İçeriğe atla

IBM anaçatı bilgisayarları

IBM anaçatı bilgisayarlarının tarihçesi, 1952–günümüz
Market ismi
  • 700/7000 serileri
  • 1400 serileri
  • System/360
  • System/370
  • 30XX serileri (303X, 308X, 3090)
  • System/390
  • eServer zSeries (900, 800; 990, 890)
  • System z9
  • System z10
  • zEnterprise System (z196, zEC12)
  • IBM Z (z13, z14, z15, z16)
Mimari
  • System/360
  • System/370
  • S/370-XA
  • ESA/370
  • ESA/390
  • z/Architecture

IBM anaçatı bilgisayarları (İngilizce: mainframe computer), 1952'den beri IBM tarafından üretilen büyük bilgisayar sistemleridir. 1960'lar ve 1970'lerde IBM bilgisayar pazarına 7000 serisi ve daha sonraki System/360 ve ardındaki System/370 ile birlikte hükmediyordu. IBM'in mevcut kurumsal bilgisayarlar serisindeki anaçatı bilgisayarları System/360'ın temel tasarımının geliştirilmiş halidir.

İlk ve ikinci nesil

IBM 704 anaçatı bilgisayarı Ulusal Havacılık Danışma Komitesi'nde, 1957

1952'den 1960'ların sonunda doğru IBM, IBM 700/7000 olarak bilinen birkça büyük bilgisayar modeli üretti ve pazarladı. Birinci nesil 700 serisinin tasarımı elektron tüplerine dayansa da ikinci nesil 7000 serisinde transistörler kullanılmıştır. Bu makineler IBM'in elektronik veri işleme (EDP, İngilizce: electronic data proccessing) üzerindeki hakimiyetine olanak sağladılar. IBM'in biri mühendislik ve bilimsel kullanım için olan modelleri (701, 704, 709, 7030, 7090, 7094, 7040, 7044) ve biri ticari veya veri işleme kullanımı için modelleri (702, 705, 705-II, 705-III, 7080, 7070, 7072, 7074, 7010) olmak üzere iki model sınıfı vardı. Bu iki model sınıfı, bilimsel ve ticari amaçlı olanlar, çoğunlukla yaygın çevre birimleri kullanıyordu ama bu birimler tamamıyla farklı komut kümelerine sahipti hatta her bir sınıfın içinde bile uyumsuzluklar mevcuttu.

IBM başlangıçta müşterilerinin kendi yazılımlarınını kendilerinin yazmasını umarak bilgisayarlarını herhangi bir yazılım olmadan satıyordu. Bu programlar her seferde bir kere olmak üzere el ile başlatılıyordu. IBM sonradan Fortran, COMTRAN ve daha sonradan da COBOL gibi yeni geliştirilmiş yüksek seviye programlama dilleri için derleyiciler sağlamaya başladı. IBM bilgisayarlar için ilk işletim sistemleri teknisyenleri programları el ile hazırlarken çok pahalı olan (1950'lerin ortalarında 2 milyon dolar değerindelerdi) makinelerinin boşta durmasını istemeyen IBM müşterileri tarafından yazıldı. Bu işletim sistemleri daha çok planlanmış girdi kuyrukları idi. Genellikle gerçek kullanım için kullanılmış ilk işletim sisteminin 1956'da General Motors'un araştırma bölümü tarafından üretilen GM-NAA I/O olduğu düşünülmektedir. IBM, GM-NAA I/O'un ardıllarından birini (SHARE İşletim Sistemi) iyileştirmiş ve müşterilerine IBSYS adı altında sundu. Yazılım daha karmaşıklaştıkça ve büyüdükçe yazılımı birçok farklı tasarım için desteklemek külfetli hale gelmeye başladı. Bu ve bunun gibi birçok etken IBM'i System/360 ve işletim sistemini geliştirmesinde neden oldu.

İkinci nesil (transistör tabanlı) ürünler IBM'in işinin dayanak noktasıydı ve IBM System/360'ın tanıtımınından birkaç yıl sonra da onları yapmaya devam etti. (Bazı IBM 7094 modelleri 1980'lerde hizmette kalmaya devam etmiştir.)

