İçeriğe atla

I. Psamtik

Mısır Firavunları

Ra-Horakhty'e adak sunarak rahatlayan I. Psamtik. (Pabasa Gömütü)

I. Psamtik[1]

HükümranlıkMÖ 664 - 610, 26. Hanedan
Önce GelenI. Necho
Sonra GelenII. Necho
Eş(ler)iMehtenveskhet[2]
ÇocuklarıII. Necho, I. Nitokris
HanedanlıkMısır'ın Üçüncü Ara Dönemi
MezarıSais

I. Psamtik (Grekçe kaynaklarda Psammetikus olarak da bilinir, Grekçe: Ψαμμήτιχος), 26. Hanedandan aynı isimli üç firavunun ilkidir. Öz ismi olan Vah-İb-Re, "Re('nin) Payidar Kalp(i)" anlamına gelir. I. Psamtik'in yükselişi ve o dönemki Mısır konuları Heredot'un Tarihler isimli eserinin ikinci cildinde geçmektedir. Ayrıca, bulunan çivi yazılarına göre Asurlular Mısır'ı kontrol altında tutabilmek için, Asurbanipal'in onayıyla Mısır topraklarına Esarhaddon tarafından yirmi yerel prenslik atanmıştır. Psamtik'in babası I. Necho, bu prensliklerin şefiydi ancak halkı tam olarak idare edemiyordu. Psamtik'in babası I. Necho, MÖ 664 yılında Kushite kralı Tantamani'nin başarısızlıkla sonuçlanan Aşağı Mısır bölgesini Asurlulardan geri alma hareketi döneminde öldü. Psamtik babasının ölümünden sonraki hükümranlığının ilk 10 yılında, hem Mısır'ı tekrar birleştirdi hem de Asurluların bölgedeki hakimiyetini kırarak Mısır'ı bağımsızlaştırdı.

Askeri seferleri

I. Psamtik MÖ 656'da Thebes'e güçlü bir savaş gemisi donanması yollayarak krallığının 9. yılında Mısır'ı tekrar birleştirdi ve aile bağları için II. Şepenuet'i, kızı I. Nitokris'i evlat edinmesi için zorladı. Psamtik'in zaferiyle beraber Nubiya kökenli 25. Hanedanlık'ın Yukarı Mısır bölgesindeki Tantamani kontrolünün son izleri de yok oldu. Bu şekilde I. Nitokris, MÖ 656'dan MÖ 586'ya kadar 70 yıl boyunca makamını korudu. Daha sonra I. Psamtik, Mısır'ın yeniden birleştirilmesine karşı çıkan tüm yerel prensliklere art arda sefer düzenledi. Dakhla Vadisi'ndeki 10. ve 11. yıl dikili taşlarında, belli başlı Libya haydutlarına karşı zaferlerinden bahsedilir. I. Psamtik, Mısır'ın Asurlular'dan bağımsız olmasını sağlayarak ve 54 yıllık hükümranlığı boyunca Mısır'ın refahını yeniden canlandırarak, büyük bir firavun olduğunu halkına ispatladı. Firavun, Arkaik Yunanistan ile yakın ilişkiler kurdu ve aynı zamanda pek çok Yunan göçmenin Mısır'da koloni kurmasına ve Mısır ordusunda hizmet etmesini teşvik etti.

Dilin kökeninin keşfi

I. Psamtik hakkında bilgi içeren Bazalt taşından yapılmış duvar. (British Museum)

Yunan tarihçisi Heredot, Tarihler eserinin ikinci cildinde I. Psamtik ile ilgili bir anekdottan bahsetmiştir. Mısır'a yolculuğu sırasında Heredot, Psammetikus'un ("Psamtik") iki çocuk üzerinde deney yaparak dilin kökenini araştırdığını duymuştur. Söylenilenlere göre yeni doğmuş iki bebeği, onlara bakması için bir çobana teslim ederek, kimsenin onlarla konuşmasına izin vermemesini tembih etmiştir, çocuklar büyüdüğünde ise konuştukları ilk kelimeleri tespit etmesini istemiştir. Firavunun oluşturduğu hipoteze göre, dışarıdan müdahale edilmediğinde çocukların söyleyeceği ilk kelimeler, tüm insanların dilinin kökenini belirleyecektir. Çoban bir gün çocuklardan birinin "bekos" diye bağırdığını duyar ve bunun Frigce olduğu sonucuna varır. Çünkü "bekos" kelimesi Frigce "ekmek" anlamına gelir. Bu şekilde, Friglerin Mısırlılardan ve öteki milletlerden daha eski olduğu ve Frigce'nin insanların orijinal dili sonucuna varırlar. Heredot dışında, günümüze ulaşan ve bu hikâyeyi doğrulayan başka bir kaynak yoktur.

