İçeriğe atla

II. Faysal

II. Faysal
Kral II. Faysal, 1958
Irak kralı
Hüküm süresi4 Nisan 1939 - 14 Temmuz 1958
Önce gelenI. Gazi
Sonra gelenMonarşi kaldırıldı
Irak Cumhurbaşkanı olarak:
Muhammed Necib Er Rubai
Kral NaibiPrens Abdülillah
Arap Federasyonu Başkanı
Hüküm süresi14 Şubat - 14 Temmuz 1958
Önce gelenYeni makam
Sonra gelenMakam feshedildi
De jure: I. Hüseyin
Doğum02 Mayıs 1935(1935-05-02)
Bağdat, Irak Krallığı
Ölüm14 Temmuz 1958 (23 yaşında)
Bağdat, Arap Federasyonu
Tam adı
Faisal bin Ghazi bin Faisal bin Hussein bin Ali
HanedanHâşimoğulları (Hicaz)
BabasıI. Gazi
AnnesiAliya bint Ali
Hicaz Prensesi
DiniSünnilik

II. Faysal (El-Melik Faysal Es-Sani, Arapça: الملك فيصل الثاني, d. Mayıs 1935 - 14 Temmuz 1958), son Irak kralı. Babası Gazi bin Faysal'ın trafik kazası geçirdiği 4 Nisan 1939 tarihinden, 14 Temmuz Darbesinde infazına kadar 19 sene hüküm sürdü.

İlk Yılları

Irak Kralı II. Faysal (1944)

Irak Kralı Gazi bin Faysal'ın tek oğlu olarak, 2 Mayıs 1935 tarihinde Bağdat'ta dünyaya geldi. Babasının 1939 yılında araba kazasında hayatını kaybetmesinin ardından Irak Kralı olarak tahta çıktı ancak yaşının küçük olmasından dolayı amcası ve babasının kuzeni olarak Prens Abdülillah, Irak Naibi sıfatı ile ülkeyi yönetmeye başladı.

1941 Darbesi

Ana madde: 1941 Irak darbesi

Haşimoğulları ailesi ve Birleşik Krallık 1916 yılındaki Arap Ayaklanmasından beri yakın ilişkiler içerisindeydi. Kral Naibi ve aynı zamanda hanedan üyesi olarak Prens Abdülillah bu ilişkileri devam ettirmeye yönelik politikalar ile ülkeyi yönetiyordu. Almanya'nın Polonya'yı işgali ile başlayan sürecin ardından 5 Eylül tarihinde Irak, Almanya ile bütün ilişkilerini kesti ancak başta Reşid Ali Geylani olmak üzere bazı Iraklı yetkili ve subaylar Almanya yanlısı bir politika izlenmesi gerektiğini savunuyorlardı.

Hükûmetin İngiltere yanlısı politikasından rahatsızlık duyan bazı subaylar Altın Meydan adını verdikleri Nazi yanlısı bir hizip kurdular. Salah al-Din al-Sabbagh önderliğindeki bu grup 1 Nisan 1941 tarihinde gerçekleştirdikleri bir darbe ile Prens Abdülillah'ı ve Irak Başbakanı Nuri Said Paşa'yı ülkeden sürgün ettiler ve Reşid Ali Geylani'nin Başbakan olduğu yeni bir hükûmet kurdular.[1]

Darbenin ardından gelen Alman desteği Irak direnişi için yeterli değildi. Bu sebeple İngiltere önderliğindeki Müttefik birlikleri Haşimoğulları'nı desteklemek üzere Irak üzerine ilerlediler ve Anglo-Irak Savaşı başladı.

29 gün süren savaşın ardından İngiliz birlikleri Bağdat'a girdiler. Reşid Ali ve destekçilerinin İran'a kaçması üzerine yeni kurulan hükûmet düştü ve tekrar İngiliz yanlısı yönetim göreve getirildi.

Hükümdarlığı

Kral Faysal (solda), kuzeni Ürdün Kralı Hüseyin ile beraber. (Şubat 1958)

II. Dünya Savaşı devam ederken Faysal ve annesi bir süre İngiltere'de yaşadılar. Burada, daha sonra Ürdün Kralı olarak tahta çıkacak olan kuzeni, I. Hüseyin ile beraber Harrow School'da eğitim gördüler. Faysal ve Hüseyin bu süre içerisinde oldukça yakın bir arkadaşlık kurdular ve hatta hanedanlarının iki kolunu tekrar bir araya getirmeye bile karar verdiler.