Daha küçük makineler

IBM 1401 Bilgisayar Tarihi Müzesi'nde sürmekte olan bir restorasyondayken

System/360'dan önce, IBM ana makine olarak değerlendirilmeyen daha küçük ölçekteki bilgisayarlar da satıyordu yine de günümüz seviyelerine göre hâlâ hantal ve pahalılardı. Bunlar arasında:

  • IBM 650 (elektron tüpü ile oluşturulmuş mantık devreleri, ondalık mimari, tambur hafıza, iş ve bilimsel kullanım odaklı)
  • IBM 305 RAMAC (elektron tüpü ile oluşturulmuş mantık devreleri, sabit sürücü ile depolama özellikli ilk bilgisayar, bkz.: İlk IBM sabit sürücüleri)
  • IBM 1400 serisi (kurumsal veri işleme; çok başarılıydı bundan dolayı birçok 1400 çevre birimi 360 modellerinde kullanıldı.)
  • IBM 1620 (ondalık mimari, mühendislik, bilimsel ve eğitim amaçlı kullanım)

Birçok yazılımın tekrar yazılması gerektiğinden ötürü IBM, müşterilerinin küçük makinelerini ana makinelere yükselttirmekte zorluklar yaşayordu. 7010 modeli 1962'de anaçatı bilgisayar boyutunda bir 1410 olarak tanıtıldı. Daha sonraki System 360 ve 370'ler 1400 makinelerinin yazılımlarını bir öykünücü ile çalıştırabiliyordu. Farklı bir komut kümesine sahip masaüstü boyutunda bir makine olan IBM 1130, 1620'nin doldurduğu boşluğu almak için System/360 ile eşzamanlı olarak piyasaya sürüldü. IBM 1130, System/360 gibi EBCDIC karakter kodlamasını kullanıyordu ve çoğunlukla görece gerektiğinde büyük makinelere uyumlanması daha kolay olan Fortran ile programlanıyordu.

IBM, S/360'dan sonra daha küçük makineler de tanıttı. Bunlar arasında:

  • IBM System/7 (yarı iletken hafıza, işlem denetimi)
  • IBM Series/1
  • IBM 3790
  • IBM 8100
  • IBM System/3 (96 sütunlu delikli kartlar tanıtıldı)

Orta seviye bilgisayar IBM tarafından anaçatı bilgisayarlar ve mikrobilgisayarlar arasındaki bir yere tekabül eden bilgisayar sistemi sınıfı için kullanılan bir adlandırımdı.

 Bu madde bir . Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Bilişim ile ilgili bu madde bir . Maddenin içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İşletim sistemi</span> bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten yazılım

İşletim sistemi ya da işletim dizgesi, bir bilgisayarın donanım kaynaklarını yöneten ve uygulama yazılımlarına hizmet sağlayan yazılımların bir bütünüdür. İşletim sistemleri, bilgisayarın donanımı ile uygulama yazılımları arasında bir köprü görevi görerek kullanıcıların sistemle etkileşim kurmasını sağlar. Öne çıkan örnekler arasında Microsoft Windows, macOS, GNU/Linux dağıtımları, Android ve iOS yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Unix</span>

UNIX türevi işletim sistemleri çok işlemcili çok pahalı makinelerden tek işlemcili, basit ve çok ucuz ev bilgisayarlarına kadar pek çok cihaz üzerinde çalışabilen esnek ve sağlamlığı çok değişik koşullarda test edilmiş sistemlerdir. Fakat özellikle kararlı yapısı ve çok kullanıcılı-çok görevli yapısıyla çok işlemcili sunucularda adeta standart haline gelmiştir ve özellikle akademik dünyada iş istasyonları üzerinde çok yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. UNIX, Interdata 7/32, VAX ve Motorola 68000 arasında hızla yayıldı.

Fortran, özellikle sayısal hesaplama ve bilimsel hesaplama için uygun olan genel amaçlı, yordamsal, zorunlu programlama dilidir.

<span class="mw-page-title-main">DOS</span> bilgisayarlar için ufak ve basit işletim sistemi

DOS, bilgisayarlar için ufak ve basit bir işletim sistemi türü olup, ana görevi disket ve sabit disk gibi saklama ortamlarının yönetimidir.

<span class="mw-page-title-main">Merkezî işlem birimi</span> bir bilgisayar programının talimatlarını, talimatlar tarafından belirtilen temel aritmetik, mantıksal, kontrol ve giriş/çıkış (G/Ç) işlemlerini gerçekleştirerek yürüten ve diğer bileşenleri koordine eden bir bilgisayar içindeki elektro

Merkezî işlem birimi, dijital bilgisayarların veri işleyen ve yazılım komutlarını gerçekleştiren bölümüdür. Çalıştırılmakta olan yazılımın içinde bulunan komutları işler. Mikroişlemciler ise tek bir yonga içine yerleştirilmiş bir merkezî işlem birimidir. 1970'lerin ortasından itibaren gelişen mikroişlemciler ve bunların kullanımı, günümüzde MİB teriminin genel olarak mikroişlemciler yerine de kullanılması sonucunu doğurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">PowerPC</span>

PowerPC, AIM olarak bilinen Apple-IBM-Motorola ittifakının 1991'de geliştirdiği bir RISC mikroişlemcisidir. Genel olarak kişisel bilgisayarlar içindir. PowerPC merkezi işlem birimleri (CPU) gömülü (embedded) ve yüksek performans işlemcileri olduğu için popüler olmuştur. PowerPC 1990'da AIM' in ve PReP'in temel taşı oldu, fakat mimari Apple'ın Macintosh'unun 1994–2006 modellerinde daha başarılı bulundu.

