Samtshe, Gürcistan’nın güneybatı kesiminde tarihsel bir bölgedir. Tarihsel Mesheti bölgesinin de bir parçasıdır. Geç Orta Çağ'da, Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago tarihsel Mesheti topraklarına genişleyince Samtshe adı daha geniş bir alanı ifade ediyordu. Coğrafi koşulları açısından Samtshe dağlık bir bölgedir; yüzeyi küçük düzlükler ve vadilerle kaplıdır.
Çıldır Eyaleti veya Çıldır Beylerbeyliği, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, 16. yüzyılın sonlarına doğru kurulan Osmanlı eyaletidir. Yaklaşık olarak günümüzde Gürcistan’ın Acara Özerk Cumhuriyeti’nin bir bölümü ile Samtshe-Cavaheti bölgesini, Türkiye’de Artvin, Ardahan illeri ile Erzurum ilinin bir kısmını kapsamaktadır. 1578-1628 arasında Çıldır, 1628-1829 arasında Ahısha ve 1829-1845 arasında Oltu Çıldır Eyaleti’nin idari merkezleriydi.
Atabeg, atabey ya da atabekü'l-asâkir, Selçuklu Devleti'nde ve sonrasında bazı Türk devletlerinde şehzadeleri eğitip yetiştiren memurlara verilen ünvandır.
Kartli Krallığı Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.
Cakeli Hanedanı, bir Gürcü soylu (mtavari) ailesi ve Samtshe Prensliğini yöneten hanedan idi. Bu aile, Çorçaneli (ჩორჩანელი) hanedanının da bir koluydu.
Samtshe Atabeyliği ya da Samtshe-Saatabago, Samtshe Prensliği olarak da bilinir, Gürcistan'ın Zemo Kartli bölgesinde hüküm sürmüş Orta Çağ Gürcü prensliğidir. 1268'de kurulan prenslik 1334 yılından itibaren "atabagi" unvanı taşıyan Gürcü hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. En geniş sınırlara sahip olduğu dönemde sınırları Taşiskari’den Erzurum’a kadar uzanan Samtshe-Saatabago, Cavaheti’nin bir kısmı ile Eruşeti, Kola, Artaani, Acara, Tao, Klarceti ve Şavşeti bölgelerinden oluşuyordu. Osmanlıların eline geçtikten sonra Çıldır Eyaleti’ne dönüştürülen bölge, 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı kayıtlarında Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmıştır.
II. Manuçar Cakeli (Gürcüce: მანუჩარ II ჯაყელი, Osmanlı kaynaklarında: Mustafa Paşa, 1581-1614 arasında Samtshe-Saatabago atabeyi. II. Kaihosro’nun oğludur.
Murcaheti Savaşı, İmereti Krallığı ve Samtshe Atabeyliği orduları arasında 12 Ağustos 1535'te Ahalkalaki'nin yakınlarındaki Murcaheti kentinde gerçekleşmiş bir savaştır.
I. Manuçar Cakeli 1515'ten 1518'e kadar Samtshe Atabeyliği'nin prens ve atabeyliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. II. Kvarkvare Cakeli'nin en küçük oğluydu. Abisi Mzetçabuk'un tahttan çekilmesiyle Manuçar, tahtta hak iddia eden yeğeni Kvarvare'ye karşı bir ayaklanma başlatmıştır. İsyanı başarıyla sonuçlanan Manuçar, Samtshe Atabeyi olmuştur. Manuçar kısa süreli hükümdarlığı sırasında Osmanlı padişahı I. Selim'e birçok hediye göndermiş ve Osmanlı'nın hayranı olduğunu iddia etmiştir. 1518'de yeni bir isyan patlak vermiştir. Prens Kvarkvare, Safevi birliklerinin yardımıyla Samtshe'ye saldırmıştır. Manuçar devrilmiş ve III. Kvarkvare Samtshe'nin yeni hükümdarı olmuştur. Manuçar daha sonra tekrar tahta çıkmak için Sultan Selim'den yardım istemiştir. Sultan ona destek olarak büyük bir ordu göndermiştir. Manuçar yeniden Atabey olmaya çalışmış, ancak Erzurum yakınlarındaki savaşta Kvarkvare'nin birliklerine kaybetmiştir. Manuçar, Osmanlı imparatorluğu'na kaçmış ve ölümüne kadar orada yaşamıştır. Sonraki hayatı ve soyundan gelenler hakkında hiçbir şey bilinmemektedir.