Faysal, 2 Mayıs 1953 tarihinde yönetme yaşına (18) geldiğinde tecrübesi oldukça az olarak yönetimine başladı. Kendisinin yönetimde söz sahibi olmaya başladığı dönemlerde Irak oldukça sıkıntılı bir toplumsal süreçten geçmekteydi. Hükûmetin izlediği batı yanlısı politika toplumun önemli bir kesiminde hoşnutsuzluğa sebep oluyordu ve Bağdat Paktı gibi batı ile yakınlaşmalara sebep olan anlaşmalar bazı bölgelerde isyanlara hatta ölümlere sebep olmuş, halkın kraliyete olan sadakati sarsılmıştı.

II. Faysal'ın hanedan arması

Ülke ile ilgili kararlar verilmesi gerektiğinde kral çoğunlukla bunu Prens Abdülillah ve Nuri Said Paşa'ya bırakıyordu. 1950'li yıllarda petrol fiyatlarının yükselmesi ile birlikte kral ve danışmanları kazanılan fazladan geliri geliştirme projelerine harcamaya karar verdiler. Ancak bu durum yatırımlardan doğrudan etkilenen orta sınıf ile köylü sınıfı arasındaki kopukluğun açılmasına sebep oldu. Bu ortamın etkisi ile Irak Komünist Partisi halk üzerindeki etkisini arttırdı. Halk içerisindeki hoşnutsuzluk uygun ortamın da etkisi ile hızlıca büyümeye başladı. 1952 Mısır Devriminden etkilenen bazı reform yanlıları devrimin tek çözüm olduğu konusunda fikirler benimsemeye başladılar ve Cemal Abdünnasır'ın etkisinde kaldılar.

1 Şubat 1958'de komşu Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni oluşturmak için Mısır ile birleşti. Bu, Irak ve Ürdün krallıklarını benzer bir ittifak kurarak bağlarını güçlendirmeye teşvik etti. İki hafta sonra, 14 Şubat'ta resmi olarak Arap Federasyonu kuruldu. Haşimi ailesinin kıdemli üyesi Faysal devlet başkanı oldu.

Kral Faysal ve amcası Prens Abdülillah

1956 yılına, Süveyş Krizinin başlaması ile beraber Faysal'ın durumu daha kötüye gitmeye başladı. Cemal Abdünnasır'ın Süveyş Kanalını millileştirmesi üzerine İsrail, Birleşik Krallık ve Fransa Süveyş Kanalını güvence altına almak amacı ile Mısır ile çatışmaya başladı. Bu durum Irak'ta bulunan Bağdat Paktı karşıtlarının daha da alevlenmesine sebep oldu ve aynı yıl içerisinde bazı şehirlerde isyan ve kargaşalar baş gösterdi. Mevcut siyasi ortamın ışığında Muhalifler örgütlenme başladılar. Aynı zamanda ordu içerisinde ciddi sayıdaki subaylar rejime karşı harekete geçmeye başladılar.

14 Temmuz Devrimi

Ana madde: 1958 Irak Darbesi

1958 yılında Lübnan'da Camille Chamoun'u destekleyen batı yanlısı Hristiyanlar ile Cemal Abdünnasır'ı destekleyen Arap milliyetçiliği yanlısı Müslümanlar iç savaşın eşiğine gelmişlerdi. Ürdün Kralı I. Hüseyin durumu kontrol edebilmek için Irak Ordusundan yardım istedi. Albay Abdülkerim Kasım Ürdün'e destek için gönderilen ordunun başında bulunuyordu. Albay Abdülkerim emrindeki birlikleri Ürdün yerine Bağdat'a ilerletti ve darbe gerçekleştirdi. Kral Faysal kan dökülmesini istemiyordu ve saray muhafızlarına direniş göstermemeleri için emir verdi. Kraliyet ikametgâhına ilerlemekle görevli birliğin başındaki Yüzbaşı Abdul Sattar Sabaa Al-Ibousi, o sırada orada bulunan Kral Faysal, Prens Abdülillah'ın kendisi, eşi Prenses Hiyam ve annesi, Kralın halası Prenses Abadiya ve orada bulunan birkaç hizmetçi ve görevliyi sarayın bahçesine topladı. Duvara doğru dönmeleri emredilmesinin ardından makineli tüfek ile infaz edildiler. Kral Faysal'ın orada ölmemesi üzerine hastaneye götürülmek istendi ancak yolda öldü.

Kaynakça

Notlar
Özel
  1. ^ Scott, James C (9 August 2001). "The Coup". Iraqi Coup. California State University, Sacramento. Archived from the original on 24 October 2007.
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Kral Gazi
Irak kralı
1939 - 1958 		Sonra gelen:
Monarşi kaldırıldı.
Irak cumhurbaşkanı olarak:
Muhammed Necib Er Rubai

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Abdülkerim Kasım</span> Irakın 47. Başbakanı

Abdülkerim Kasım,, Iraklı askerdir. 1958 Irak Devrimi'nden sonra çağdaş Irak Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı.

