İçeriğe atla

I. Tahmasbın Seferi (1552)

I. Tahmasbın Anadolu Seferi (1552)
Osmanlı-Safevî Savaşları (1532-1555)
Osmanlı-İran Savaşları
Tarih1552-1553
Bölge
Doğu Anadolu
SonuçSafevi İmparatorluğu'nun Zaferi
Taraflar
Safevi İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
I. Tahmasb
İsmail Mirza		 İskender Paşa[1][2]


I. Tahmasb'ın Anadolu seferi (1552) — Safevi imparatorluğunun ikinci hükümdarı Şah Tahmasb'ın Sultanı Süleyman'ın seferlerine yanıt olarak gerçekleştirilen yürüyüşü kabul edilir. Seferin amacı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Osmanlıların bir sonraki seferde erzak sıkıntısı çekmesi, esir almak ve barışa zorlamaktı.

Arka planı

Osmanlı hükümdarı Sultan Süleyman I. Tahmasb'ın bu seferinden önce Safevi topraklarına 3 sefer (1534, 1535, 1548) yapmıştı. Bu seferler sırasında I. Tahmasb, büyük bir Osmanlı ordusuna karşı açık muharebeden kaçınmak için farklı taktikler izledi ve sonuç olarak, Osmanlı seferleri her seferinde büyük maliyetlere rağmen başarısızlıkla sonuçlandı.[3] Bu seferler sonucunda Osmanlı Devleti sadece Bağdat'ı elinde tutabilmiş ve her ele geçirdiğinde geri kalan toprakları terk etmek zorunda kalmıştır.[4] Sultan Süleyman'ın 1548'deki seferinden sonra Şah I. Tahmasb, Osmanlı topraklarına bir sefer düzenledi ve bu seferde oğlu İsmail Mirze'nin yakın desteğini aldı.

Sefer

1552'de I. Tahmasb, Osmanlı topraklarına bir yürüyüş başlattı. Erzurum hakimi İskender Paşa'nın Hoy topraklarına yürüyüşü buna bahane oldu. 1552 yazında Şah I. Tahmasb'ın emriyle birliklerin toplanması başladı. 4 parçaya bölündüler ve dört yöne gönderildiler:
1) Erciş ve Berkiyya — (Masum bey Safevi, Allahgulu bey Aycak oğlu, Ali Sultan Tekali, Şemseddin Han Bidlisi, Halife Ensar, Hamza bey Talış, Uluğhan bey Saadli vb.)
2) Pasina (Şahverdi Sultan Ziyad oğlu ve Adham bey Rumlu)
3) Arap Irakı (İbrahim Han Zulkadar, Şahgulu Han Afşar, Çırak Sultan)
4) Davila (Bayram bey Kaçar, Toygun bey Kaçar ve Gürcü hükümdarı Safevilerin vasalı Keikhosrov)

I. Tahmasb bu yürüyüşe bizzat katıldı ve harekât planı onun tarafından hazırlandı. Sefer sonucunda Ahlat bölgesinde 30.000 koyun, 10.000 büyükbaş ve 3.000 at ele geçirildi. Ahlat Kalesi yerle bir edildi. Van bölgesinde evler ve ekinler kül edildi. Bitlis, Vostan, Adilcavaz, Erciş, Muş, Pasin bölgeleri kılıçtan geçirildi.[5]

Şah Tahmasib seferi başarıyla yürütürken, Erzurum'un Osmanlı hakimi İskender Paşa'yı cezalandırmaya karar verdi ve bu görevi oğlu İsmail Mirze'ye verdi. Yürüyüşe Karabağ hakimi Şahverdi Sultan Ziyad oğlu, Bedir Han Ustaclı, Çukur Saad hakimi Şahgulu Sultan Ustaclı, Musul'dan Muhammed Han Türkman gibi emirler, "bin Tahran ve altı yüz Nahçıvan muhafızı" katıldı. Kuvvetlerinin (Erzincan, Tarjan, Bayburt, Kemak, Mareş, Trabzon, Kürdistan ve Gürcistan'dan Türkler ve Kürtler) sayısal üstünlüğüne güvenen İskender Paşa, kaleyi terk etmeye ve İsmail Mirza ile savaşa girmeye karar verdi. Sözü edilen Erzurum savaşında, Kızılbaş'ın sol ve sağ kanatlarda artan baskısını gören İskender Paşa ileri atıldı, ancak kuşatılacağından korkarak geri dönmek zorunda kaldı. Bu sırada İsmail Mirze, savaş alanına yakın bir tepede duruyordu. Osmanlılar, Kızılbaşların hücumuna devam edememişler ve panik içinde kaleye doğru koşmaya başlamışlardır. Birçoğu Erzurum kalesi çevresindeki hendeğe düştü. Hendek adamlar ve atlarla doluydu. Panik içinde Osmanlılar kapıları kilitlemeyi unuttular ve üç Kızılbaş kaleye girmeyi başardı. Hendeğe düşüp ölenlerin yanı sıra 2576 Türk öldürüldü. Osmanlı'nın önde gelen soyluları Trabzon hükümdarı Mustafa Bey, Mareş hakimi Kabir İsa, padişahın kulu Muhammed Bey, İskender Paşa'nın kardeşi Ramazan Bey, Malatya hakimi Hayreddin Bey ve daha niceleri esir alındı.[6]

