İçeriğe atla

I. Levan Dadiani

I. Levan Dadiani'nin Tsalenciha Katedrali'ndeki tasviri

I. Levan Dadiani (ayrıca Leon; Gürcüce: ლევან [ლეონ] I დადიანი; ö. 1572), Batı Gürcistan'daki Megrelya'nın ilk prensidir. 1533'te, Megrelya eristaviliği ("Dük") ve İmereti Krallığı'nın mandaturt-ukhutsesi ("Yüce Divan Başkanlığı")nı yapan babası III. Mamia Dadiani'nin yerine geçmiştir. Düklüğü süresince İmereti kralı ile arası bozuk olan Dadiani'nin 1546'da düklüğü düşürülmüş ve hapis cezası almıştır. Hapisten kaçmayı başaran Levan, Osmanlı'nın desteğiyle Megralya'nın İmereti'den ayrılıp bağımsızlığını ilan etmesini sağlamıştır.

Dük oluşu ve İmereti kralı ile arasının bozulması

Levan, III. Mamia Dadiani ve eşi Elisabed'in oğluydu. 1533'te babasının Çerkeslerle yapılan bir savaşta ölmesiyle dük pozisyonuna yükseldi. Kuzey Kafkasya'dan gelen Çerkes halkları Levan'a zorluklar çıkarmaya devam etti, ancak Dadiani'nin düklüğünü kaybetmesine neden olan tehdit, Gürcistan Krallığı'ndan ayrılan krallıklardan biri olan İmeriti'den geldi. Levan'ın iktidara geldiği dönemde, Dadiani hanedanı kayda değer derecede özerkti ve çağdaş İmereti kralı III. Bagrat, kendisine kafa tutan kişileri kontrol altına almakta kararlıydı. Levan, bir süre daha Megrelya'nın eristavisi ve İmereti'nin Yüce Divan Başkanı olmaya devam etti, ancak genişleyen Osmanlı İmparatorluğu'na karşı oluşturulmuş Gürcü ittifakına katılmayı reddetti. Bagrat'ın ittifaka katılma çağrısını kale almayan Levan, pozisyonunun getirdiği kurallara uymadı.[1][2][3]

Hapsedilmesi ve kaçışı

Sohoista'da Osmanlılara yenilen Bagrat, bir yıl sonra Levan'dan intikamını aldı. Levan'ı barış görüşmesi için Honi'ye davet eden Bagrat, onu Gelati Manastırı'ndaki çan kulesine hapsetti ve vasali Rostom Gurieli'ye Megrelya'nın bir kısmını alma teklifinde bulundu. Bagrat'ın Gürcistan'ı merkezileştirme çabalarının bir sonraki hedefi olacağını düşünen Gurieli, teklifi reddetti ve krala Dadiani'yi serbest bırakmasını önerdi. 1550 yılında Bagrat'ın bir başka düşmanı olan Samtshehe Prensi II. Kaihosro Jakeli, Dadiani'nin kaçmasına yardım etmek için İmeretili asilzade Hopilandre Çheidze'ye rüşvet verdi. Dadiani kaçtıktan sonra da Rostom Gurieli'yi Levan'ın hızlı bir şekilde Megrelya'ya dönmesine yardım etmeye ikna etti.[1][2][3]

Gurieli ile olan ilişkileri

Akabinde Levan, Rostom Gurieli'nin kendisine olan desteklerine karşılık Osmanlı ile çatışan Guria Prensliği'ne yardım etmesi için Megrelya ordusunu Guria'ya gönderdi. Bununla beraber Bagrat'ın kardeşi Vahtang, entrikalarla Dadiani-Gurieli ittifakını bozdu. Levan'ın oğlu Giorgi, amcasının karısı ve güzel bir Çerkes olan Batulia ile evlenmek için Rostom Gurieli'nin kızını reddedince, Gurieli ailesinin gururu zedelendi. Levan, kızını Rostom'un oğlu ve halefisi II Giorgi Gurieli ile evlendirerek Gurieli hanedanı ile ittifak kurmaya çalıştı. Buna karşın, II. Giorgi Gurieli, evlendikten kısa süre sonra Levan'ın kızından ayrıldı ve dul bir İmereti prensesi ile evlendi. Giorgi'nin evlendiği dul kadın, III. Bagrat'ın oğlu ve halefisi Giorgi'nin teyzesiydi.[1][2]