Ailesi

Psamtik'in başlıca eşi, Heliopolis'teki Kuzey'in Vezir'i ve Atum'un baş rahibi olan Harsiese'nin kızı Mehtenveskhet'tir. Psamtik ve Mehtenveshket; II. Necho, Merneith ve I. Nitokris'in ebeveynleridir.

Psamtik'in kayın babası Harsiese, üç kere evlenmiştir; kızı Naneferheres'in annesi olan "Şeta", "Tanini" ve hem Güney'in Vezir'i oğlu Djedkare hem de kızı Mehtenveskhet'in annesi olan "bilinmeyen bir kadın", Harsiese'nin eşleridir.[3] Harsiese, Vezir Harkhebi'nin oğludur ve Harsiese ile aynı isme sahip diğer iki vezirle de akrabadır. Bu vezirler, Thebes valisi Montuemhat'ın ailesinin bir parçasıdır.

Kaynakça

Kamu malı Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "madde adı gerekli". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. 

  1. ^ "Psamtek I Wahibre". Digitalegypt.ucl.ac.uk. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2012. 
  2. ^ "Psamtik I". Touregypt.net. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2011. 
  3. ^ Nos ancêtres de l'Antiquité, 1991, Christian Settipani, sf.153, 160 & 161


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır</span> Kuzeydoğu Afrikada varolmuş bir antik medeniyet

Antik Mısır, Antik Çağ'daki medeniyetlerden biridir. Kuzeydoğu Afrika'da Nil Nehri'nin denize ulaştığı yarısı çevresinde yayılmış antik bir uygarlıktır. Uygarlığın yayıldığı bölge, bugünkü Mısır toprakları içinde yer almaktadır. MÖ 3.050 yılları civarında kuruluşundan önce, "Aşağı Mısır" ve "Yukarı Mısır" olarak ikiye ayrılmaktaydı. Uygarlık, MÖ 3.150 yılında ilk firavunun yönetimi altında Aşağı Mısır ve Yukarı Mısır'ı politik olarak birleştirdi. Bu politik birlik, izleyen 3 bin yıl boyunca sürdü.

Amon, Hermopolitan Ogdoad'ın bir üyesi olarak görünen önemli bir eski Mısır tanrısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Horus</span> Antik Mısır mitolojisinde gök tanrısı

Horus, Antik Mısır mitolojisinde gök tanrısıdır. Osiris ve İsis'in oğludur. Horus, şahin başlı tasvir edilir, bazı tasvirlerde firavunlar İsis'in kucağında sembolize edilmiştir. Bunun sebebi firavunların dünya üzerindeki Horus olduğuna inanılmasındandır. Firavunlar kendilerini Horus'un yeryüzündeki cisimleşmiş hâlleri olarak gördükleri için Horus, Antik Mısır'ın en önemli tanrılarından biridir. Firavunlar, Horus'un ismini kendi isimlerinden biri olarak alırlardı. Aynı zamanda Firavunlar Ra'nın takipçisiydiler, bu yüzden Horus aynı zamanda Güneş ile de ilişkilendirilirdi. Güneş tanrısı olarak gösterilmesi yanında Osiris'in oğluydu. Mısır'ın farklı bölgelerinde farklı Horus varyasyonları konusundaki ihtilafı çözmek için en az on beş farklı Horus formu kullanılmıştır. Bu formlar ait oldukları soy ağacına bağlı olarak güneş ve Osiris tipi olmak üzere iki kategoriye ayrılabilir. Eğer İsis'in oğlu olduğu söyleniyorsa, Osiris tipi; yoksa güneş tipi kabul edilmektedir. Güneş tipi Horus, Atum, Ra, Geb ya da Nut çeşitli tanrıların oğlu olarak adlandırılırdı.

<span class="mw-page-title-main">Tutankhamun</span> 18. Hanedanlığın on ikinci firavunu

Tutankhamun veya Tutankamon, Mısır tarihinin Yeni Krallığı sırasında 18. hanedanlığın sonunda, kraliyet ailesinin sonuncu lideri olan ve MÖ 1332 – MÖ 1323 yılları arasında hüküm sürmüş Mısır firavunudur. Babası, KV55 mezarında mumyalanmış olarak bulunan firavun Akhenaton'du. Annesi, DNA testi yoluyla KV35'te bulunan Genç Kadın olarak anılan ve mumyalanmış olarak bulunan babasının üvey kız kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">Nefertiti</span> Antik Mısır Kraliçesi, Akhenaton un Eşi

Neferneferuaten Nefertiti (Nfr nfrw itn Nfrt jy.tj) veya yaygın haliyle Nefertiti, Mısır kraliçesi, Mısır Firavunu IV. Amenhotep'in eşidir. Adının tam hâli "Aten'in güzeller güzeli, güzel geldi" anlamına gelir.

