İçeriğe atla

IBM anaçatı bilgisayar işletim sistemlerinin tarihçesi

IBM anaçatı bilgisayar işletim sistemlerinin tarihçesi, IBM'in anaçatı bilgisayar tedarikindeki tarihi üstünlüğü sebebiyle tüm anaçatı bilgisayar işletim sistemlerinin tarihçesinde önemli bir yere sahiptir. IBM anaçatı bilgisayarları, IBM'in veya üçüncü partilerin ürettiği işletim sistemlerini kullanır.

IBM'in güncel anaçatı bilgisayar işletim sistemleri z/OS, z/VM, z/VSE ve z/TPF geriye uyumludur.

System/360 öncesi

IBM anaçatı bilgisayarlarının tarihçesi, 1952–günümüz
Market ismi
  • 700/7000 serileri
  • 1400 serileri
  • System/360
  • System/370
  • 30XX serileri (303X, 308X, 3090)
  • System/390
  • eServer zSeries (900, 800; 990, 890)
  • System z9
  • System z10
  • zEnterprise System (z196, zEC12)
  • IBM Z (z13, z14, z15, z16)
Mimari
  • System/360
  • System/370
  • S/370-XA
  • ESA/370
  • ESA/390
  • z/Architecture

IBM, ürünlerinde işletim sistemlerini benimseyip kullanmaya başlama konusunda yavaştı. General Motors satın aldığı IBM bilgisayarlarında kullanmak üzere 1955'te General Motors OS'i ve 1956'da GM-NAA I/O'yu çıkardı. IBM bilgisayarlarını kullanan bir başka firma olan Burroughs Corporation da 1962'de MCP'yi müşterilerinin kullanımı için çıkardı.[1][2]

IBM bilgisayarları için çıkarılan ilk işletim sistemleri, yaklaşıp 2000000 dolarlık pahalı makinelere sahip olan IBM müşterileri tarafından 1950'lerin ortalarında yazıldı. Bu makineler onlara operatörler tarafından iş yüklenmeden boşa çalışıyordu. İşletim sistemleri makinelerden istenen işlerin otomatik olarak sıralanması için tasarlanıyordu.[3]

Bu işletim sistemleri yalnızca bazı işlemci modellerinde çalışabiliyordu ve yalnızca bilim ile mühendislik alanlarındaki işlemleri yapmak için kullanılıyorlardı. Dönemin öbür IBM bilgisayarları ve uygulamaları işletim sistemine gerek duymuyordu. Ancak IBM'in öbür modellerine kıyasla daha küçük olan bilgisayarı IBM 650'de gelecekte çıkarılan işletim sistemi OS/360'ye eklenecek bazı işletim özellikleri vardı. Özellik, bir işlem "rastgele işleme hatası" (donanım hatası) tarafından durdurulduğu zaman tüm işlemin yeniden başlatılması yerine makinenin kaldığı yerden devam etmesini sağlıyordu.[4]

GM-NAA I/O ile IBSYS arası dönem

1956'da General Motors Araştırma Birimi, IBM 701 için GM-NAA I/O işletim sistemini geliştirdi ve sistemi 701'in ardılı için güncelledi. 1960'da SHARE isimli IBM kullanıcı grubu bu işletim sistemini sahiplendi ve SHARE İşletim Sistemi adında güncellenmiş bir sürümünü çıkardı.[3]

Sonunda IBM projeyi devraldı ve IBM 7090 ile IBM 7094 bilgisayarları için IBSYS isminde daha gelişmiş bir işletim sistemi çıkardı. IBSYS'in çalışmak için 8 teyp sürücüsüne ihtiyacı vardı. Ana bileşenleri kart tabanlı bir iş kontrol dili, FORTRAN ve COBOL için derleyiciler, Assembly çevirici ve sıralama algoritması içeren bir takım programdı.[5][6]

1958'de Michigan Üniversitesi, UMES için GM-NAA I/O'yu adapte etti. Sistem, 1967'de zaman paylaşımlı olan MTS'e geçilene kadar öğrenciler tarafından kullanılmaya devam etti.[7]