III. Kvarkvare Cakeli 1518'den 1535'e kadar Samtshe Atabeyliği'nin prens ve atabeyliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Samstshe Atabeyi I. Kaihosro Cakeli'nin oğluydu. Babası Kaihosro'nun ölümüyle beraber amcası Mzetçabuk tahta geçmiştir. Buna karşın Mzetçabuk Cakeli, Kvarkare'yi halefisi ilan etmiştir. Amcasının hükümdarlığı sırasında Kvarkvare aktif olarak devlet işlerinde yer almıştır. 1515'te Mzetçabuk hastalığı nedeniyle tahttan feragat etmiş ve keşiş olarak manastıra yerleşmiştir. Kvarkvare, ikinci amcası Manuçar isyan edince yeniden tahta çıkamamıştır. Kvarkvare destek vermesi için Şah I. İsmail'in yanına gitmiş ve onun vasalı olmuştur. Sonraki 3 sene boyunca Şah İsmail'in Tebriz'deki sarayında yaşamıştır. 1518'te Kvarkvare komutasındaki Kızılbaş ordusu Samtshe'yi işgal etmiştir. Safeviler I. Manuçar'ı tahttan indirmiş ve Kvarkvare'yi tahta geçirmiştir. Manuçar, Osmanlıların Safevilere karşı savaşmaları ve yeğenini devirmeleri istemiştir. Kvarkvare'nin kuvvetleri Erzurum yakınlarındaki savaşta Manuçar'ı yenmiştir. Savaşı kaybeden Manuçar Osmanlı İmparatorluğu'na kaçmıştır. Kvarkvare'nin saltanatında Samtshe'nin üzerindeki İran etkisi gün geçtikçe artmıştır. Bu nedenle Türkler ülkeye ve özellikle güneybatı bölgesine büyük zararlar vermiştir. Ahaltsihe derebeyleri Kvarkvare yönetiminde Samtshe'nin düşman tarafından ele geçirileceğini anlamıştı. Bu yüzden İmereti Kralı III. Bagrat ve Kartli Kralı I. Luarsab, Samtshe'yi Müslüman imparatorluklardan korumak için ittifak yapıp Cakeli hanedanını devirmeye karar verdi. 1535'te Kral III. Bagrat yönetimindeki ordu Samtshe'yi işgal etti. Bagrat, Ahılkelek yakınlarındaki Murcaheti Savaşı'nda Kvarkvare'yi yendi ve esir aldı. Samtshe Prensliği Gürcüler tarafından işgal edildi. Kvarkvare hapishanede öldü. Birkaç yıl sonra, Kvarkvare'nin hayatta kalan küçük oğlu II. Kaihosro bölgeden İmereti ve Kartli birliklerini sürmek için Osmanlılardan destek istedi. 1545'teki Sohoista Muharebesi'nde Kaihosro III. Bagrat'ı mağlup etti ve Cakeli hanedanı yeniden tahta geçti. Samtshe, onun yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu'nun vasalı oldu. III. Kvarkvare'nin soyundan gelenler sırasıyla Samtshe Atabeyliği'ni ve Çıldır Eyaleti'ni yönetti.
Mzeçabuk Cakeli 1500'den 1515'e kadar Samtshe Atabeyliği'nin prens ve atabeyliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Gürcücede "yakışıklı genç" anlamına gelen Mzeçabuki (მზეჭაბუკი), Türkçe kaynaklarda yaygın biçimde "Mirza Çabuk" şeklinde yazılmaktadır.
II. Sargis Cakeli, 1306-1334 yılları arasında Samtshe Atabeyliği'nin prensliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Prens I. Beka'nın oğluydu. Sargis, babasının saltanatı sırasında birçok sefere katıldı. Azat Musa, 1290'lı yıllarda Anadolu Türkmen birliklerinin lideri olarak Samtshe Atabeyliği'ne saldırdı. Beka Cakeli, oğlu Sargis'i ordu komutanı olarak atadı ve Vaşlovani köyü yakınlarında Türkleri durdurmasını emretti. 1303 civarında Sargis, Türkmen boylarını yenerek Ahıska topraklarından gönderdi. Sargis, 1306'da babasının ölümünden sonra Samtshe Atabeyliği tahtına çıktı. Yeğeni Kral V. Giorgi tarafından Sargis'e Amirspasalar unvanı verildi. II. Sargis'in ölümünden sonra oğlu Kvarkvare, Samtshe Atabeyliği'nin yeni prensi oldu.
I. Kaihosro Cakeli 1498'den 1500'e kadar Samtshe Atabeyliği'nin prens ve atabeyliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Babası II. Kvarkvare'nin ölümüyle tahta çıktı. Kaihosro'nun çağdaşlarına göre, bilge ve eğitimli bir hükümdardı. Hükümdarlığı boyunca diğer Gürcü krallıkları Kartli, Kaheti ve İmereti ile sorun yaşamadı. Lazistan üzerinden Samtshe Atabeyliği'ne saldıran Osmanlı'nın Erzurum ve Trabzon Paşalarını mağlup etti. Kaheti kralı I. Aleksandr ve Kartli Kralı Konstantin ile birlikte, İran'daki Akkoyunlu yönetimini yıkması için ilk Safevi şahı İsmail'e yardım etmeyi kabul etti. Kaihosro 1500 yılında öldü ve yerine kardeşi Mzetçabuk Cakeli geçti.
