I. Mirza Muhammed Han
| I. Mirza Muhammed Han | |
|---|---|
| Hüküm süresi | 1747 – 1768 |
| Taç giymesi | 1747 |
| Önce gelen | Gilan Galem (Afşariler valisi olarak) |
| Sonra gelen | Malih Muhammed Han |
| Doğum | 1727 Bakü |
| Ölüm | 17 Ekim 1768 (40–41 yaşlarında) Bakü |
| Defin | Kerbela |
| Hanedan | Bakühanoğulları |
| Babası | Dergah Kulu Bey |
| Dini | Müslüman |
I. Mirza Muhammed Han, Bakü Hanlığı'nın kurucu hanıydı.[1][2]
Arka plan
Büyük dedesi Mahammadhuseyn Bey ve dedesi Heybet Bey 1592'de İran'dan Bakü'ye gelmiş ve çeşitli komutanlık görevlerinde bulunmuşlardı. Babası Dergah Kulu Bey, Mashtaga'da şehri ele geçiren ve Safeviler tarafından atanan Sultan'ı öldüren bir toprak sahibiydi, daha sonra kendini Han olarak adlandırmaya başladı ve Selim han'ı Abşeron naibi olarak atadı. Gazikumu Surhay Hanı güçlerini ve daha sonra Şirvanlı Hacı Davud'u yendi ve hükümdarlığını Şabran ve Kobustan'a kadar genişletti. Kaleyi 1723'te[3][4] 700 askerle[4] Mikhail Matyushkin'e teslim etti[3] ve Rus İmparatorluğu tarafından yerel hükümdar olarak kabul edildi.
Yaşamı
1727 yılında Bakü'de doğdu. Babası en az 1731'e kadar hüküm sürdü.[5] Ancak vatana ihanetle suçlandı ve bilinmeyen bir yılda görevden alındı. Yeniden Nadir Şah'a katıldı ve 1738'de bir savaşta öldürüldü. Gence Antlaşması'ndan sonra Nadir Şah, Gilan'dan belirli bir Galem'i Bakü Sultanı olarak atadı, ayrıca Aşur Han Afşar'ı Sabunçu, Keşle ve Zabrat da dahil olmak üzere Abşeron Yarımadası'ndaki topraklarla ödüllendirdi.[6] Torunu olan Malik Muhammed Han'ın oğlu onun adını almıştır. Ayrıca torunu Mirza Muhammed'i 11 yaşında han olarak kabul etti.
Saltanatı
Nadir'in düşüşünden yararlanarak şehri ele geçirdi ve Sultan'ı öldürdü, 1747'de eski naip Selim Han'ın büyük oğlu Muhammed Selim Bey'i yeni sultan olarak atadı.[7] Nadir Şah'ın eski bir amirali ve Langarud tersanesinin şefi olduğu için görevine başlar başlamaz yaptığı ilk işi donanmayı yeniden inşa etmekti.[8]
Yeni Afşar Şah İbrahim Afşar'ın Kuzey Azerbaycan hanlıklarından takviye talep etmesiyle 1749'da durum değişti. Tüm hanlardan sadece Şirvan Hacı Muhammed Ali Han yeni Pers şahına itaat etti.[9] Karabağ, Şeki, Bakü, Salyan ve Kabala Sultanlığı bağımsızlıklarını korumaya çalışırken, Şamahı'yı ittifakla işgal ederek Hacı Muhammed'i Afşarîlere boyun eğmeyeceğine yemin etmeye zorladı. Hacı Muhammed kısa süre sonra tahttan indirildi ve yerine Hacı Çelebi tarafından atanan bir yüzbaşı geldi. Bölgesel siyasetin bir diğer oyuncusu, Şahsevan kabilesinin reisi olan maceracı Ahmed Şahseven Han idi. Hanları Hacı Çelebi'nin üstünlüğüne son vermeye çağırdı. Mirza Muhammed, Ahmed Han'ın yanında yer aldı, ancak savaş bir felaketti ve Mirza Muhammed hayatını zar zor kurtardı.