BESYS

Bell Labs, BESYS (bazen BELLMON olarak isimlendirilir) işimli sistemi geliştirdi ve 1960'ların ortasına kadar kullandı. Bell ayrıca sistemi ücretsiz olarak kamusal kullanıma açtı.[3][8]

FORTRAN Monitör Sistemi

IBSYS'den önce IBM; IBM 709, 7090 ve 7094 bilgisayarları için tek amacı Fortran programlarını derlemek olan teyp tabanlı bir "işletim sistemi" geliştirmişti. Hatta FMS ile Fortran kaynak kodu aynı teypdeydi.[9][10]

System/360 işletim sistemleri

Erken 1960'lara kadar IBM'in düşük ve ileri seviye bilgisayarları birbirleriyle uyumsuzdu, bu sebeple bir programın bilgisayarlar arası aktarımı zordu ve bilgisayarlar farklı okuyucu cihazlar kullanıyordu.[11] IBM bu sorunların hem yazılım hem donanımda dizayn ve üretim maliyetlerini firmaya zarar ettirecek seviyede artırdığını fark etti. Bu sebeple 1964'te firma, aynı cihazları kullanacak ve aynı programların çalıştırılabildiği bilgisayar serisi System/360'yi tanıttı.[12]

Öbür System/360 işletim sistemleri

IBM ilk başta System/360 için yalnızca bir toplu iş işleme işletim sistemi geliştirmeyi düşünüyordu, ancak daha sonra DOS/360 isimli disk tabanlı daha basit toplu işletim sistemini çıkardı.

IBM'in System/360 için çıkardığı işletim sistemleri:

  • BOS/360
  • TOS/360
  • DOS/360
  • OS/360

System/370 ve sanal bellek işletim sistemleri

System/370, 1970'de System/360 ile aynı özelliklerde ancak aynı işlemci fiyatına 4 kat daha fazla işlem hızına sahip bir bilgisayar olarak piyasaya sürüldü.[13] Ardından 1972'de IBM "System/370 Gelişmiş Fonksiyonları" (İngilizce: System/370 Advanced Functions) isimli planını yayınladı. Bu plan dahilinde yeni System/370 modelleri sanal bellek kapasitesine sahip olacaktı ve bu özellik halihazırda satılan eski System/370 işlemcilerine entegre edilebilecekti. Bu sebeple IBM, sanal bellek desteğine sahip gelişmiş işletim sistemleri geliştirmeye başladı.[14][15]

Yeni işletim sistemlerinin çoğu isimlerine eklenen "/VS" (Açılımı: Virtual Storage, Türkçe: Sanal Bellek) ile öncüllerinden ayrıştı. IBM, İngilizcede sanal bellek anlamında daha yaygın kullanılan "Virtual Memory" teriminden kaçındı çünkü "memory" (Türkçe: hafıza) kelimesi müşterilere IBM bilgisayarlarının verilerini unutabileceği izlenimini verebilirdi.

z/TPF hariç tüm modern IBM anaçatı bilgisayar işletim sistemleri, "System/370 Gelişmiş Fonksiyonları" duyurusunun ardılıdır. z/TPF ise IBM'in havayolu rezervasyonu için geliştirdiği ACP'nin ardılıdır.

DOS/VS

DOS/VS, DOS/360'nin ardılıdır ve fazladan sanal bellek desteği ile beraber benzer özelliklere sahiptir. Sanal bellek desteği hariç DOS/VS'in sahip olduğu iyileştirmeler aşağıdaki gibidir:

  • 3 yerine 5 adet bellek bölmesi. Sonraki sürümler bunu 7'ye çıkarmıştır.
  • Yeniden konumlandırma yükleyicisi.
  • İyileştirilmiş spooling bileşeni POWER/VS.

