sabahında, Sanssouci'deki çalışma odasındaki koltukta 74 yaşında öldü. Yanında köpeğinin gömüldüğü Sanssouci'nin bağ terasında defnedilmesini istedi. Ancak yeğeni ve halefi olan II. Friedrich Wilhelm, Potsdam Kilisesi'nde babasının yanına defnedilmesini emretti. II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Alman diktatör Adolf Hitler, Friedrich'in tabutunun yıkımdan korunması için bir tuz madenine saklanmasını emretti. 1946'da Amerika Birleşik Devletleri Ordusu naaşı Marburg'a taşıdı ve 1953'te Friedrich ve babasının tabutları Burg Hohenzollern'e nakledildi.[12]

Ölümünün 205. yıldönümü olan 17 Ağustos 1991'de Friedrich'in tabutu, Prusya bayrağıyla örtülü ve Bundeswehr onur muhafızları tarafından korunan bir şekilde Sanssouci'deki şeref mahkemesinde bekletildi. Gece vaktinde Friedrich'in naaşı kendisinin ölmeden önce belirttiği gibi, gösterişten uzak bir şekilde inşa ettirdiği kriptaya bağ terasında defnedildi. Mezarını ziyaret edenler, Prusya'da patatesin yaygınlaşmasına sağladığı katkılar sebebiyle mezar taşına sık sık patates bırakırlar.[13]

Notlar

  1. ^ Frederick II, King of Prussia; Luvaas, Jay (1999). Frederick the Great on the art of war. Internet Archive. New York : Da Capo Press. s. 3. ISBN 978-0-306-80908-8. 
  2. ^ Frederick William Longman. Frederick the Great and the Seven Years' War (İngilizce). Harvard University. s. 98-99. 
  3. ^ MacDonogh, Giles (2000). Frederick the Great : a life in deed and letters. Internet Archive. New York : St. Martin's Press. s. 248. ISBN 978-0-312-25318-9. 
  4. ^ Ropes, Arthur R. (1891). "Frederick the Great's Invasion of Saxony, and the Prussian 'Mémoire Raisonné,' 1756". Transactions of the Royal Historical Society. 5: 157-175. doi:10.2307/3678050. ISSN 0080-4401. 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024. 
  5. ^ a b Fulbrook, Mary; Gürses, Sabri (20 Şubat 2024). Kısa Almanya Tarihi. ISBN 978-625-6774-35-3. 
  6. ^ Ropes, Arthur R. (1891). "Frederick the Great's Invasion of Saxony, and the Prussian 'Mémoire Raisonné,' 1756". Transactions of the Royal Historical Society. 5: 174. doi:10.2307/3678050. ISSN 0080-4401. 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024. 
  7. ^ Kugler, Franz; Moriarty, E. A. (Edward Aubrey); Menzel, Adolph (1845). The pictorial history of Germany during the reign of Frederick the Great: comprehending a complete history of the Silesian campaigns, and the seven years war. Harvard University. London, Henry G. Bohn. 
  8. ^ "Hans Hermann von Katte | German military officer". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020. 
  9. ^ Ritter, Gerhard (1970). Frederick the Great; a historical profile. Internet Archive. Berkeley, University of California Press. 
  10. ^ Richard, Ernst (1913). History of German civilization; a general survey. University of California Libraries. New York : The Macmillan Company. 
  11. ^ MacDonogh, Giles (2000). Frederick the Great : a life in deed and letters. Internet Archive. New York : St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-25318-9. 
  12. ^ Alford, Kenneth D. (3 Nisan 2003). Nazi Plunder: Great Treasure Stories Of World War II (İngilizce). Hachette Books. ISBN 978-0-306-82090-8. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024. 
  13. ^ "Frederick the Great at Peace--Not Germany - Los Angeles Times". web.archive.org. 8 Kasım 2020. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta II. Friedrich (Prusya kralı) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikisöz'de II. Friedrich (Prusya kralı) ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Wikimedia Commons'ta Friedrich II of Prussia ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Prusya</span> 1525-1947 yılları arasında Orta Avrupada varlığını sürdürmüş eski bir Alman devleti

Prusya, tarihin değişik dönemlerinde değişik anlamlarda kullanılmış bir isim olmakla birlikte en çok 1713-1867 yılları arasında kendine Prusya Krallığı adını veren ve Orta Avrupa'da hüküm süren Alman devletinin ismidir.

