İçeriğe atla

I. Serhas

Serhas (Xerxes) I
Xšayār̥šā
Eski Farsça: 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠
Büyük Pers kralı
Serhas
İran kralı
Hüküm süresiMÖ 486 Ekim- MÖ 465 Ağustos
Taç giymesiMÖ Ekim 485
Önce gelenI. Darius
Sonra gelenI. Artaserhas
Doğumy. MÖ 518
İran
ÖlümMÖ 465 Ağustos (y. 53 yaşında)
İran
DefinNaqsh-e Rostam
Eş(ler)iAmestris
HanedanAhameniş
BabasıI. Darius
AnnesiAtossa
DiniHint-İranlı dini
(muhtemelen Zerdüştçülük)

I. Serhas veya Kserkses (Farsça: Haşayarşa)(خشايارشا)‎[1])(hükümdarlık: MÖ 486 – 465[2]) Ahameniş İmparatorluğu'nun Pers kralıydı. Yunanca Eski Pers hükümdar adlarından Xšayāršā (Hşayarşa) sözcüğünden gelen Serhas, "kahramanlar kralı" anlamına gelmektedir.[3]

Pers kralı I. Serhas, yıllardan bu yana babası I. Darius'un Yunanlara karşı başlattığı savaşı sürdürmek için hazırlanıyordu. Atina'ya karşı büyük orduyla sefere çıktı. MÖ 484'te Serhas komutasındaki ordu Anadolu'ya vardı. MÖ 480'de Çanakkale'de, Çanakkale Boğazı (Dardanel)'in karşı kıyısında yer alan Sestos'a Naraburnun'daki Abidos'tan gemilerden bir köprü yapıp askerlerini boğazdan karşıya geçirdi. Herodot, Serhas'ın beş milyondan fazla adamı olduğunu söylese de, ozan Simonides bu sayının üç milyon dolayında olduğunu belirtir. Herodot, ordunun içerek ırmakları kuruttuğunu ve koca kentlerin erzağını tükettiğini de öne sürmektedir. Bu betimlemeler çok abartılmış olsa da kesin olan, Perslerin Yunanlardan sayıca üstün olduklarıdır.

I. Kserkses, Ahameniş İmparatorluğu'nun M.Ö. 486'dan 465'e kadar hüküm süren dördüncü kralıydı. I. Darius ve Büyük Kiros'un kızı Atossa'nın oğlu olarak dünyaya geldi ve babasının sarayında büyüdü ve eğitim gördü. I. Darius'un ölümü üzerine Kserkses onun yerine kral olmuş ve isyanları bastırarak ve imparatorluğun yönetimini merkezileştirerek gücünü pekiştirmeye çalışmıştır. En çok Atina ve Sparta önderliğindeki Yunan şehir devletlerinin isyanına karşılık olarak M.Ö. 480 yılında Yunanistan'ı işgal etmesiyle tanınır. İşgal, küçük bir Yunan kuvvetinin Pers ordusunu geri püskürttüğü Thermopylae Muharebesi ile başlamış ve nihayetinde Salamis Savaşı ve Plataea Savaşı'nda Persler mağlup edilmiştir. Askeri seferlerinin yanı sıra Kserkses, Persepolis'teki sarayın yeniden inşası ve Süveyş kıstağından geçen bir kanalın inşası da dahil olmak üzere inşaat projeleriyle tanınır. Ahameniş İmparatorluğu'nu bir satraplık sistemiyle yönetmiş ve güçlü bir ordu ve donanma kurmuştur. Zerdüşt dinine mensup olan Kserkses birkaç kez evlenmiş ve çok sayıda çocuk sahibi olmuştur. Kserkses MÖ 465 yılında bir suikast sonucu öldürülmüş ve yerine oğlu I. Artaserhas geçmiştir. Çeşitli sanat ve edebiyat eserlerinde tasvir edilmiş ve modern popüler kültürde filmlerde ve video oyunlarında tasvir edilmiştir.[4][5][6]

Erken yaşamı

Ebeveynleri ve Doğumu

Kserkses'in babası, Pers İmparatorluğu'nun mevcut hükümdarı olan ve imparatorluğun kurucusu Büyük Kiros'un hanedanına mensup olmayan I. Darius'tu (MÖ 522-486).[7][8] Kserkses'in annesi ise Kiros'un kızı Atossa'ydı. Darius ve Atossa, MÖ 522 yılında evlendi[9] ve MÖ 518 yılında oğulları Kserkses dünyaya geldi.[10]