<span class="mw-page-title-main">IBM 360</span>

IBM 360 Sistemi (S/360), IBM tarafından ilk kez 7 Nisan 1964 yılında tanıtılan bir tür Anaçatı bilgisayar sistemidir. Bilgisayarın yapısı ve uygulamaları arasında belirli bir fark yaratan ilk bilgisayar türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Bilgisayar donanımı tarihi</span> Bilgisayarın işlemcisi ve işletim sisteminin bir bütün olarak geçmişi

Bilgisayarın tarihçesi, bilgiyi hesaplamak, düzenlemek ve değiştirmek için kullanılan yazılım ve donanımların tarihsel gelişiminden bahsetmektedir. Bilgisayar, en basit bakış açısıyla bir matematiksel işlemci, yani bir hesap aracıdır ve veri işler.

<span class="mw-page-title-main">Süper bilgisayar</span> döneminde aşırı güçlü olan bilgisayar

Süper bilgisayar basit olarak; yoğun paralel işlemciler, yüksek başarımlı vektör işlemciler ve öbek bilgisayarların oluşturduğu sistem olarak tanımlanabilir. Süper bilgisayarlar bilimde, deney ve hesaplamayı birleştiren hesaplamalı bilim gibi yeni metodolojilerin oluşmasını sağlamıştır. Günümüzde süper bilgisayarlar saniyede yüzlerce trilyon işlem yapar hale gelmiştir. Örneğin, dünyanın en hızlı süper bilgisayarı saniyede 136,8 trilyon kalıcı işlemle Amerika'da Lawrance Livermore National Laboratuvary isimli ulusal laburatuarın kullanımındadır Süper bilgisayarlar ilk defa 1960'larda Seymour Cray tarafından Control Data Corporation'da tasarlandı.

Yazılım mühendisliği, kurulduğu 1940'lardan 2000'lere kadar sürekli evrimleşmiştir. Uygulamalar da evrimleşmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Masaüstü bilgisayar</span>

Masaüstü bilgisayar, sabit bir konsol veya masa üzerine uygun yapıda tasarlanan kişisel bilgisayar türüdür. Bu bilgisayarlar çeşitli türlerde parçaların birleştirilmesiyle çok farklı biçimde oluşturulabilirler. Boyutları büyük ve ağır olması sebebiyle çevresel faktörlerden daha az zarar görürler. Diğer kişisel bilgisayarlara göre yüksek güç harcarlar ve daha az maliyete sahiptirler. Ayrıca performans olarak öndedirler ancak yavaş yavaş Dizüstü bilgisayarlar performansta da öne geçmeye başlamıştır lakin ısınma sorunu vardır. Günümüzde pek çok masaüstü bilgisayarın ayrı klavye, fare ve ekranı vardır.

Bir hiper yönetici veya sanal makine monitörü (VMM), sanal makineleri oluşturan ve çalıştıran bilgisayar yazılımı, bellenim veya donanımdır. Bir hipervizörün bir veya daha fazla sanal makineyi çalıştırdığı bir bilgisayara ana makine adı verilir ve her sanal makineye konuk makinesi adı verilir. Hiper yönetici, konuk işletim sistemlerini sanal işletim platformuyla sunar ve konuk işletim sistemlerinin yürütülmesini yönetir. Çeşitli işletim sistemlerinin birden fazla örneği sanallaştırılmış donanım kaynaklarını paylaşabilir: örneğin, Linux, Windows ve macOS örneklerinin tümü tek bir fiziksel x86 makinede çalışabilir. Konuk işletim sistemleri aynı çekirdeğe sahip farklı Linux dağıtımları gibi kullanıcı alanında farklılık gösterebilse de, bu, tüm örneklerin tek bir çekirdeği paylaşması gereken işletim sistemi düzeyinde sanallaştırma ile çelişir.

