İçeriğe atla

II. Şâban

Zeyneddin Şaban
Mısır Memlûk Sultanı
Hüküm süresi1363-1377
Önce gelenSelahaddin Muhammed
Sonra gelenAlaeddin Ali
Doğumyak. 1351
Ölüm1377
Tam adı
Melik Mansur Alaeddin Alí Bin Şaban Bin Hasan Bin Muhammed Bin Kalavun,
HanedanBahri Hanedanı
BabasıEbu Maali Hasan

Zeyneddin Şaban tam kunyesiyle Malik Mansur Alaeddin Alí Bin Şaban Bin Hasan Bin Muhammed Bin Kalavun (d. yak. 1351 - ö. ?) Sultan Ebu Maali Hasan'in oğlu ve Sultan Kalavun'un torunu olup 1363'te Emir Yelboğa el-Ömerî tarafından hazırlanan bir darbe ile tahttan indirilen amcası Selahaddin Muhammed yerine yaklaşık 12 yaşında iken tahta geçirilen ve 1363 - 1377 döneminde saltanat süren Türk kökenli Bahri Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarı.[1]

Yaşamı

Zeyneddin Şaban döneminde bastırılmış bakir 1 Fals sikkesi

Sultan Zeyneddin Şaban tahta geçtiğinde 12 yaşında yetişkin olmadığı için devlet iktidar gücünü üzerine almadı. Son Bahri sultanlarının geleneğine göre esas devlet gücü Moğol asıllı Atabegi olan Yelboğa el-Ömerî'nin elindeydi. Mısır hala 1348/1349 yıllarında geçen ve halkın 1/3'ünü öldüren büyük veba salgınının etkilerinden kurtulamamıştı.[1]

Yeni bir Haçlı Seferi hazırlığı

Mısır'da Bahri sultanları ardı ardına değişmekte iken Hristiyan Avrupa'da bir yeni Haçlılık hevesi kendini göstermişti. Bizans İmparatoru V. İoannis Hristiyanları birleştirip doğuya yöneltmek için İtalya'ya gitmişti. Bundan etkilenen Avignon'da kuşatma altında bulunan Papa VI. Innocentius yeni bir Haçlı seferi için 1357'de Kıbrıs Krallığı, Venedik Cumhuriyeti, İzmir ve Rodos'ta üslenmiş Hospitalier Şövalyeleri'nden oluşan yeni bir Hristiyan ülkeler koalisyonu kurmuştu. Bu seferi hazırlamak için "Piyer Tomas" adlı bir papaz atanmış ve bu papaz bu Haçlı Seferinin önce Mısır Memluklu Devleti ve özellikle İskenderiye üzerine yönelmesi için tüm organizasyon gücünü odaklamaya başlamıştı.[1]

Bu Haçlı Seferi donanma ve ordusuna komuta edecek kişi olarak Lüzinyan Hanedanı'ndan Kıbrıs Kralı olan I. Peter tayin edilmişti. Hazırlıklar sona ermekte iken Girit'te çıkan bir isyan bu seferi geciktirdi. Sonunda Haziran 1365'te I. Peter Venedik'ten aldığı donanma desteği ile ayrıldı. Venedik sağladığı destek filosunu şartlı vermişti. Venedik-Memluklu ticaretinin merkezi olan İskenderiye'ye hucum edilmeyecek ve Venedik-Memluklu ticaretine zarar verilecek hücumlardan kaçınılacaktı. Ama talana göz dikmiş olan I. Peter ve Haçlı birlik komutanları dostlarına verdikleri sözleri tutmayı bir fazilet saymamaktaydılar.[1]

Haçlıların İskenderiye'yi işgali ve talanı

Ana madde: İskenderiye Haçlı Seferi

I. Peter'in Haçlı ordusunu taşıyan filo Rodos'a vardığında İskenderiye hücum etme kararı alındı. Filonun Venedikli kaptan ve tayfaları talandan pay almakla şartıyla bu karara karşı gelmediler. 150 gemiden oluşan filo 3 Ekim 1365'te İskenderiye limanı önüne geldi. Haçlı ordusu 1.400'u atlı süvari olan 10.000 askerden oluşmaktaydı. Karaya çıkma ertesi güne ertelendi. Bu kısa dönemde İskenderiye müslümanları organize olmaya vakit buldular. Ertesi gün Haçlılar karaya çıkmaya başlayınca büyük bir okçu hücumu ile karşılaştılar. Fakat İskenderiye halkı iyi organize edilmemişti ve şehirde çok az sayıda asker bulunmaktaydı; fakat sayıca üstündüler. Birçok Haçlı asker geri çekilmek istemekteydi; ama I. Peter şehri işgal etmeye çok azimliydi. Sonunda özellikli karaya çıkarılan Haçlı süvari birlikleri tarafından şehrin direnişi kırıldı. Şehrin savunucuları kaçmak zorunda kaldılar.[1]