İstanbul'a kaçışı ve geri dönmesi

Dadiani, İmeretili Prens Hosro'nun başarısız isyanını destekledikten sonra, 1568'de İmereti Kralı III. Giorgi, Gurielilerle ittifak yaparak Megrelya'ya saldırdı. Gürcü kaynaklarına göre Levan, ortak istilaya karşı kendini savunamayarak İstanbul'a kaçtı. İstanbul'da padişahın Megrelya'nın bağımsızlığını tanımasını sağlayan Levan, o günden sonra "Egemen Dadiani" (ხელმწიფე დადიანი) adıyla tanınmaya başladı.[4] Beri Egnataşvili ve Prens Vahuşti'nin 18. yüzyılın başlarında yazdığı Gürcü kroniklerine göre, Levan, Erzurum ve Trabzon'dan gelen Osmanlı birlikleriyle Megrelya'ya geri döndü. Gurieli'yi 10.000 dirhem karşılığında barışa zorlayan Levan, saltanatını yeniden ilan etti. Dadiani ve Gurieli, Hosro'nun isyanını destekledikleri için mülklerine el konulan Chiladze'lerin mallarını kendi aralarında bölüştü.[1][3]

Dadiani'nin İstanbul'a gidişi ile ilgili diğer kaynaklar

Dadiani'nin İstanbul'a gidişi çağdaş kaynaklarda da geçmektedir. Avrupa'daki diplomatik belgeler ve Levan'ın torunu II. Levan'ın yazdığı belgeler bu kaynaklara örnektir. Gürcü kaynakları, sultanın Dadiani'ye verdiği doğal destek ve Dadiani'nin misyonunda dolayı bu kaynakların yanlış olduğunu iddia etmektedir.[5]

1560'ta, Venedikli Marino Cavalli, dört veya beş yıl önce, Megrellerin prensi veya kralı olduğunu düşündüğü Dadiani'nin ezeli düşmanlarına (Çerkeslere) karşı destek almak için padişahı ziyaret ettiğini ve Dadiani'ye altı kadırga verildiğini bildirmiştir. Daha sonra ise kendisini Osmanlılara aşırı bağlamaktansa Çerkeslerle barışmayı tercih etmiştir. Aynı zamanda Habsburg'un Konstantinopolis Büyükelçisi Ogier Ghiselin de Busbecq, Megrel Kral Dadiani'nin "İberler"e (İmeretililer) karşı savaş gemisi desteği almak için İstanbul'a geldiğini yazmıştır. Dadianiler, Osmanlı'nın yardımlarına karşılık sultana haraç vermeye istekliydi. Busbecq, ayrıca barış konferansından sonra düzenlenen içki partisinde "İberler" tarafından yakalanan Dadiani'nin hapis yattığını da not etmiştir.[5][6] Hırvat-Macar diplomat Antun Vrančić, kendisinden "Tüm Megrelya'nın Kralı" olarak bahseden prensin, babasını öldüren Çerkeslere karşı Osmanlı donanmasından destek almak için Şubat 1557'de İstanbul'a geldiğini bildirmiştir. Vrančić, Megrelya hükümdarının yanında değerli bir kase getirdiğini ve daha önceden muaf tutulduğu vergileri ödemeye hazır olduğunu yazmıştır.[7]

Levan'ın İstanbul'a gidiş, aynı adı taşıyan torunu tarafından da belgelenmiştir. 1639 ve 1657 arası bir tarihte yayınlanan belgede, ziyaretin tarihi ve amacı belirtmemekle birlikte, padişahın Kristekochi Ratia komutasındaki 9 gemiyi Dadiani'ye verdiği yazmaktadır.[5]