Sanallaştırma bilgisayar kaynaklarının kullanıcılardan soyutlanması işlemine verilen isimdir. Bunu yapmak için kullanılan metodlar bilgisayar kaynaklarının paylaştırılmasını veya birleştirilmesini sağlar. Sanallaştırmanın ilk hedefi kullanıcıya bir soyutlama tabakası sunarak kullanıcıyı kaynaklardan soyutlamak. Böylece kullanıcı ve kaynaklar arasına bir mantıki katman eklenmiş oluyor. Bir hiper yönetici veya sanal makine monitörü (VMM), sanal makineleri oluşturan ve çalıştıran bilgisayar yazılımı, bellenim veya donanımdır. Bir hipervizörün bir veya daha fazla sanal makineyi çalıştırdığı bir bilgisayara ana makine adı verilir ve her sanal makineye konuk makinesi adı verilir. Hiper yönetici, konuk işletim sistemlerini sanal bir işletim platformuyla sunar ve konuk işletim sistemlerinin yürütülmesini yönetir. Çeşitli işletim sistemlerine sahip birden fazla aygıt, sanallaştırılmış donanım kaynaklarını paylaşabilir. Örneğin; Linux, Windows ve macOS işletim sistemlerinin tümü, tek bir fiziksel x86 makinede çalışabilir. Konuk işletim sistemleri aynı çekirdeğe sahip farklı Linux dağıtımları gibi kullanıcı alanında farklılık gösterebilse de, bu, tüm örneklerin tek bir çekirdeği paylaşması gereken işletim sistemi düzeyinde sanallaştırma ile çelişir.

<span class="mw-page-title-main">Geriye uyumluluk</span>

Telekomünikasyon ve bilişim teknolojisinde yeni aygıtların eski aygıtlar tarafından üretilmiş girdileri çalıştırabilme yeteneğine geriye uyumluluk denir. Yeni standartlar için tasarlanmış bir ürün eski standartlara erişebiliyor, okuyor veya oynatabiliyorsa o ürüne geriye uyumludur denir. Örneğin veri biçimleri ve iletişim protokolünü içeren standartlar gibi.

<span class="mw-page-title-main">Anaçatı bilgisayar</span>

Bir anaçatı bilgisayar milyonlarca kullanıcıya eş zamanlı olarak farklı hizmetler verebilen, büyük, güçlü ve pahalı bir bilgisayardır. Anaçatı bilgisayarların gücü şu nedenlerden kaynaklanmaktadır:

<span class="mw-page-title-main">IBM Z</span>

IBM Z, IBM tarafından tüm z/Architecture Anabilgisayarları için kullanılan aile ismidir. 2017 yılı Temmuz ayında, bir başka ürün nesliyle ismi IBM z Systems'ten IBM Z'ye değiştirilmiştir.; IBM Z ailesi şimdi en yeni model olan IBM z16 ile birlikte z15, z14, z13, IBM zEnterprise modellerini, IBM System z10 modellerini, IBM System z9 modellerini ve IBM eServer zSeries modellerini içeriyor.

SHARE Inc. 1955 yılında Los Angeles civarındaki IBM 704 bilgisayar sistemlerini kullananlar tarafından IBM anaçatı bilgisayarları için kurulan gönüllülerin yürüttüğü bir kullanıcı grubu olarak başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Midrange bilgisayar</span>

Midrange bilgisayarlar veya midrange sistemler, anaçatı bilgisayar ve mikrobilgisayar kategorileri arasına denk gelen bir bilgisayar sınıfıydı.

IBM anaçatı bilgisayar işletim sistemlerinin tarihçesi, IBM'in anaçatı bilgisayar tedarikindeki tarihi üstünlüğü sebebiyle tüm anaçatı bilgisayar işletim sistemlerinin tarihçesinde önemli bir yere sahiptir. IBM anaçatı bilgisayarları, IBM'in veya üçüncü partilerin ürettiği işletim sistemlerini kullanır.

<span class="mw-page-title-main">IBM PC compatible</span>

IBM PC uyumlu bilgisayarlar, bilgisayar devi IBM'in orijinal IBM PC, XT ve AT bilgisayarlarına benzer ve aynı yazılımı ve genişleme kartı'larını kullanabilir. Bu tür bilgisayarlar PC klonları, IBM klonları veya IBM PC klonları olarak adlandırılmıştır. IBM 2005 yılında kişisel bilgisayar bölümünü Çinli teknoloji şirketi Lenovo'ya sattıktan sonra artık kişisel bilgisayar satmadığı için "IBM PC uyumlu" terimi artık yalnızca tarihsel bir tanımlamadır. "PC" tanımı, kişisel bilgisayar tarihi'nin çoğunda kullanıldığı gibi, genel olarak "kişisel bilgisayar" anlamına değil, çağdaş bir IBM PC'nin çalıştırabildiği aynı yazılımı çalıştırabilen bir x86 bilgisayar anlamına gelmektedir. Bu terim başlangıçta 1980'lerin başında mevcut olan Apple II, TRS-80 ve Commodore 64 gibi çeşitli ev bilgisayarı sistemlerinin aksine kullanılmıştır. Daha sonra bu terim öncelikle Apple'ın Macintosh bilgisayarlarına karşıt olarak kullanılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.