Yetişme ve eğitimi

Pers prenslerinin yaygın ve süregelen yetiştirilme ve eğitim safhalarını açıklayan Grek diyaloğu I. Alkibiades'e göre,[11] prenslerin hadımlar tarafından büyütüldüğü belirtilir. Buna göre yedi yaşından başlayarak ata binmeyi ve avlanmayı öğrenirlerdi. On dört yaşına geldiklerinde ise aristokrat kökenli dört öğretmen tarafından bilge, adil, ihtiyatlı ve cesur gibi karakteristiklere sahip olmayı öğrenirlerdi.[12] Bunun yanında prenslere, Zerdüştlük inancının temelleri ve dürüstlük, cesurluk ve öz disiplin sahibi olmaları öğretilirdi.[13] Mahut diyalog, "korku duygusunun, bir Pers için kölelikten farksız" olduğunu da belirtir.[13] Ardından 16-17 yaşlarında zorunlu on yıllık ulusal hizmetlere başlarlar, bu süre boyunca okçuluk ve cirit atma pratiği yapar, ödüller için yarışır ve avlanılırdı.[14] Müteakiben, yaklaşık 25 yıl boyunca askeri hizmet vermelerinin ardından yaşlılar ve kralın danışmanları pozisyonuna yükseltilirlerdi.[14]

Pers soylularına haiz bu eğitim sistemi, Genç Kyros'un yakın çevresinden olan ve onunla ilgili yazılar kaleme almış Ksenofon tarafından da desteklenir.[14] Tarihçi Stoneman, Kserkses'in de bu tür bir eğitim süreci geçirdiğini öne sürer. Persler sözlü edebiyatı yazılı olana tercih ederlerdi, bu sebeple Kserkses'in okuma yazma öğrenip öğrenmediğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır.[15] Stoneman, Kserkses'in aldığı eğitimin, 17. yüzyıl Safavi İmparatorluğu'nun büyük hükümdarı Şah Abbas gibi kendisinden sonra gelen İran krallarınınkinden pek farklı olmadığını söylemektedir.[15] Kserkes, MÖ 498 yılından itibaren Babil'deki kraliyet sarayında ikamet etmiştir.[16]

Tahta çıkışı

Babası Darius, Yunanistan'a karşı yeni bir savaş hazırlığı yaptığı sırada MÖ 486'da Mısırlılar bir isyan çıkardı. Ardından Darius, bu isyanı bastırmak için hazırlıklara başladığı sırada hastalandı ve otuz günlük hastalığın ardından 64 yaşında ve 36 yıllık hükümdarlığınının sonucunda öldü.[17] Darius'un ölümünün ardından tahta kimin geçeceği ile ilgili bazı tartışmalar yaşanmıştır. Darius'un en büyük oğlu olan Artobazan, onun tüm çocukları arasında en büyüğü olduğu için tacı kendisinin alması gerektiğini iddia etmiştir.[18][19] Kserkses ise kardeşinin babası Darius kral olmadan önceki dönemde doğduğu için ve Kiros'un kızı Atossa'nın oğlu olduğunu, Kiros'un Perslere özgürlüklerini kazandırdığını öne sürerek tahtın kendi hakkı olduğunu iddia etmiştir.[19]

Kserkses, MÖ 486 Ekim-Aralık aylarında[20] yaklaşık 32 yaşındayken taç giydi ve babasının yerine tahta geçti.[21] Gücün Kserkses'e geçişi, Atossa'nın büyük otoritesi sayesinde oldukça sorunsuz oldu[22][23] ve Kserkses'in bu güce erişimi, sarayda ve Ahameniş ailesinde ya da herhangi bir bağlı ulus tarafından hiçbir şekilde karşı çıkılmadı.[24]

Tahtını sağlamlaştırması

Kserkses'in tahta çıktığı sırada, sahip olduğu bazı topraklarda sorunlar baş göstermekteydi. Mısır'da bir isyan meydana geldi ve bu isyan Kserkses'in orduyu bizzat yönetip düzeni sağlamak için harekete geçmesini gerektirecek kadar tehlike teşkil ediyordu.[25] Kserkses, MÖ 484 Ocak ayında isyanı bastırdı ve kardeşi Achaemenes'i, isyan sırasında hayatını kaybeden satrap Pherendates'in yerine Mısır satrapı olarak tayin etti.[16][26]