İskenderiye'yi ele geçiren Haçlılara 1 hafta şehri talan etme izini verildi. Haçlılar da halkın mal ve mülkü yağmalamaya, taşıyamadıklarını yakıp yıkmaya, özellikle fidye verebilecek müslüman halkı esir almaya veremeyecekleri eziyet edip öldürmeye başladı. Limanda bulunan Venedik gemileri talan edilen mal mülk ve esir edilen İskenderiyeli ile doldu. Haftanın sonunda İskenderiye'de talan edilecek hiçbir mal ise yarayacak esir edilecek hiçbir kişi kalmamıştı. Şehir harabeye döndürülmüştü. Haçlı filosu limandan ayrıldı. Birkaç gemi o kadar dolu idi ki fazla ileri gidemeden battı; ama filonun büyük bir kısmı Kıbrıs'a döndü. Birçok esir sonradan fidye toplamak üzere Kıbrıs'a getirilmişti. Venedikliler de ticaretten alamadıkları kârı talandan aldıkları pay ile karşıladıler.[1]

İskenderiye işgalinin sonuçları

İskenderiye'nin Haçlılar tarafından işgali sırasında Kahire'de bulunan asıl iktidar sahibi olan Emir Yelboğa el-Ömerî, kendine karşı olabilecek bir darbeden korktuğu için Kahire'den ayrılmadı. Fakat Haçlılar talandan sonra şehirden ayrıldıktan sonra İskenderiye'ye geldi. kozmopolitan bir şehir olan İskenderiye'de birçok değişik mezhepten çok sayıda Hristiyan bulunmakta idi. Bunlardan bazıları Haçlı talancılara yardım etmişlerdi ve bazıları ise dinleri dolayısıyla talandan çok az zarar görmüşlerdi. Haçlılar çekildikten sonra İskenderiye halkı bu nedenle tüm Hristiyanlara karşı intikam hırsı ile bir karşı reaksiyon gösterdiler. Haçlıların esir alıp Kıbrıs'a götürdüklerini geri almak için istenilen fidye Hristiyanlardan toplanan ekstra özel vergiler ve bağışlarla karşılanmaya çalışıldı.[1]

Memluklu Mısır ile Kıbrıs arasındaki savaş durumu 1370'e kadar sürdü. Bu dönemde Emir Yelboğa İskenderiye'nin yeniden yapılması için büyük gayret gösterip şehrin nispeten kısa bir dönemde yenilenmesine neden oldu. Ayrıca Emir Yelboğa, Bahri memluklular tarafından o zamana kadar önem verilmeyen deniz gücüne dikkatini çekti. Sonraki yıllarda Mısır'ı doğu Akdeniz'de bir deniz gücü yapacak ve Haçlıların denizden hücumlarını önleyebilecek güçte bir yeni donanma hazırlattı.

Ölümü

Emir Yelboğa'nın zalimliği Kahire halkının ve kölemenlerin daha da nefretini çekmeye başladı. Sonunda 1377de Emir Yelboğa'nın eski bir kölemeni olan Çerkes asıllı bir memluklu emir olan Emir Berkuk tarafından organize edilen bir memluklu kliği bir devlet darbesi yapmaya koyuldu. Bu darbe devlet güçleri tarafından bastırılmaya başlandı ve Emir Berkuk Suriye'ye kaçtı. Ama bu komplo Sultan Zeyueddin Şaban ve Emir Yelboğa'nın ölümlerine neden oldu.[1]

Zeyneddin Şaban Bahri sultanlari arasında az bulunur nitelikleri ile "yumuşak tabiatı, iyilik ve şefkati" ile tanınmıştı ve ölümü halk içinde bu nedenle çok üzüntü yarattı.[1]