Sonra İsmail Mirze, Erciş yakınlarındaki Şah kampına geldi. Kaledeki askerî birliğin askerleri Kalebey'ini öldürerek kaleyi Kızılbaşlara teslim etti. Şah'ın emriyle kale yıkıldı. Ardından Bergiri Kalesi ele geçirildi. İsmail Kürdistan'a gitti. Bu seferde Kızılbaşlar büyük ganimetler (esir, mal, at, katır ve sığır) ele geçirdi. Şah Nahçıvan seferinden Mart-Nisan 1553'te döndü. Aynı yıl I. Tahmasb, Emir Şemseddin Dilcani'yi barış görüşmeleri için Sultana gönderdi. Ancak Hasan Bey Rumlu'nun yazısına göre, dönen elçinin getirdiği mektupta sultan, "Doğu ve Batı" padişahına (yani I. Tahmasb'a) yeterince saygı göstermedi. Bunun üzerine Şah, oğlu İsmail'i bir orduyla Kürdistan'a gönderdi. İsmail Van, Vostan, Erciş ve Adilcavaz'ı harabeye çevirerek ganimetlerle birlikte Nahçıvan'daki saray karargâhına döndüler.[7]

Sonuç

Bu sefer sonucunda Doğu Anadolu bölgesindeki Osmanlı topraklarına büyük zarar verilmiş ve Safevi topraklarına yapılan seferlerde zaten lojistik sorunlar yaşayan Osmanlı ordusunun bu sorunları daha da artmıştır. Bu seferden sonra 1554 Osmanlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Süleyman barış görüşmelerine başladı.[8] Sonuç olarak, iki imparatorluk arasında 1514 yılından itibaren resmen devam eden savaş, 1555 yılında Amasya Antlaşması ile sona erdi.[9]

Ayrıca bakınız

  • Osmanlı-Safevî Savaşları (1532-1555)

Kaynakça

  1. ^ Matthee, Rudolph P. (1999). The politics of trade in Safavid Iran: silk for silver, 1600-1730. Cambridge, UK: Cambridge University Press. p. 17. ISBN 0-521-64131-4.
  2. ^ A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East, Vol. II, ed. Spencer C. Tucker, (ABC-CLIO, 2010). p.516.
  3. ^ Roemer 2008, s. 242.
  4. ^ Matthee, Rudolph P. (1999). The politics of trade in Safavid Iran: silk for silver, 1600-1730. Cambridge, UK: Cambridge University Press. s. 17. ISBN 0-521-64131-4. 
  5. ^ Əfəndiyev 2007, s. 100.
  6. ^ Əfəndiyev 2007, s. 101.
  7. ^ Əfəndiyev 2007, s. 102.
  8. ^ Atçıl 2019, s. 9.
  9. ^ A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East, Vol. II, ed. Spencer C. Tucker, (ABC-CLIO, 2010). s.516.

Kaynak

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Çaldıran Muharebesi</span> I. Selim ve I. İsmail arasındaki askeri muharebe

Çaldıran Muharebesi, Osmanlı padişahı I. Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514'te, günümüzde İran sınırları içinde yer alan Maku şehri yakınlarındaki Çaldıran Ovası'nda yapılan meydan muharebesidir. Muharebe, Osmanlı imparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İran-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İran ve Osmanlı arasında süren bir dizi savaş

İran-Osmanlı Savaşları, 16 ilâ 19. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İran'da otoriteyi elinde bulunduran birbirinin devamı niteliğindeki çeşitli hanedanlar arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar ile İran arasındaki ilk savaş 1514 Çaldıran Muharebesi'dir. Son savaş ise 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı'dır.

<span class="mw-page-title-main">I. İsmail</span> Safevî Devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı

I. İsmail, bilinen adıyla Şah İsmail veya tam unvanıyla Ebu'l-Muzaffer Bahadır el-Hüseynî, Safevî Tarikatı'nın lideri, Safevî Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Alevilik ve Bektaşilikte Yedi Ulu Ozan'dan birisi olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasb</span> 2. Safevî şahı

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

Nahcıvan Seferi, Kanuni Sultan Süleyman'ın Safevî Devleti üzerine yaptığı üçüncü büyük seferdir.