<span class="mw-page-title-main">Otto von Bismarck</span> Alman İmparatorluğunun ilk şansölyesi

Otto von Bismarck, 19. yüzyılda, bağları kuvvetli olmayan bir konfederasyon olan Almanya'nın birleşmesinde önemli rol oynayan ve Birleşik Almanya'nın ilk Şansölyesi olan Alman devlet adamıdır. Bismarck-Schönhausen Kontu ve Lauenburg Dükü olarak da anılan Otto von Bismarck, Yeni Almanya'yı kan ve demir politikasına göre kuracağını söylediği için kendisine Demir Şansölye adı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yedi Yıl Savaşı</span> Büyük Britanya ve Fransanın Sömürgecilik Yarışı

Yedi Yıl Savaşı ya da Yedi Yıl Harbi, Avrupa'nın güçlü devletleri arasında, 1756-1763 yılları arası yaşanmış bir dizi askeri çatışmadır. Savaşın nedeni Büyük Britanya ve Fransa için aralarındaki sömürge yarışı, Avusturya ve Prusya içinse Orta Avrupa hegemonyasıdır. Yedi Yıl Savaşı, küresel çapta gerçekleşen ilk savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Maria Theresia</span> İmparatoriçe

Maria Theresia, Habsburg hanedanının devleti, 1740-1780 tarihleri arasında bizzat yöneten tek imparatoriçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Prusya Krallığı</span> Alman devleti (1701-1918)

Prusya Krallığı (Almanca: Königreich Preußen, [ˈkøːnɪkʁaɪç ˈpʁɔʏsn̩] olarak telaffuz edilir) 1701 ile 1918 yılları arasında Alman İmparatorluğu'nun Prusya eyaletini oluşturan bir krallıktı. 1866'da Almanya'nın birleşmesinin arkasındaki itici güçtü ve 1918'de dağılıncaya kadar Alman İmparatorluğu'nun önde gelen devletiydi. Adını Prusya denilen bölgeden alsa da merkezi Brandenburg Margravlığı'ydı. Başkenti Berlin'di.

<span class="mw-page-title-main">III. Petro (Rusya)</span>

III. Petro veya Petro Feodoroviç, tam adı Karl Peter Ulrich,, 5 Ocak 1762'den 9 Temmuz 1762'ye değin Rusya imparatoru.

<span class="mw-page-title-main">Kara Kartal Nişanı</span> Prusya Krallığının en yüksek onur madalyası

Kara Kartal Nişanı, Prusya Krallığı'nın en yüksek onur madalyasıydı. Brandenburg elektörü III. Friedrich tarafından 17 Ocak 1701 tarihinde yürürlüğe konan nişan, son Prusya Kralı Kayzer II. Wilhelm'in 1918 yılında tahttan indirilmesiyle son bulmuştur. Ne var ki, Hollanda sürgününe gönderilen İmparator bu ödülü aile üyelerine vermeyi sürdürmüş ve ikinci eşi Hermine Reuss'u Kara Kartal Nişanı'na sahip ilk kadın yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Diplomatik Devrim</span> Avrupadaki uzun süreli İttifakların bozulması ve müttefiklerin yeni ittifaklar kurması olayıdır

Diplomatik Devrim, Avrupa'daki uzun süreli ittifakların 1756'da bozularak, müttefiklerin yeni ittifaklar kurması olayıdır. Olay temel olarak, Büyük Britanya-Avusturya ittifakına karşı Fransa-Prusya ittifakı durumunun bozulup yerine Fransa-Avusturya ve Büyük Britanya-Prusya ittifaklarının kurulmasıdır. Bu olay, 18. yüzyıl boyunca sürekli değişmiş ittifakların bir parçasıdır. Olayın gerçekleşmesinde en etkili devlet adamı Avusturyalı Wenzel Anton von Kaunitz'dir.

<span class="mw-page-title-main">III. Friedrich Wilhelm</span> 1797-1840 yılları arasında Prusya kralı

III. Friedrich Wilhelm, 1797-1840 yılları arasında Prusya kralı.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich Wilhelm (Brandenburg elektörü)</span>

Friedrich Wilhelm, Brandenburg elektörü ve Prusya Dükü. Bu görevleri 1640'tan ölümüne dek üstlenmiştir. 30 Yıl Savaşları'nda Brandenburg topraklarını geri aldı ve güneye doğru genişletti. 1648'te imzalanan Vestfalya Barış Antlaşması sonucunda Doğu Pomeranya toprakları savaş tazminatı olarak Prusya'ya verildi. Savaşın sonucunda nüfusun neredeyse yarısı yaşamını yitirmiş, Berlin viran olmuştu ve Berlin nüfusunun 4'te 3'ü ölmüştü. Savaşın getirdiği bu etkilerin ardından William, hiç gecikmeden reform hareketlerine başladı. Şehirleri yeniden inşa ettirdi, köylülere yardım sağladı ve orduyu revize ederek geliştirdi ve 1675'te İsveç'in işgal girişimini engelledi. Brandenburg Prusya'nın en önemli güçlerden birisi haline gelmesini sağladı. 1688'de hayatını kaybetmesinin ardından tahta III. Friedrich geçti.