Ölümü ve ailesi

Levan, avlanırken boynunun kırılması sonucu 1572'de öldü. Beri Egnatashvili'ye göre, bu "kaza"yı Megrel asilzade Jaiani düzenlemişti.[2] Levan'ın yerine en büyük oğlu III. Giorgi Dadiani geçti.[1]

Levan'ın iki kez evlendiği anlaşılmaktadır. Levan Dadiani'nin karısı olarak tanımlanan "Elene" isimi bir kadın, Tsalenciha İncili'ndeki kenar notunda geçmektedir. Marehi olarak bilinen diğer karısı, Levan ve kızlarının yanında, Tsalenciha Katedrali'nin şapelindeki bir freskte tasvir edilmiştir.[8] Halefi Giorgi'nin dışında Levan'ın üç oğlu ve üç kızı vardı.[9]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e ИСТОРИЯ ЦАРСТВА ГРУЗИНСКОГО [History of the Kingdom of Georgia] (PDF) (Rusça). Tiflis: Metsniereba. 1976. ss. 133-135. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  2. ^ a b c d ქართლის ცხოვრება, ტ. 2 [The Georgian Chronicle, Vol. 2, Part No. 497] (Gürcüce). TITUS version by Jost Gippert. 2007 [1959]. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015. 
  3. ^ a b c Edge of Empires: A History of Georgia. Londra: Reaktion Books. 2012. ss. 169-174. ISBN 1780230303. 
  4. ^ "ლევან I დადიანი [Levan I Dadiani]". ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6 [Georgian Soviet Encyclopaedia, Vol. 6] (Gürcüce). Tiflis: Metsniereba. 1983. s. 157. 
  5. ^ a b c საქართველოს საგარეო პოლიტიკა და დიპლომატია, ტ. I [Foreign policy and diplomacy of Georgia, Vol. I] (Gürcüce). Tiflis: Meridiani. 2009. ss. 470-475. ISBN 978-9941-0-1421-5. 
  6. ^ The Turkish Letters of Ogier Ghiselin de Busbecq, Imperial Ambassador at Constantinople, 1554–1562. Louisiana State University Press. 2005 [1927]. ss. 126-127. ISBN 0807130710. 
  7. ^ Tardy (1971). "Rapports d'Antal Verancsics, ambassadeur du roi de Hongrie à Stamboul sur la Géorgie (1553–1557, 1567–1568)" [Georgia in reports by Antal Verancsics, Ambassador of the king of Hungary to Istanbul]. Bedi Kartlisa. Revue de Kartvélologie (Fransızca). 27: 208-230. 
  8. ^ Khorava (2001). "მოქვის ომოფორის დათარიღებისათვის" [For dating of the Mokvi omophorion]. saistorio dziebani (Gürcüce). 4: 111-119. 
  9. ^ Дворянские роды Российской империи. Том 4: Князья Царства Грузинского [Noble families of the Russian Empire. Vol. 4: Princes of the Kingdom of Georgia] (Rusça). Vesti. 1993. ss. 46-47. 
I. Levan Dadiani
Ölümü: 1572
Resmî unvanlar
Önce gelen
III. Mamia Dadiani (dük)
Megrelya prensi
1533–1572
Sonra gelen
III. Giorgi Dadiani

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Guria Prensliği</span> Devlet

Guria Prensliği, Gürcistan'da tarihi bir devlettir. Guria kelimesi Megrelce ve Lazca kökenli bir kelime olup kalp ya da merkez anlamına gelmektedir. Gürcistan'ın güneybatı bölgesi Guria'da - Karadeniz ve Küçük Kafkas sıradağları arasında - yer alır. 1463 yılından 1829 yılına kadar Gurieli hanedanı'nın 22 prensi tarafından yönetilmiştir. Gürcistan Krallığı'nın dağılmasından sonra ortaya çıkmış, sınırları Osmanlı İmparatorluğu ile çıkan sürekli çatışmalar sebebiyle değişken olmuş, 1829 yılında Çarlık Rusyası tarafından ilhak edilene kadar farklı derecelerle özerk olarak hüküm sürmüştür.