Musa, Yahudiliğin peygamberi.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf</span> İbrani din büyüğü, Yakup ve Rahelin oğlu

Yusuf, Yosef veya Batıdaki ismiyle Joseph, Yakup'un oğlu olan İbrani din büyüğü ve atasıydı. Tevrat'a göre İsrailoğulları'nı meydana getiren on iki boydan birinin başıdır. Kur'an'da adı geçen yirmi beş peygamberden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Ramses</span> Antik Mısırda, 19. Hanedan firavunlarından biri

II. Ramses, Mısır'ın 19. Hanedanının üçüncü firavunuydu. Genellikle Eski Mısır'ın en güçlü dönemi olan Yeni Krallık'ın en büyük, en ünlü ve en güçlü firavunu olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Akhenaton</span> Mısır Firavunu

Akhenaton ya da IV. Amenhotep olarak da bilinir. Mısır yeni dönem 18. hanedanının bir firavunudur. Kraliçe Tiye ve III. Amenhotep'in genç olan çocuğudur. Büyük kardeşi Thutmosis babasından önce ölünce tahta önce ortak oldu, sonra da MÖ 1353-1336 ya da MÖ 1352-1334 yılları arasında 17 yıl firavunluk yaptı. Eşi Nefertiti'ydi.

Bu makale Antik Mısır'ın Hanedan öncesi Mısır'dan, Firavun unvanının Roma İmparatorları tarafından son kez alınmasına kadar Mısır'ı yönetmiş olan bilinen firavunlarının bir listesidir. Verilen tarihler yaklaşık tahminler olarak alınmalıdır. Çeşitli kaynaklarda kullanılan sistem ve alınan varsayımlara göre farklı tarihlemeler bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sfenks</span> Antik yapı, Antik Dünyanın 7 harikasından biridir

Sfenks, kafası koç, kuş veya insan, gövdesi ise uzanan bir aslan biçimini alan heykel. İlk önce Antik Mısır'da rastlanan Sfenks, antik Yunan mitolojisinde büyük kültürel önem taşımıştır ve ismini buradan almıştır. Sözcüğün Mısırca’daki orijinal biçimi kepes ankh ya da “yaşayan heykel” anlamında şeşep (sheshep) ankh'tır. Sfenkslerin en tanınmışı Büyük Gize Sfenksi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Hatşepsut</span> Mısır Firavunu

Hatşepsut veya Hatçepsut; Antik Mısır'da 18. Hanedan döneminde hüküm sürmüş kadın firavun. Annesi Ahmose (Ahmos/Yahmos) babası I. Thutmose'dir (Tutmos/Akheperkhare). Hatşepsut'un iktidarda bulunduğu zaman dilimi konusunda çeşitli görüşler vardır. Hepsinin ortak noktası kendisinin tek başına ülkesini yönetmiş ilk gerçek kadın yönetici olduğunu desteklemektedir. Bunlara göre, en erken MÖ 1503 yılında iktidara gelmiş ve en geç MÖ 1445 iktidarı son ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Şuppiluliuma</span>

I. Şuppiluliuma, adı Hititçe olan ilk Hitit kralı. Şuppi Hititçe saf, luli ise kaynak anlamındayken; Şuppiluliuma, saf kaynaklı anlamı taşır. Yaklaşık 35 yıl boyunca Yakın Doğu tarihine damgasını vuran Hitit kralı, Hitit Krallığı'nı imparatorluğa dönüştüren hükümdar olarak kabul edilir. Hükümdarlığı döneminde Büyük Hitit İmparatorluğu en parlak dönemini yaşamış ve eski başkent Hattuşaş'ın savunması da güçlendirilmiştir. Ülkenin dört bir yandan saldırıya uğramasıyla küçülen devleti yeniden toparlamış, yakın doğunun en büyük devleti durumuna getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">III. Amenhotep</span> 18. Hanedanlığın 9. firavunu

III. Amenhotep, Antik Mısır firavunluğunun XVIII. Hanedan döneminin 9. hükümdarı olarak hüküm sürmüş firavundur. İsmi bazen III. Amenofis olarak da okunmaktadır. İsmi eski Mısır diline göre Amāna-Ḥātpa olup Amun hoşnuttur anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tiye</span> III. Amenhotepin eşi ve Akhenatonun annesi