Muhammed Hüdabende veya Hudabende, Muhammed Şah, Sultan Muhammed, 1578 ve 1587 yılları arasında hükümdarlık yapmış Safevî Devletinin 4. şahı.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Safevî Savaşı (1548-1549)</span> 1548-1549 yılları arasında Osmanlı ve Safevîler arasında gerçekleşmiş savaş

1548-1549 Osmanlı-Safevî Savaşı, 29 Mart 1548 tarihinde I. Süleyman ordusuyla İstanbul'dan hareket edip bir yıl boyunca sürdürdüğü seferin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. İsmail</span> 3. Safevi Türkmen hükümdarı

II. İsmail. 1576-1577 döneminde Safeviler'in üçüncü Şahı olarak hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Elkas Mirza</span> İranlı şair

Elkas Mirza, Safevi şahzadesi ve Şirvan Beylerbeyi, Şah Tahmasb'a karşı isyanın lideri. Elkas Mirza, Şah İsmail'nin hayatta kalmış dört oğlundan biridir.

Taçlı Begüm veya Şah Bigi Hanım,, Safevî Devleti Şahı I. İsmail'in eşi ve Elkas Mirza'nın annesi.

Ustaclu Muhammed Han, Türkmen komutan, Safevilerin Diyarbekir valisi. Şah İsmail'in Anadolu ve Mezopotamya'daki fetih ve genişlemelerinde kilit rol oynamıştır. Şah İsmail, Dulkadiroğlu Alâüddevle Bey'in üzerine yürürken Diyarbekir Valisi Emir Bey şehri Şah'a teslim etti. Bunun üzerine Şah Diyabekir valiliğine Ustaclu Muhammed Han'ı getirdi. Ustaclu Muhammed Han, Ulaş Bey'in kardeşi Mirza Bey'in oğlu ve Şah İsmail'in kız kardeşlerinden birisinin kocasıydı. Adı bilinmeyen bir yazarın "Tarih-i Kızılbaşan" adlı eserinde kendisi hakkında kısa bilgi verilmektedir:

Şah İsmail'in Gürcistan seferleri; Safevi şahı I. İsmail (1501-1524) döneminde, günümüz Gürcistan topraklarına yapılan Kızılbaş yürüyüşleri olarak bilinir.

I. Tahmasb'ın Gürcistan seferleri - Safevi imparatorluğunun ikinci hükümdarı I. Tahmasb'ın Günümüz Gürcistan topraklarında bulunan Kartli ve Kaheti krallıklarının topraklarına yaptığı seferler olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">I. Süleyman'ın Safevîlere karşı seferi (1554-1555)</span>

Sultan Süleyman'ın Safevilere karşı seferi, temeli hâlâ Sultan Selim ile Şah İsmail arasındaki savaşın özünde olan bir seferdir. Haziran 1554'te başlayan ve Mayıs 1555'e kadar süren savaş, 1532'den beri yeniden aktif olan savaşın son aşaması oldu.

<span class="mw-page-title-main">II. Tahmasb'ın yeniden Safevi tahtına çıkması</span>

II. Tahmasb'ın yeniden Safevi tahtına çıkması, 1729'da II. Tahmasb'ın generali Nadir Han ile Afgan Aşraf Hotaki arasında meydana gelen bir dizi savaş sonucunda mümkün oldu. II. Tahmasb sözde tahtta olmasına rağmen, asıl güç Nadir Han'ın elinde toplanmıştı. Afganlar ise Safevi imparatorluğunun topraklarının büyük bir kısmından kalıcı olarak kovuldu ve bir süre sonra Nadir onlara boyun eğdirdi.

Halil sultan Zülkadir- Şiraz hükümdarı Şah I. İsmail'in emirlerinden biri olan Zülkadir hanedanına ait bir Kızılbaş savaşçısı.

Hamza sultan Kazah'ın oğlu Şahkulu Sultan Ustaçlı (?-1568), Kızılbaş komutanı, Astrabad ve Çukur Saad eyaletinin Beylerbeyi (1551-1568), olan Azerbaycan ve Horasan emiri el-umarası.

Merend Muharebesi 1548 yılının 22 temmuzu 23 temmuza bağlayan gecede gerçekleşmiş Osmanlı ve Safevi orduları arasında geçen bir muharebedir.

Eşikağasıbaşı, Safevilerde "Ümera-yi devlethane-yi mübarek"in dört emirinden biri olup, sarayda merasim kurallarına bakan memurların başıdır. Bazı kaynaklar onu "saray dergahının reisi" olarak tanımlamaktadır. O, şah divanının tüm yasavullarının, eşikağalarının, kapıcılarının ve çavuşlarının reisi olup, şah meclislerinin organizasyon ve düzenlemesinden sorumluydu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.