Yeni taç giydirilen Şahruh Afşar'ın işgalinden kaçmak için büyükelçisi Hacı Fehim'i Rusya'nın himayesi için Astrahan'a gönderdi. Daha sonra 1758'de Kuba hanı Hüseynali Han ile ittifak kurdu.
1756'da oğlunu Şahsevenli Ahmed Han'ın kızıyla nişanladı. Ancak Salyan hanı İbrahim Rudbar Han, Ahmed Han'ın ölümünden yararlanarak onu evlenmeden önce ele geçirdi. Mirza Muhammed Han, Salyan Han ile savaşmaya karar verdi ve hatta Kura'yı geçmek için iki köprü inşa etti. Bu seferin sonuçları hakkında bilgi bulunmuyor, verilere göre bu sefer hiç gerçekleşmedi, çünkü 1757'de Kuba'nın veliahtı Fatali ve ordusu Salyan hanlığına saldırdı, İbrahim Han'ı kovdu ve Salyan'ı Kuba'ya ilhak etti.[10]
Gelecek yıl, İran'dan bir başka tehdit-Muhammed Hasan Han Azerbaycan'a ilerledi. Mirza Muhammed, ilk başta Şahverdi Han ile başarısız bir şekilde ilişki kurmaya çalıştı, ancak kötü olasılıkları düşünerek, Hacı Abdul Ali'yi haraçlarla Muhammed Hasan'a gönderdi. Daha fazla önlem olarak, John Elton önderliğinde bir deniz şirketi işe aldı, emrinde 3 savaş gemisi ve 3 ticaret gemisi bulunuyordu.
Kısa süre sonra Kubalı Fatali Han'ın hükümdarlığını kabul etti ve Muji Kalesi'nin ele geçirilmesi gibi askeri seferlere katılmaya başladı. Bu ittifakı, siyasetten neredeyse tamamen ayrıldıktan sonra oğlunu Fatali Han'ın kız kardeşiyle evlendirerek güçlendirdi. 17 Ekim 1768'de öldü. Vücudu alındı ve Kerbela'ya gömüldü.
Ailesi
Mardakan ve Shagan'ı yöneten Hadi Bey adında bir erkek kardeşi vardı. Dört oğlu hayatta kaldı:
- Malik Muhammed Han (1768-1784)
- II. Mirza Muhammed Han (1784-1791)
- Muhammedkulu Han (1791-1792)
- Hacı Alikulu Ağa
- Hüseyinkulu Han (h. 1792-1806)
- Mehdikulu Ağa
- Hacı Abdulhüseyin Ağa
Kaynakça
- ^ Zonn 2010, s. 65.
- ^ Bloom 2009, s. 464.
- ^ a b The fall of the Safavī dynasty and the Afghan occupation of Persia. University Press. 1958. s. 246. OCLC 2872199.
- ^ a b Gülüstani-İräm. Bakı: Xatun Plyus. 2010. s. 156. ISBN 978-995221045-3. OCLC 837882352.
- ^ Bakikhanov (2010), pp. 157
- ^ Ashurbeyli (1992), p.218
- ^ Ashurbeyli, p. 274
- ^ Lerch J. J., «Nachricht von der zweiten Reise nach Persien, welche der Keisereliche Russische Collegienrath J. J. Lerch von 1745 bis 1747, gethan hat» (Biischings «Magazin», Bd. X, Hamburg, 1776) p.450 (in German)
- ^ Iskenderova M.S. The Baku Khanate, Baku: Çaşıoğlu, 1999, p.68
- ^ Iskenderova, p.71
Kaynaklar
- Bloom, Jonathan; Blair, Sheila, (Ed.) (2009). "Mardakan". Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture. Oxford University Press. ISBN 9780195309911.
- Zonn, Igor S.; Kosarev, Aleksey N; Glantz, Michael H.; Kostianoy, Andrey G., (Ed.) (2010). "Baku Khanate". The Caspian Sea Encyclopedia. Springer Science & Business Media. ISBN 978-3642115240.
- Ashurbeyli, Sara (1992) History of Baku:Medieval Ages, Baku 9789952421675