Tiye, III. Amenhotep'in eşi ve Akhenaton ya da IV. Amenhotep'in annesi olan Mısır kraliçesidir. Annesi Tuya, babası Yuya'dır. Eşinin ölümünden birkaç yıl sonra oğlunun hükümdarlığı döneminde öldü. Tiye, Luvi halkındandı. Nitekim İsviçreli jeoarkeolog Eberhard Zangger, “Luvi Uygarlığı Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka" adlı eserinde (s.16), o dönemin en zengin ve en güçlü hükümdarı olan Firavun III. Amenhotep'in bir Luvi prensesiyle evlenmek istediğini belirtir. Tiye, Anadolunun en eski halkından Luvilerin kadim inancına bağlıdır ve bu inancı Mısır'a taşır. Oğlu Akhenaton'un Mısır'ın hakim inancına aykırı bir biçimde getirdiği gök Tanrıcılık anlayışında payı vardır. Tiye'nin mezarı Krallar Vadisi'nde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ptolemaios Krallığı</span> Mısırda MÖ 305ten MÖ 30a kadar hüküm sürmüş Helenistik Dönem krallığı

Ptoleme Krallığı veya Batlamyus krallığı Mısır'daki Helenistik Dönem krallığıdır. Krallık MÖ 323'te Büyük İskender'in ölümünden sonra I. Ptolemaios Soter tarafından kurulmuş ve Ptolemaios hanedanı tarafından yönetilmiştir. Krallık VII. Kleopatra'nın ölümünden sonra MÖ 30'da Roma İmparatorluğu tarafından yıkılmıştır.

Sinuhe'nin Hikâyesi, Eski Mısır edebiyatına ait başlıksız, Orta Krallığın 12. hanedanı dönemine tarihlenen bir metindir. Yazarı bilinmeyen metinde ben-anlatımı kullanılarak muhtemelen kurgusal bir karakter olan saray memuru Sinuhe'nin hayat hikâyesi aktarılır. Anlatıma göre Sinuhe Firavun I. Amenemhat'ın ölümü üzerine paniğe kapılır ve macera dolu bir yolculukla ülkesinden kaçmaya başlar. Yolculuğunun sonunda Filistin bölgesine yerleşir. Ancak yaşlandıkça vatanını özlemektedir. Nihayet I. Senusret ona vatanına geri dönmesi için davette bulunur. I. Senusret Sinuhe'nin babası Firavun Amenemhet'in ölümünde bir rolü olmadığının farkına varmıştır. Bunun üzerine ülkesine geri dönen Sinuhe orada büyük bir onurla karşılanır.

Ptolemy III Euergetes MÖ 246'dan 222'ye kadar Mısır'daki Ptolemaios hanedanının üçüncü firavunuydu. Ptolemaios Krallığındaki hükümdarlığı sırasında gücünün zirvesine ulaştı.

V. Ptolemy Epiphanes, IV.Ptolemy Philopator ve Mısırlı III.Arsinoe'ün oğludur. Temmuz veya Ağustos 204'ten Eylül 180'e kadar Ptolemaios hanedanının beşinci hükümdarıydı. Ptolemy, ailesi şüpheli koşullarda öldüğünde, beş yaşında tahtı miras aldı. Yeni naip Agathocles, geniş çapta hakarete uğradı ve MÖ 202'de bir devrimle devrildi, ancak onu izleyen vekiller dizisi yetersiz kaldı ve krallık felç oldu.Seleukos Kralı Antiochos III ve Antigonid kralı Philip V Beşinci Suriye Savaşını başlatmak için krallığın zayıflığından yararlandı. Ptolemy V, kendi kendini ilan eden firavunlar Horwennefer ve Ankhwennefer'in önderlik ettiği yaygın bir Mısır isyanıyla karşı karşıya kaldı ve bu, Yukarı Mısır'ın çoğunun ve Aşağı Mısır'ın bazı kısımlarının da kaybedilmesine neden oldu.

<span class="mw-page-title-main">IV. Thutmose</span> 18. Hanedanlığın 8. Firavunu

IV. Thutmose, yaklaşık olarak MÖ 14. yüzyılda hüküm süren 18. Mısır Hanedanı'nın 8. Firavunuydu. Tahta kalma süresinin 8 ya da 9 yıl olduğu bilinmektedir. Genç yaşta, daha yirmili yaşlarındayken ölmüştür. Babası II. Amenhotep, annesi Tiaa, oğlu III. Amenhotep'tir. Ölümünden sonra yerine oğlu gelmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.