Kaynakça

  1. ^ Ghias Abadi, R. M. (2004). Achaemenid Inscriptions (کتیبه‌های هخامنشی)‎ (Farsça) (2. edition bas.). Tahran: Shiraz Navid Publications. ss. page 107. ISBN 964-358-015-6. 
  2. ^ "History Workshop - Chronological Tables". 9 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2013. 
  3. ^ Strauss, Barry S., The Battle of Salamis: The Naval Encounter That Saved Greece - and Western Civilization, p. 36. Simon & Schuster, New York, 2004.
  4. ^ Littman, Robert J. (Ocak 1975). "The Religious Policy of Xerxes and the "Book of Esther"". The Jewish Quarterly Review. 65 (3): 145. doi:10.2307/1454354. ISSN 0021-6682. 
  5. ^ Lazenby, John Francis (1993). The Defence of Greece, 490-479 B.C. (İngilizce). Aris & Phillips. ISBN 978-0-85668-591-0. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023. 
  6. ^ "Xerxes, of De hoogmoed - Louis Couperus | gedrukt boek | Bibliotheek.nl". www.bibliotheek.nl. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023. 
  7. ^ Llewellyn-Jones 2017, s. 70.
  8. ^ Waters 1996, ss. 11, 18.
  9. ^ Briant 2002, s. 520.
  10. ^ Stoneman 2015, s. 1.
  11. ^ Platon (Eflatun) (31 Mart 2021). Alcibiades 1-2 (İngilizce). Jowett, Benjamin tarafından çevrildi. Karbon Kitaplar. ISBN 978-625-7357-39-5. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2024. 
  12. ^ Stoneman, Richard (15 Ağustos 2015). Xerxes: A Persian Life (İngilizce). Yale University Press. s. 27. ISBN 978-0-300-21604-2. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2024. 
  13. ^ a b Stoneman 2015, s. 27.
  14. ^ a b c Stoneman 2015, s. 28.
  15. ^ a b Stoneman 2015, s. 29.
  16. ^ a b Dandamayev 1989, s. 183.
  17. ^ Souza, P., “The Greek and Persian Wars 499-386 BC”, Osprey Publishing Limited, Oxford. s.40
  18. ^ HACIKÖYLÜ, Büşra (2019). "Pers Kralı I. Kserkses'in Yunanistan Seferinin Anadolu Güzergâhı" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Protohistorya ve Önasya Arkeoloji Anabilim Dalı. s. 56. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Haziran 2024. 
  19. ^ a b Herodotus 7.1–5
  20. ^ The Cambridge History of Iran vol. 2. p. 509.
  21. ^ Dandamayev 1989, s. 180.
  22. ^ Schmitt, R. "Atossa". In Encyclopaedia Iranica.
  23. ^ Sancisi-Weerdenburg, Heleen (2013). "Exit Atossa: Images of women in Greek historiography on Persia". Vignolo Munson, Rosaria (Ed.). Herodotus. reprint. 2: Herodotus and the World. Oxford: Oxford University Press. s. 139. ISBN 9780199587582. Erişim tarihi: 17 Aralık 2022. According to Herodotus (7.2-3) Atossa played a prominent role in the selection of Xerxes as heir to the throne. 
  24. ^ The Cambridge Ancient History vol. V p. 72.
  25. ^ Briant 2002, s. 525.
  26. ^ Dandamayev 1983, s. 414.
I. Serhas yazıtı (Van Kalesi)
I. Serhas
Doğumu: MÖ 519 Ölümü: MÖ 465
Önce gelen
I. Darius		Pers Kralı (Şah)
MÖ 485–MÖ 465 		Sonra gelen
I. Artaserhas
Mısır Firavunu
MÖ 485–MÖ 465


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Persepolis</span> İranda hüküm sürmüş Pers İmparatorluğunun başkenti

Persepolis, İran'ın Fars Eyaleti'ndeki Şiraz şehrinin 60 km kuzeydoğusundadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahameniş İmparatorluğu</span> MÖ 6. yy.-MÖ 4. yy. arasında hüküm sürmüş bir İran imparatorluğu

Ahameniş İmparatorluğu ya da Hehamenişiler, MÖ 6. yüzyılda Büyük Kiros tarafından kurulan, tarihteki ilk Pers devletidir.