I. Mamia Gurieli 1512'den öldüğü tarihe kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Babası I. Giorgi'nin ölümüyle tahta geçen Mamia, Doğu Gürcistan'daki Kartli ve Kaheti krallıklarının çatışmalarında yer almıştır; silah zoruyla, Kartlili X. Davit'i damadı Kahetili Levan ile barıştırmıştır. 1533'te Megrelya prensi olan adaşıyla beraber Çerkes korsanlarının ana üssüne karşı düzenlediği sefer fiyaskoyla sonuçlanmıştır. Rehin alınan Mamia Gurieli, fidye karşılığında serbest bırakılmıştır.

II. Katsia Dadiani, 1758'den 1788'e kadar Megrelya'yı yöneten prenstir. Saltanatı Batı Gürcistan'ın tamamı üzerinde hak iddia eden İmereti Krallığı ile karmaşık ilişkiler içerisinde geçmiştir. Prensliğinin ve iktidarının devamı için defalarca taraf değiştiren Dadiani, bazen Rusların, bazen Osmanlıların ve bazen de İmeretililerin yanında olmuştur. Rus-Türk Savaşı sırasında (1768-1774) ilk önce Osmanlılar, sonra Ruslar ile ittifak yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Manuçar Dadiani</span>

I. Manuçar Dadiani 1590'dan ölümüne kadar Megrelya'ya hükmetmiş prenstir. I. Levan Dadiani'nin küçük oğlu olan Manuçar, ağabeyi IV. Mamia Dadiani'nin ölümüyle tahta çıkmıştır

I. Liparit Dadiani 1414'ten öldüğü 1470'e kadar Megrelya'nın eristaviliğini ("dük") yapmış Dadiani hanedanı üyesidir. Yönetimi döneminde Megrelya, 1460'larda dağılan Gürcistan Krallığı'ndan büyük ölçüde bağımsız olmuştur.

II. Giorgi Dadiani 1345'ten öldüğü tarihe kadar Megrelya'nın eristaviliğini ("dük") yapmış Dadiani hanedanı üyesidir.

III. Levan Dadiani veya doğum adıyla Şamadavle (შამადავლე) 1661'den öldüğü tarihe kadar Megrelya'nın prensliğini yağmış Dadiani hanedanı üyesidir. Saltanatı iç savaşlarla geçen III. Levan, Imereti Kralı V. Bagrat'la yaptığı savaşta hem savaşı, hem de karısını kaybetmiştir.

III. Giorgi Dadiani 1572'den 1573'e ve 1578'den ölümüne kadar Megrelya'nın prensliğini yapmış Dadiani hanedanı üyesidir. Giorgi, I. Levan'ın oğlu ve vârisiydi.

III. Mamia Dadiani 1512'den öldüğü tarihe kadar Megrelya'nın eristaviliğini ("dük") yapan Dadiani hanedanı üyesidir. Mamia, Gürcistan Krallığı'nın dağılma sürecinde yarı bağımsız hükümdarlık yapan II. Liparit'in oğlu ve halefisiydi. Mamia, Abhazya'da kültürel olarak aktifti ve selefleri gibi Kuzey Kafkas dağlarındaki Zygi kabilelerine karşı ülkesinin sınırlarını korumaya çalışmıştır. Mamia'nın Zygilere karşı düzenlendiği deniz seferi hüsranla sonuçlanmış ve çatışmada öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">III. Vamek Dadiani</span>

III. Vamek Dadiani, 1658'den görevden alındığı 1661'e kadar Megrelya'nın prensliğini yapmış Dadiani hanedanı üyesidir. Ayrıca 1661'de kısa süreliğine İmereti kralı da olmuştur. Batı Gürcistan'da çıkan bir iç savaştan sonra hem Megrelya hem de İmereti'deki saltanatı sona ermiş, Svaneti dağlarındaki sığınağında saklanırken suikastçılar tarafından öldürülmüştür.