Zeyneddin Şaban'ın 10 yaşındaki oğlu Alaeddin Ali Memluklu Devleti sultanı olarak tahta getirildi. Kaçmış olan Emir Berkuk da dönerek Atabeg göreviyle gerçek devlet iktidarını eline geçirdi.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j Clot, André (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları ISBN 9753317727

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen:
Selahaddin Muhammed
Mısır Memlûk Sultanı
1363 - 1377 		Sonra gelen:
Alaeddin Ali

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Memlûk Devleti</span> Geç dönem Orta Çağda Mısır ve Suriyede hüküm sürmüş olan bir devlet (1250–1517)

Memlûk Devleti resmî adıyla ed-Devletü't-Türkiyye, Eyyûbîlerin çöküşü ile Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır'ı ele geçirmesi arasında geçen üç yüzyıla yakın zaman diliminde Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş olan devlet. Memlûk Devleti'ni 1250 ve 1382 yılları arasında kurucu aile Bahrî Memlûkler idare etmiş, 1517 yılına kadar ise Burcî Memlûkler yönetimi ele almıştır. Tarihyazınında devlet bu iki hâne başlıkları altında incelenmiş olup Bahrî Memlûklerin Türk kökenli olması dolayısıyla bu devirde yöneticiler daha çok Türklerden oluşurken daha sonraki dönemde Çerkesler asıl unsur olmuşlardır. Tarihçiler arasında; Memlûk devletinin Türk sultanlar döneminde askeri ve siyasi olarak doruğa ulaştığı, ardından ise Çerkesler döneminde uzun süreli bir gerileme dönemine girdiğine dair evrensel bir fikir birliği vardır.

Kayıtbay ya da tam adıyla El-Eşref Seyfeddin Kayıtbay, Memluk sultanlarından Çerkes kökenli Burci hanedanının on sekizinci hükümdarı. 1468 ile 1496 yılları arasında Memluk sultanlığı yapmıştır.

Muizzuddin El-Mansur Aybeg, Mısır Memlûk Sultanlığı'nın kurucusu ve ilk sultanı olan Türkmen kökenli hükümdar. 1250 ve 1257 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Şecerüddür</span> Memlûk Sultanlığının ilk hükümdarı

Şecerüddür, Memlûk Sultanlığı'nın ilk hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Yedinci Haçlı Seferi</span>

Yedinci Haçlı Seferi 1248 - 1254 yılları arasında Mısır'a yönelik olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Halil (Memlûk sultanı)</span> Mısır ve Suriyenin sultanı

El-Eşref Halil ya da tam adıyla Meliku'l-Eşref Sultan Salahuddin Halil, Mısır ve Suriye'de 1290 ile 1293 yılları arasında hüküm sürmüş Bahri Memluk hanedanının sekizinci Türk sultanıdır. Bir Kıpçak Türkü olan Memluk sultanı Kalavun'un oğlu ve halefidir. 1293 yılında bir kendi emirleri tarafından suikaste kurban giderek öldürülünceye kadar 3 yıl boyunca Memluk tahtında kalmıştır. Doğu Akdeniz'de Birinci Haçlı seferi sonrasında kurulmuş olan Haçlı devletlerinin kalıntısı olan Haçlı devletini ortadan kaldırıp Haçlı Frankları Doğu Akdeniz'den kıyısından efektif olarak kovması ile ün salmıştır. Akka'nın Fethi bizzat kendi liderliğinde gerçekleştirilmiştir.

II. Vasık Tam Adı: Ebû Hafs `Umar "el-Vâsık bi’l-Lâh es-Sânî" 65. İslam Halifesi.

Berkuk, tam adı Melikü'z-zahir Seyfeddin El-Osmani El-Yelboğavî Berkuk, Çerkes kökenli Burcî Memlûkler hanedanının ilk Memlük hükümdarı. İç çekişmelerle yıpranan Memlûk Devleti'ni merkezi bir devlet durumuna getirmeye çalışmıştır. "Berkuk" ismi Çerkesçedir ve onun doğuştan ismidir.

Zahir Çakmak, tam ismiyle Melik Zahir Sayfeddin Çakmak, 1438 ile 1453 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">I. Muhammed (Memlûk sultanı)</span> Memlûk Sultanı

I. Muhammed ya da Muhammed bin Kalavun, Mısır ve Suriye'de üç dönem saltanat sürmüş olan Türk asıllı Bahri hanedanından dokuzuncu Memluklu sultanı.