Kaynakça

  1. ^ "Timeline of Computer History: 1956: Software". Computer History Museum. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2007. 
  2. ^ "OS History - MCP". www.oshistory.net. 21 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ a b c "A Brief History of Linux". 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2017. 
  4. ^ "IBM 650". IBM Archives. 23 Ocak 2003. 15 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2017. 
  5. ^ "7090/94 IBSYS Operating System". www.frobenius.com. 21 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2017. 
  6. ^ Gray, George (March 1999). "EXEC II". 1 (3). 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Bilinmeyen parametre |periyodik= görmezden gelindi (yardım)
  7. ^ "A Career Interview with Bernie Galler". IEEE Annals of the History of Computing. 23 (1). Jan–Mar 2001. ss. 22-33. doi:10.1109/85.910847. 
  8. ^ Vyssotsky, V.; Pierce, E. (Jan 1985). "Putting Unix in Perspective". 1 (3).  Bilinmeyen parametre |periyodik= görmezden gelindi (yardım)
  9. ^ Conrad Weisert (25 Mart 2007). "Reminiscences of Fortran". Information Disciplines, Inc. 21 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2017. 
  10. ^ "FORTRAN Anecdotes". 6 (1). January–March 1984. ss. 59-64. doi:10.1109/MAHC.1984.10010. 30 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  Bilinmeyen parametre |periyodik= görmezden gelindi (yardım)
  11. ^ "Mainframe family tree and chronology". IBM Archives. 23 Ocak 2003. 29 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2017. 
  12. ^ Chuck Boyer, The 360 Revolution 18 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ "System/370 Announcement". IBM. 30 Haziran 1970. 20 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023. 
  14. ^ "DPD chronology (1970–1974)". IBM. 23 Ocak 2003. 23 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  DPD = Data Processing Division, which was responsible for IBM's medium and large systems.
  15. ^ Pugh, E.W., Johnson, L.R. and Palmer, J.H. (1991). IBM's 360 and Early 370 SystemsÜcretsiz kayıt gerekli. MIT Press. ISBN 978-0-262-16123-7. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İşletim sistemi</span> bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten yazılım

İşletim sistemi ya da işletim dizgesi, bir bilgisayarın donanım kaynaklarını yöneten ve uygulama yazılımlarına hizmet sağlayan yazılımların bir bütünüdür. İşletim sistemleri, bilgisayarın donanımı ile uygulama yazılımları arasında bir köprü görevi görerek kullanıcıların sistemle etkileşim kurmasını sağlar. Öne çıkan örnekler arasında Microsoft Windows, macOS, GNU/Linux dağıtımları, Android ve iOS yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Unix</span>

UNIX türevi işletim sistemleri çok işlemcili çok pahalı makinelerden tek işlemcili, basit ve çok ucuz ev bilgisayarlarına kadar pek çok cihaz üzerinde çalışabilen esnek ve sağlamlığı çok değişik koşullarda test edilmiş sistemlerdir. Fakat özellikle kararlı yapısı ve çok kullanıcılı-çok görevli yapısıyla çok işlemcili sunucularda adeta standart haline gelmiştir ve özellikle akademik dünyada iş istasyonları üzerinde çok yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. UNIX, Interdata 7/32, VAX ve Motorola 68000 arasında hızla yayıldı.

<span class="mw-page-title-main">DOS</span> bilgisayarlar için ufak ve basit işletim sistemi

DOS, bilgisayarlar için ufak ve basit bir işletim sistemi türü olup, ana görevi disket ve sabit disk gibi saklama ortamlarının yönetimidir.

<span class="mw-page-title-main">MS-DOS</span> 1980li yıllarda kişisel bilgisayar işletim sistemi

MS-DOS, Microsoft firmasının geliştirdiği bir DOS sistemidir. 1980'li yıllarda PC uyumlu platformlar üzerinde kullanılan en yaygın işletim sistemiydi. 1990'lı yılların ortalarından 2000 yılına kadarki en popüler işletim sistemleri olan Windows 9x ailesinin temeli olarak kullanıldı. Masaüstü bilgisayarlardaki popülerliğini, zamanla Windows NT mimarisi kullanan yeni nesil Windows işletim sistemlerine bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">PowerPC</span>

PowerPC, AIM olarak bilinen Apple-IBM-Motorola ittifakının 1991'de geliştirdiği bir RISC mikroişlemcisidir. Genel olarak kişisel bilgisayarlar içindir. PowerPC merkezi işlem birimleri (CPU) gömülü (embedded) ve yüksek performans işlemcileri olduğu için popüler olmuştur. PowerPC 1990'da AIM' in ve PReP'in temel taşı oldu, fakat mimari Apple'ın Macintosh'unun 1994–2006 modellerinde daha başarılı bulundu.