Kiros Silindiri, Ahameniş İmparatorluğu zamanından kalma bir tarihî eserdir. Üzerinde Babil çivi yazısı ile yazılmış bir bildiri bulunan, kilden yapılmış fıçı şeklindeki yapıttır. Bildiri Babil'i fethetmesi üzerine, imparator Büyük Kiros tarafından yayınlanmıştır. Büyük Kiros kazandığı savaşların kayıtları ile bağışlayıcı kanunlarının yanı sıra, kendi kraliyet soyuyla ilgili belgeleri de silindirin üstüne kazıtmıştır.

II. Kiros, bilinen adıyla Büyük Kiros veya Yunanlar tarafından söylenen ismiyle Yaşlı Kiros, tarihteki ilk Pers devleti olan Ahameniş İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı olan Pers komutan ve kraldır. Yaklaşık MÖ 557'de, Med kralının vesayeti altında olan Anşan'ın kralı olmuştur. Hükümdarlığı süresince Med Krallığı ve Lidya Krallığı'nı ortadan kaldırmış, Babil ile İran bölgelerine hükmetmiş ancak sonunda Massagetlere karşı girdiği savaşta Tomris tarafından yenilgiye uğratılıp öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">I. Darius</span> Ahameniş İmparatorluğunun dördüncü kralı

Büyük Darius, MÖ 522 - 485 yılları arasında Pers İmparatoru. Modern Farsçada adı داریوش (Dâryûş), İbranice kaynaklarda דַּרְיָוֶשׁ (Daryaweş) Antik Yunancada Δαρεῖος (Darios), Latince ve Romalı tarihçilerin notlarında ise Darius biçiminde geçer. Ayrıca Darius yaptığı fetihler ile Persler için çok önemli sayılır.

Ester kitabı, Tanah'ın Ketuvim kitabının içinde bulunan beş megiladan biridir. Ester kitabı bir Yahudi bayramı olan Purim'in kökenini oluşturur. Bayram sırasında metnin tamamı, ilki bayramın başladığı akşam ve diğeri ertesi sabah olmak üzere iki kere okunur.

<span class="mw-page-title-main">II. Darius</span>

II. Darius (Dārayavahuš), Pers İmparatorluğu'nun MÖ 423'ten MÖ 405'e kadar hüküm sürmüş kralı.

<span class="mw-page-title-main">I. Artaserhas</span> Ahameniş İmparatorluğunun Altıncı Kralı

I. Artaserhas (Antik İranca: Artaxšaça. Bu ismin antik Grek formu babasının I. Serhas ismini taşımasından ortaya çıkartılmıştır.

Bizantion Kuşatması, MÖ 510 yılında, Ahameniş İmparatorluğu'nun Bizantion'a karşı gerçekleştirdiği muhasara.

<span class="mw-page-title-main">Marduk Heykeli</span> Babilin koruyucu tanrısı Mardukun fiziksel temsili

Marduk Heykeli ya da bilinen diğer adıyla Bêl Heykeli, Babil antik kentinin koruyucu tanrısı Marduk'un geleneksel olarak şehrin ana tapınağı kabul edilen Esagila'da yer alan bir heykeldi. Babil'de yedi Marduk heykeli mevcutken Esagila'da belirgin bir yere yerleştirilmiş ve şehrin ritüellerinde kullanılmış olan bu heykel, genellikle tanrının ana heykeline atıfta bulunur. Asullḫi olarak da adlandırılan heykel, mēsu adı verilen bir ağaç türünden yapılmış ve altın ve gümüşle kaplanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Serhas Yazıtı</span>

Serhas Yazıtı, Ahameniş Kralı I. Serhas'a ait soldan sağa yazılmış üç-dilli bir çivi yazısıdır. Bu yazıt Elamca, Akadca ve Eski Farsça dilleriyle yazılmış olup Van Gölü’nün yanında bulunan Van Kalesi’nin bitişiğinde bulunan dağın güney yamacında yer almaktadır. Yerden yaklaşık 20 metre bulunan yazıt; Van Kalesi’nin yakınında bulunan bir kayanın düzleştirilmiş yüzüne yazılmış olup kimsenin ulaşamayacağı bir kayanın orta kısmındadır. İskit ve Med akınlarıyla zayıflayan Urartulardan sonra bölgeye egemen olan Ermeni Orontid Hanedanı’nın sonrasında Tuşpa’da kontrolü ele geçiren Farslar savaş sonrası bu yazıtı yazdırmıştır. Aslında bu eser Kserkses’in babası Kral Darius tarafından oyulmuş olmasına rağmen, Kral Darius kayanın yüzeyini boş bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ahameniş</span> Ahameniş hanedanının muhtemelen efsanevi tepe atası, MÖ 7. yüzyılda yaşayan ve muhtemelen Medyan İmparatorluğunun vasal bir devleti olan Parsumaşın hükümdarı

Ahamenişler Pers hükümdarlarından Ahameniş Hanedanı'nın tepe atasıdır.