<span class="mw-page-title-main">Alman ikiliği</span> Avusturya ile Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupada hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabet

Avusturya ve Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupa'da hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabete Almancada Almanca: Deutscher Dualismus denilmektedir. Bu rekabetin bir parçası olarak savaşlar yapılırken, rekabet aynı zamanda Almanca konuşan halkları temsil eden bir siyasi güç olma yolunda da bir prestij yarışı haline gelmiştir. İki ülke arasındaki çatışma ilk olarak Yedi Yıl Savaşları'nda kendini gösterirken, Napolyon Savaşları ve İkinci Schleswig Savaşı gibi durumlarda zaman zaman aynı safta bulundukları da olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">I. Friedrich Wilhelm</span> Adına ön dretnot bulunan Ünlü Prusya Kralı

Prusya Kralı I. Friedrich Wilhelm, 1713 ile 1740 yılları arasındaki dönemin Prusya Kralı. Prusya kralı I. Friedrich'in oğlu ve II. Friedrich'in babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Prusya Kraliyet Ordusu</span>

Prusya Kraliyet Ordusu, Prusya Krallığı'nın ordusu olarak hizmet etti. Brandenburg-Prusya'nın bir Avrupa gücü olarak gelişmesinde önemli bir rol oynadı.

Silezya Savaşları, 18. yüzyılın ortalarında Prusya ve Avusturya İmparatorluğu arasında Silezya bölgesinin kontrolünü sağlayabilmek amacıyla gerçekleşen üç adet savaştır. Bu savaşlar;

<span class="mw-page-title-main">Victoria (kraliyet prensesi)</span> Kraliyet Prensesi

Victoria, Alman imparatoriçesi, Prusya kraliçesi ve kraliyet prensesi. Alman İmparatoru III. Friedrich'in eşi, Birleşik Krallık Kraliçesi Victoria'nın büyük kızı, Alman İmparatoru II. Wilhelm'in annesi.

<span class="mw-page-title-main">Polonya'nın ilk parçalanması</span>

Polonya'nın ilk parçalanması, sonunda 1795'e kadar Polonya-Litvanya Birliği'nin varlığını sona erdiren üç parçalanmadan ilki olarak 1772'de gerçekleşti. Prusya Krallığı ve Habsburg Monarşisini tehdit eden Rus İmparatorluğu'nun gücünde büyüme, bu ilk parçalanmanın arkasındaki temel sebepti.

<span class="mw-page-title-main">Sophia Dorothea (Hanover)</span>

Hannover'li Sophia Dorothea, Frederick William'ın eşi olarak Prusya Kraliçesi, Büyük Britanya Kralı II. George'un kız kardeşi ve Prusya Kralı II. Frederick'in annesidir.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya Silezyası</span> Eski Özerk Bölge

Avusturya Silezyası, resmen Yukarı ve Aşağı Silezya Dükalığı, Bohemya Krallığı ve Hasburg Monarşisi arasında varlığını sürdürmüş özerk bölgedir. Günümüzde Çek Silezyası ile komşudur ve tarihsel olarak Silezya bölgesinin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Potsdam Anlaşması</span> 1945 yılında 3 büyük Müttefik arasında İkinci Dünya Savaşının sona ermesine ilişkin anlaşma

Potsdam Anlaşması,, Ağustos 1945'te İkinci Dünya Savaşı'nın galibi üç büyük Müttefik devlet olan Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği arasında yapılan anlaşmadır. Potsdam Konferansı'nın bir sonucu olan bu anlaşma, Almanya'nın sınırlarının ve Alman işgalinden kurtarılan bölgede sınırların belirlenmesi ve yeniden inşası ile ilgiliydi. Ayrıca Almanya'nın silahsızlandırılması ve ödeyeceği savaş tazminatları, savaş suçlularının yargılanması ve etnik Almanların Avrupa'nın çeşitli bölgelerinden toplu olarak sınır dışı edilmesi konularını da ele almıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.