<span class="mw-page-title-main">IBM 360</span>

IBM 360 Sistemi (S/360), IBM tarafından ilk kez 7 Nisan 1964 yılında tanıtılan bir tür Anaçatı bilgisayar sistemidir. Bilgisayarın yapısı ve uygulamaları arasında belirli bir fark yaratan ilk bilgisayar türüdür.

<span class="mw-page-title-main">IBM PC-DOS</span> işletim sistemi

IBM PC DOS, IBM Personal Computer Operating Disc System 'in kısaltması, IBM PC ve ardılları/uyumlu sistemler için geliştirilmiş tarihi bir işletim sistemidir.

Sanal bellek, fiziksel belleğin görünürdeki miktarını arttırarak uygulama programına (izlence) fiziksel belleğin boyutundan bağımsız ve sürekli bellek alanı sağlayan bilgisayar tekniğidir. Ana belleğin, diskin (ikincil saklama) önbelleği (cache) gibi davranmasıyla; yani disk yüzeyini belleğin bir uzantısıymış gibi kullanmasıyla gerçekleştirilir. Ancak gerçekte, yalnızca o anda ihtiyaç duyulan veri tekerden ana belleğe aktarılıyor olabilir. Günümüzde genel amaçlı bilgisayarların işletim sistemleri çoklu ortam uygulamaları, kelime işlemcileri, tablolama uygulamaları gibi sıradan uygulamalar için sanal bellek yöntemi kullanılmaktadır.

Bir hiper yönetici veya sanal makine monitörü (VMM), sanal makineleri oluşturan ve çalıştıran bilgisayar yazılımı, bellenim veya donanımdır. Bir hipervizörün bir veya daha fazla sanal makineyi çalıştırdığı bir bilgisayara ana makine adı verilir ve her sanal makineye konuk makinesi adı verilir. Hiper yönetici, konuk işletim sistemlerini sanal işletim platformuyla sunar ve konuk işletim sistemlerinin yürütülmesini yönetir. Çeşitli işletim sistemlerinin birden fazla örneği sanallaştırılmış donanım kaynaklarını paylaşabilir: örneğin, Linux, Windows ve macOS örneklerinin tümü tek bir fiziksel x86 makinede çalışabilir. Konuk işletim sistemleri aynı çekirdeğe sahip farklı Linux dağıtımları gibi kullanıcı alanında farklılık gösterebilse de, bu, tüm örneklerin tek bir çekirdeği paylaşması gereken işletim sistemi düzeyinde sanallaştırma ile çelişir.

Sanallaştırma bilgisayar kaynaklarının kullanıcılardan soyutlanması işlemine verilen isimdir. Bunu yapmak için kullanılan metodlar bilgisayar kaynaklarının paylaştırılmasını veya birleştirilmesini sağlar. Sanallaştırmanın ilk hedefi kullanıcıya bir soyutlama tabakası sunarak kullanıcıyı kaynaklardan soyutlamak. Böylece kullanıcı ve kaynaklar arasına bir mantıki katman eklenmiş oluyor. Bir hiper yönetici veya sanal makine monitörü (VMM), sanal makineleri oluşturan ve çalıştıran bilgisayar yazılımı, bellenim veya donanımdır. Bir hipervizörün bir veya daha fazla sanal makineyi çalıştırdığı bir bilgisayara ana makine adı verilir ve her sanal makineye konuk makinesi adı verilir. Hiper yönetici, konuk işletim sistemlerini sanal bir işletim platformuyla sunar ve konuk işletim sistemlerinin yürütülmesini yönetir. Çeşitli işletim sistemlerine sahip birden fazla aygıt, sanallaştırılmış donanım kaynaklarını paylaşabilir. Örneğin; Linux, Windows ve macOS işletim sistemlerinin tümü, tek bir fiziksel x86 makinede çalışabilir. Konuk işletim sistemleri aynı çekirdeğe sahip farklı Linux dağıtımları gibi kullanıcı alanında farklılık gösterebilse de, bu, tüm örneklerin tek bir çekirdeği paylaşması gereken işletim sistemi düzeyinde sanallaştırma ile çelişir.