Pteria Muharebesi, MÖ 547'de II. Kiros'un Pers kuvvetleri ile Kroisos'un Lidya kuvvetleri arasındaki çatışmadır. Bu galibi olmayan muharebede her iki ordu da ağır kayıplar verdi.

Sogdianus, MÖ 424-423'te kısa bir süre için Ahameniş İmparatorluğu'nun hükümdarıdır. Altı aydan fazla sürmeyen kısa hükümdarlığı ve krallığının çok az tanınması, öncelikle güvenilir olmadığı bilinen Ktesias'ın yazılarından bilinmektedir. Rivayete göre I. Artaserhas'ın cariyesi Babilli Alogyne'nun gayri meşru bir oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">II. Serhas</span>

II. Serhas I. Artaserhas'in oğlu ve halefidir. Çok kısa bir süre Ahameniş İmparatorluğu'nda hükümdarlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Arses (Pers hükümdarı)</span> MÖ 338den 336ya kadar on ikinci Ahameniş kralıdır

Arses, krallık adıyla da bilinen IV. Artaserhas, MÖ 338'den 336'ya kadar on ikinci Ahameniş Kralların kralıydı.

<span class="mw-page-title-main">Babil'in Düşüşü</span> Yeni Babil İmparatorluğunun Sonu

Babil'in Düşüşü, Yeni Babil İmparatorluğu'nun M.Ö. 539 yılında Ahameniş İmparatorluğu tarafından fethedilmesiyle meydana gelen çöküşünü ifade eder. Bu olay, M.Ö. 556 yılında genç kral Labaşi-Marduk'u devirerek tahta çıkan Nabonidus'un (Nabû-na'id) saltanatının sonunu işaret ediyordu. Nabonidus yönetimi sık sık askeri yetenekleriyle tanınan ancak siyasi becerileri zayıf olan oğlu Belşazzar'a devretti. Sonuç olarak, rahipler ve askeri sınıf da dahil olmak üzere Babil toplumunun pek çok üyesi tarafından sevilmiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Mandane (I. Kambises'in karısı)</span> Medya prensesi ve Anşanlı I. Kambisesin kraliçe eşi ve Büyük Kirosun annesi

Mandane Med prensesi ve daha sonra Pers Kralı I. Kambises'in eşi ve Ahameniş İmparatorluğu'nun kurucusu Büyük Kiros'un annesidir. İsmin kökeni muhtemelen "keyif veren, neşeli " anlamına gelen Eski İranca *Mandanā -'dan gelmektedir.

Teispidler başlangıçta antik Anshan'daki güney Zagros'u yöneten Ahameniş Hanedanı'nın Demir Çağı koludur. Hanedanlığın krallığı daha sonra güneybatı Asya'da geniş bir alanı fetheden ve daha sonra I. Darius altında Ahameniş İmparatorluğu olarak bilinen imparatorluğu kuran II. Kiros döneminde genişletilmiştir. Teispidlerin ünvanı, II. Kiros'un kendisini ve atalarını bir Elam geleneği olarak Anşan Kralı ünvanıyla tanımladığı Kiros Silindiri'nde kayıtlıdır. Teispes, aynı adı taşıyan ata ve kurucu olduğundan, hanedan ayrıca I. Kiros, I. Kambises, II. Kiros, II. Kambises ve Bardiya'yı da içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pers İsyanı</span> Persiste Büyük Kirosun Med İmparatorluğuna karşı yürüttüğü sefer

Pers İsyanı veya Med-Pers Savaşı, MÖ 6. yüzyılın ortalarında Med Kralı Astyages'in Persis'e karşı yürüttüğü askeri bir seferdir. Klasik kaynaklar Persis'in Med yönetimine karşı ayaklanan Med Krallığı'nın bir vasalı olduğunu iddia etse de döneme ait kanıtlar bunu doğrulamamaktadır. Büyük Kiros önderliğindeki Persler, bazı savaşlardan sonra galip gelerek Med topraklarını fethedip Ahameniş İmparatorluğu'nu kurmuşlardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.