IV. Mamia Dadiani 1573'ten 1578'e ve 1582'den ölümüne kadar Megrelya'nın prensliğini yapmış Dadiani hanedanı üyesidir. Mamia, I. Levan'ın küçük oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">III. Liparit Dadiani</span>

III. Liparit Dadiani 1657'den tahtta indirildiği 1658'e kadar Megrelya'nın prensliğini yapmış Dadiani hanedanı üyesidir.

Osmanlı'nın Guria'yı işgali, Osmanlı İmparatorluğu'nun Guria Prensliği'nin bir bölümünü ele geçirmesiyle sonuçlanan işgaldir. İşgalin sonucunda Çaneti, Acara, Gonio ve Batum'un sahil şeridi Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Rostom Gurieli, 1534'ten ölümüne kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Saltanatı boyunca İmereti Kralı III. Bagrat'a sadık olan Rostom, genişleyen Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaşmış ve topraklarının bir kısmını kaybetmiştir. Rostom'un Bagrat ile olan ilişkisi, Rostom'un Megrelya Prensi ve Bagrat'ın rakibi I. Levan Dadiani'ye destek vermesiyle kötüleşmiştir.

III. Giorgi Gurieli 1669'dan 1684'e kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Ayrıca 1681-1683 yılları arasında İmereti'nin krallığını yapmıştır. Etkisi altına almaya çalıştığı Batı Gürcistan'daki iç savaşlara dahil olmuştur. Kaybettiği İmereti tahtını geri almaya çalıştığı savaşta öldürülmüştür.

I. Kaihosro Gurieli, 1626'dan 1658'e kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Görevden alınan selefisi I. Simon Gurieli'nin yerine Megrelya Prensi II. Levan II Dadiani tarafından prens ilan edildi. Kaihosro, İmereti Kralı III. Alexander tarafından devrildi ve sınır dışı edildi. Osmanlı desteğiyle Guria'ya dönüşü, Gurialı bir soylu tarafından öldürülmesiyle son buldu.

II. Giorgi Gurieli, 1564-1583 ve 1587-1600 yılları arasında Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Babası Rostom Gurieli'nin ölümüyle tahta geçen Giorgi'nin saltanatı, komşu ülke Megrelya'daki Dadianiler ve bölge üzerindeki hak iddialarını arttıran Osmanlılar ile çatışma içinde geçti. Saltanatı 1583-1587 yılları arasında Megrellerin bölgeyi istilası ile kesintiye uğradı, ancak Osmanlı'nın desteğiyle yeniden tahta çıktı.

<span class="mw-page-title-main">III. Bagrat (İmereti kralı)</span>

III. Bagrat (1495-1565) II. Aleksandre'nin oğlu 1510'dan 1565 tarihine kadar İmereti kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Giorgi (İmereti kralı)</span>

III. Giorgi III. Bagrat'ın oğlu. 1565'ten 1583'e kadar İmereti kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rostom</span>

Rostom (1571–1605) Prens Konstantine'nin oğlu, 1588–1589 ve 1590–1604 arası İmereti kralıdır. Megrelya prensi IV. Mamia Dadiani ve İmereti soylularının bir kısmının desteği ile tahta çıktı. Aynı yıl II. Giorgi Gurieli tarafından Osmanlı desteğiyle tahttan devrildi ve yerine Prens Teimuraz'ın oğlu IV. Bagrat tahta çıktı. Rostom, I. Manuçar Dadiani'nin yönettiği Megrelya Prensliği'ne kaçtı. Yakın bir zaman sonra Dadiani'nin yardımı ile tahtı yeniden kazandı. İmereti'yi kendi topraklarıyla birleştirmekte azimli olan Kartli kralı I. Simon krallığın işlerine karıştı. Opşkiti Muharebesi'nde (1590) kazandığı zaferle Rostom sonunda tahtını güçlendirdi ve Simon'u uzlaştırdı.