II. Selâhaddin ya da tam künyesiyle Malik Mansur Selahaddin Muhammed bin Hacı bin Kalavun Sultan Nasır Muhammed bin Kalavun'un torunu ve Sultan Seyfeddin Hacı'nin oğlu olup 1361'de yaklaşık 40 yaşındayken, bir suikasta kurban gidip tutuklanıp olasılıkla öldürülen amcası Ebu Maali Hasan'ın yerine geçen ve 1361-1363 döneminde saltanat süren Türk kökenli Bahri Hanedanı'ndan yirminci Memluk Devleti hükümdarı.

Alaeddin Ali tam ismiyle Malik Mansur Alaeddin Alí bin Şaban Sultan Zeyneddin Şaban'nin oğlu olup 1377'de bir devlet darbesinde suikastla öldürülen babası yerine 10 yaşındayken tahta geçirilen ve 1377-1381 döneminde saltanat süren Türk kökenli Bahri Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarı.

Sultan Barsbay tam ismiyle Malik Eşref Ebu-Nasır Seyfeddin Barsbay, 1422 - 1438 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarı. Saltanat döneminde Memluklu Devleti en geniş sınırlarına erişmiş ve Mezopotamya'da El Cezire ve Hicaz Memluklu Devletine bağlı ülkeler haline getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Hacı</span> Mısır ve Suriye sultanı

Zeyneddin Hacı tam ismiyle Melik Salih Zeyneddin Hacı Sultan Zeyneddin Şaban'ın oğlu ve Sultan Alaeddin Ali'nin küçük kardeşi olup 1381'de Emir Berkuk'un devlet darbesi ile kardeşi yerine ismen sultan olarak tahta geçirilmiş ve 1381-1382 döneminde kısa bir ismî saltanattan sonra yerine hükümdarlığa geçen Berkuk tarafından tahttan indirilmiştir. 1389-1390'da Sultan Berkuk aleyhine yapilan bir darbe sonunda tekrar yine kısa bir dönem sultan olmuştur. Her iki kısa salatanat dönmeminde de hiçbir gerçek iktidar gücü bulunmamıştır. En son hüküm süren Türk kökenli Bahri Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarıdır ve kendinden sonra gelen Sultan Berkuk'le Çerkes kökenli Burci Hanedanı başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bahrî Memlûkler</span>

Bahrî Hanedanı, Kahire merkez olmak üzere Mısır, Suriye ve Hicaz'da hüküm süren genellikle Kıpçak Türk asıllı Memluklu kölemenler ve bunların neslinden oluşan hanedandır.

Şeyh el-Mahmûdî ya da tam künyesiyle Ebü'n-Nasr Seyfüddîn el-Melikü'l-Müeyyed Şeyh el-Mahmûdî ez-Zâhirî 1412-1421 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burcî Hanedanı'ndan Memlûk Devleti hükümdarı.

Nasır Ferec tam ismiyle Melik Nasır Zeynedin Ebu-Saadet Ferec bin Berkuk 1399'de ölen babası Berkuk'un yerine daha 10 yaşında iken tahta çıkan ve 1405'te 2 ay süren kısa ara hariç 1412'de bir darbe ile öldürülünceye kadar saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlük Devleti hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Burcî Memlûkler</span>

Burcî Hanedanı Mısır'da Memlûk Devleti'nde 1382-1517 döneminde hüküm süren yani en uzun süre hükmeden Memlûk hanedanı. Çerkes kökenlidir. Bu isim "burç" sözcüğünden yani "kale surlarının üstü" anlamına gelmekte ve bu hanedana mensup olan çoğu Çerkes asıllı olan Memluklu kölelerden oluşan askerlerin Kahire kalesi içinde bulunan kışlalarından mülhem olmaktadır.

es-Sâlih Eyyûb ya da tam adıyla Ebü'l-Fütûh el-Melikü's-Sâlih Necmüddîn Eyyûb b. Muhammed 1240-1249 döneminde Eyyubiler Mısır Sultanı olarak ve 1239 ile 1245-1224 döneminde Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hükümdarlık yaptı.

Yelboğa el-Ömerî (ö.1366), Memlûk Devleti emiri.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.