<span class="mw-page-title-main">Anaçatı bilgisayar</span>

Bir anaçatı bilgisayar milyonlarca kullanıcıya eş zamanlı olarak farklı hizmetler verebilen, büyük, güçlü ve pahalı bir bilgisayardır. Anaçatı bilgisayarların gücü şu nedenlerden kaynaklanmaktadır:

Bilgi işlem platformu, bir uygulama yazılımı çalıştırmak için donanım mimarisi ve bir yazılım çerçevesi, yazılım, çeşitli bazı kombinasyon veya sıralamalarını içermektedir. Tipik platformlarda bir bilgisayar mimari, işletim sistemi, programlama dilleri ve ilgili kullanıcı arabirimi içerir.

Bu sayfa işletim sistemi listesidir. Bilgisayar işletim sistemleri teknolojisine, sahibine, lisansına, çalışma durumuna, kullanıma ve birçok diğer özelliklerine göre kategorilere ayrılır. Uygulamada birçok grup ortak olabilir.

Transaction Processing Facility (TPF), zSeries ve System z9 dahil olmak üzere IBM System/360 ailesinden türeyen ana bilgisayar bilgisayarları için bir IBM gerçek zamanlı işletim sistemidir.

z/OS

z/OS, IBM tarafından Ekim 2000'de tanıtılan IBM z/Architecture mimarili ana bilgisayarları için tasarlanmış 64 bitlik bir işletim sistemidir. OS/390'dan türemiştir ve onun ardılıdır, bu da bir dizi MVS sürümünü takip eder. OS/390 gibi, z/OS da, bazıları hala isteğe bağlı olan, önceden ayrı olan, ilgili ürünleri bir araya getirir. z/OS, modern işletim sistemlerinin özelliklerine sahiptir ancak aynı zamanda 1960'larda ortaya çıkan ve hala düzenli kullanımda olan eski işlevlerin çoğunu da korur; z/OS, geriye dönük uyumluluk için tasarlanmıştır.

z/VM

z/VM, IBM'in sanal makine işletim sistemlerinin VM ailesindeki güncel sürümdür. z/VM ilk olarak Ekim 2000'de piyasaya sürüldü ve aktif kullanımda ve geliştirilmeye devam ediyor. IBM System/360-67 üzerinde IBM'in CP/CMS'si ile doğrudan 1960'lara dayanan teknoloji ve kavramlara dayalıdır. z/VM, IBM'in IBM Z bilgisayar ailesi üzerinde çalışır. Çok sayıda (binlerce) Linux sanal makinesini desteklemek için kullanılabilir.

IBM anaçatı bilgisayarları, 1952'den beri IBM tarafından üretilen büyük bilgisayar sistemleridir. 1960'lar ve 1970'lerde IBM bilgisayar pazarına 7000 serisi ve daha sonraki System/360 ve ardındaki System/370 ile birlikte hükmediyordu. IBM'in mevcut kurumsal bilgisayarlar serisindeki anaçatı bilgisayarları System/360'ın temel tasarımının geliştirilmiş halidir.

SHARE İşletim Sistemi SHARE kullanıcı grubu tarafından 1959 yılında tanıtılımış bir işletim sistemidir. General Motors'un GM-NAA I/O adlı işletim sisteminin geliştirilmiş bir sürümüdür ve IBM 704 için geliştirlmiş ilk işletim sistemidir. Ana amaç programların paylaşımını geliştirmekti.

SHARE Inc. 1955 yılında Los Angeles civarındaki IBM 704 bilgisayar sistemlerini kullananlar tarafından IBM anaçatı bilgisayarları için kurulan gönüllülerin yürüttüğü bir kullanıcı grubu olarak başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Midrange bilgisayar</span>

Midrange bilgisayarlar veya midrange sistemler, anaçatı bilgisayar ve mikrobilgisayar kategorileri arasına denk gelen bir bilgisayar sınıfıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.