<span class="mw-page-title-main">Hâşimoğulları (Hicaz)</span> Arap kraliyet ailesi

Hâşimoğulları veya Hâşimîler, Hüseyin bin Ali tarafından kurulan Arap ailesi. İslam peygamberi Muhammed'in mensup olduğu Benî Haşim ailesine bağlı bir Kureyş boyu olduğunu iddia etmektedirler. Ayrıca kan bağı ve kabile birlikteliği yoluyla Kızıl Deniz boyunca kurulan hanedanların sahibi olan boy. Sülale ismini İslam peygamberi Muhammed'in büyük-büyükbabası Haşim bin Abdimenaf'dan alır. I. Dünya Savaşı esnasında İngiliz desteğiyle Osmanlı Devleti'ne isyan etmiş, Arap Yarımadası'nın kontrolünü eline geçirmiş, fakat birkaç yıl sonra Suudi Hanedanlığı'na yine bir isyanla kaybetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Arap Cumhuriyeti</span> Orta Doğuda bir ülke (1958-1971)

Birleşik Arap Cumhuriyeti 1958'den 1971'e kadar Orta Doğu'da bulunan egemen bir devletti. Başlangıçta 1958'den 1961 Suriye Darbesi'nden sonra Suriye birlikten ayrılana kadar Mısır ve Suriye arasında siyasi bir birlikti. Mısır 1971 yılına kadar resmi olarak Birleşik Arap Cumhuriyeti olarak bilinmeye devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nuri Said Paşa</span> Iraklı asker ve siyasetçi

Nuri Said Paşa, Uzun yıllar ülke yönetiminde etkili olmuş Iraklı asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">I. Faysal</span> 1921den 1933e kadar Haşimi Irakın ilk kralı

I. Faysal, 1920 yılında kurulan kısa ömürlü Suriye Krallığı ve ardından Irak Krallığı kralı. Taç giydiği 23 Ağustos 1921 tarihinden, kalp krizi geçirerek öldüğü 1933 yılına kadar 12 sene hüküm sürmüştür. Kendisini Hicaz Kralı ilan ederek Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Arap İsyanını başlatan Şerif Hüseyin'in üçüncü oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Gazi bin Faysal</span>

I. Gazi, Irak'ın ikinci kralı. I. Faysal'ın tek oğlu olarak, tahta geçtiği 8 Eylül 1933 tarihinden, trafik kazası geçirerek öldüğü 4 Nisan 1939'a kadar 5 sene hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Irak Krallığı</span> Birleşik Krallık Mezopotamya Mandasından sonra kurulan monarşik krallık

Irak Krallığı, Birleşik Krallık Mezopotamya Mandası'ndan sonra kurulan monarşik krallık. Ağustos 1921'de Faysal bin Hüseyin ilk kral olmuş ve 1958 tarihinde Abdülkerim Kasım'ın başbakan olması ile sonlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Reşid Ali Geylani</span>

Raşid Ali el-Geylani, Irak Krallığı'nda 3 kez başbakanlık yapmış olan Iraklı asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Hür Subaylar Hareketi</span>

Hür Subaylar Hareketi veya kısaca Hür Subaylar, Mısır'da bir darbeyle 1952 Mısır Devrimi'ni gerçekleştirerek yönetimi ele geçirmiş ve içlerindeki subaylardan üç Mısır cumhurbaşkanı çıkarmış, milliyetçi hedeflere sahip askerî grup.

<span class="mw-page-title-main">Arap Federasyonu</span> 1958 yılında kısa ömürlü Irak ve Ürdün konfederasyonu

Haşimi Arap Federasyonu, 1958'de Irak ve Ürdün Haşimi Krallıkları arasındaki birlikten kurulan kısa ömürlü bir ülkeydi. Adı federal bir yapıyı ima etse de, fiilen bir konfederasyondu.

<span class="mw-page-title-main">14 Temmuz Devrimi</span> 1958de Irakta monarşiyi deviren askeri darbe

1958 Irak askerî darbesi olarak da bilinen 14 Temmuz Devrimi, 14 Temmuz 1958 tarihinde Irak'ta gerçekleşen ve Kral II. Faysal'ın devrilmesi ve Haşimi liderliğindeki Irak Krallığı'nın yıkılmasıyla sonuçlanan bir darbedir. Bu darbenin ardından kurulan Irak Cumhuriyeti, altı ay önce Irak ve Ürdün arasında kurulan Haşimi Arap Federasyonu'nun sonunu getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abdülilah</span>

Abdülilah, Irak Kralı Gazi bin Faysal'ın kuzeni ve kayınbiraderi. Son Irak Kralı II. Faysal'ın Kral Naipliğini üstlenmiştir. Kral Faysal'ın küçük yaşta tahta geçtiği 4 Nisan 1939 tarihinden 14 Temmuz Darbesinde öldürülmesine kadar Kral Naibi ve Irak Veliahtı olarak görevde kaldı.

<span class="mw-page-title-main">1941 Irak askerî darbesi</span>

1941 Irak askerî darbesi, kendilerine Altın Meydan adını veren bir grup Nazi yanlısı milliyetçi subay tarafından 1 Nisan tarihinde gerçekleştirilmiş Askerî darbedir. Darbenin başarılı olmasının ardından Birleşik Krallık yanlısı Kral Naibi Abdülillah ve Başbakan Nuri Said Paşa ülkeden kaçtılar ve milliyetçi Reşid Ali Geylani hükûmeti başa geçti.

<span class="mw-page-title-main">Altın Meydan (Irak)</span>

Altın Meydan veya diğer bir adı ile Dört Albay, Irak'ta aşırı milliyetçi veya Nazi yanlısı subaylar tarafından kurulmuş bir hiziptir. 1940'lı yılların başında Irak siyasetinde etkili olmuştur. Altın Meydan üyesi subayların ülkedeki Birleşik Krallık varlığına karşı düşünceleri sonunda 1941 Irak darbesi ve Reşid Ali Geylani önderliğindeki Ulusal Savunma Hükûmetinin kurulması ile sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Nazım el-Kudsi</span> Suriyenin ilk devlet başkanı

Nazım el-Kudsi, 14 Aralık 1961'den 8 Mart 1963'e kadar Suriye Devlet Başkanı olarak görev yapan Suriyeli bir politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Irak Cumhuriyeti (1958-1968)</span> Irak tarihinin dönemi

Irak Cumhuriyeti, halk arasında Birinci Irak Cumhuriyeti olarak da bilinen, 1958'de Cumhurbaşkanı Muhammed Necib er-Rubai ve Başbakan Abdülkerim Kasım'ın yönetimi altında kurulan bir devletti. Rubai ve Kasım ilk olarak Irak Krallığı'nın Haşimi monarşisinin devrildiği 14 Temmuz Devrimi ile iktidara geldi. Sonuç olarak, Krallık ve Arap Federasyonu feshedildi ve Irak Cumhuriyeti kuruldu. Dönem, 1968'de Baasçıların iktidara gelmesiyle sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">1959 Musul Ayaklanması</span> Irakta darbe girişimi

1959 Musul Ayaklanması, o zamanki Irak Başbakanı Abdülkerim Kasım'ı devirmek ve daha sonra Irak Cumhuriyeti'ni Birleşik Arap Cumhuriyeti ile birleştirecek bir Arap milliyetçi hükûmeti kurmak isteyen Musul'daki Arap milliyetçilerinin bir darbe girişimiydi. Darbenin başarısız olmasının ardından, kaosu siyasi ve kişisel hesapları halletmek için kullanmaya çalışan çeşitli gruplar arasında günlerdir şiddetli sokak savaşlarına sahne olan Musul'da asayiş ve düzen bozuldu.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Rimavi</span> Ürdünlü siyasetçi

Abdullah Rimawi 1950'lerde Ürdün'deki Baas Partisi'nin başkanıydı. 1957'de Süleyman Nabulsi hükûmetinde dışişleri bakanı olarak görev yaptı. Sadık bir pan-Arabist olan Rimawi, Ürdün'deki Haşimi yönetici ailesinin en sesli muhaliflerinden biri haline geldi ve Suriye ile birleşmeyi tercih etti. 1957'de sol hükûmet ile kraliyet ailesi arasındaki kriz nedeniyle Ürdün'den kaçtı. Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne yerleşti ve burada BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'a yakınlaştı. 1959'da bu yakınlık, Nasır ile anlaşmazlığı olan Baas Partisi'nden ihraç edilmesine sebep oldu. Kısa bir süre sonra Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisi adında ayrı bir parti kurdu. Sürgünü sırasında, Ürdün monarşisine saldırmak veya monarşiyi baltalamak için bir dizi girişimde bulunduğu iddia edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ali Rikabi</span> Ürdünlü siyasetçi (1864-1942)

Ali Rıza Paşa Rikabi modern Suriye'nin ilk başbakanı ve aynı zamanda Ürdün başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">1952 Mısır Devrimi</span>

1952 Mısır Devrimi, 23 Temmuz Devrimi veya bilinen adıyla Hür Subaylar Darbesi, 23 Temmuz 1952 tarihinde Mısır'da Hür Subaylar Hareketi tarafından gerçekleştirilen askerî darbe.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.