II. Kvarkvare Cakeli, 1451'den 1498 yılına kadar Samtshe prensidir. Cakeli Hanedanı'ndan II. İvane Cakeli'nin oğludur. 1440'lı yıllarda kardeşi II. Ağbuğa'ya karşı ayaklandı ancak ayaklanmaları Gürcü soyluları tarafından bastırıldı. Buna karşın kardeşi Ağbuğa'nın ölümünden (1451) sonra yerine tahta geçti. Kvarkvare, Samtshe'nin bağımsızlığı için merkezi Gürcistan kraliyetine karşı savaşan babasına benziyordu. 1465'te Paravani Gölü yakınlarında Kral VIII. Giorgi'yi mağlup etti ve onu Ahaltsihe'ye hapsetti. Samtshe, bu muharebe sonrasında Gürcistan Krallığı'ndan ayrıldı. Ayrıca Gürcistan Krallığı'nın bölünmesiyle sonuçlanan Gürcü İç Savaşı'na katıldı. Kvarkvare'nin bağımsız saltanatı çevresindeki Müslüman devletler ile yaptığı savaşlarla dikkat çeker. Akkoyunlular 1466, 1476-1477 ve 1485'te büyük saldırılara başladılar ve 1479'dan itibaren Osmanlılar, Samsthe topraklarını işgal etmeye başladı. Kvarkvare bir dizi zafer kazandı. Ermeni kaynakları, 1479'da Erzurum çevresindeki araziyi harap ederek şehri haraca bağladığını kaydetmektedir. Ölümünden sonra Vardzia'daki Ananuri Kilisesi'nin kuzey duvarındaki bir mezarda eşiyle birlikte defnedilmiştir. Yerine oğlu I. Kaihosro Cakeli tahta çıktı.
III. Bagrat (1495-1565) II. Aleksandre'nin oğlu 1510'dan 1565 tarihine kadar İmereti kralıdır.
VIII. Giorgi (1417-1476) krallığı saltanatı sırasında halihazırda parçalanmış ve 1446'dan 1465'e kadar bir iç savaşa karışmış olsa da birleşik Gürcistan Krallığı'nın son kralıydı. İsyancılar tarafından yenildi, yalnız doğu eyaleti Kaheti'de I. Giorgi olarak hüküm sürdü. 1465'te ölümüne kadar, Bagrationi kraliyet hanedanı'nın yerel bir branşını kurdu.
II. Konstantine 1478'den itibaren ölümüne dek birleşik Gürcistan Krallığı'ın 23. ve son kralıdır. 1490'ların başlarında, rakip İmereti ve Kaheti krallıklarının bağımsızlığını tanımak ve gücünü Kartli ile sınırlamak zorunda kaldı. 1505 yılında II. Konstantine öldü ve yerine oğlu X. Davit tahta çıktı.
IV. Kvarkvare Cakeli Samtshe-Saatabago'nun Gürcü prensi ve atabegiydi ve 1573-1581'de Osmanlı'ya bağlı olarak hüküm sürmüştür. Cakeli ailesinin bir üyesi ve II. Kaihosro Cakeli'nin oğludur.
II. Kaihosro Cakeli, Cakeli Hanedanı'ndan II. Kvarkvare'nin oğludur, 1545-1573 yılları arasında hüküm sürmüş Samtshe Prensi'dir. 1545 yılında Osmanlı tarafından vasal bir prens olarak tahta çıkarıldı. Saltanatı, komşu Gürcü devletleri ile sıkıntılı ilişkilerin yanı sıra devam eden Osmanlı-İran çekişmesi ve kan davaları ile geçmiştir. Prensliğin batı tarafı hızlıca Osmanlı tarafından asimile edildi ve bir paşalığa dönüştü, doğu kısmı ise İran etkisinde kaldı. 1570 yılında Osmanlının süregelen saldırgan politikaları sonucunda Kaihosro, bağlılığı bulunan I. Tahmasb'dan direkt destek talebinde bulundu. 1573 yılında İran'da öldü.
II. Beka Cakeli 1361-1391 yılları arasında Samtshe Atabeyliği'nin prensliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Baba tarafından akrabası olan Gürcü kralı V. Bagrat tarafından Atabeg olarak atandı. 1372'den itibaren Ahıska'yı kardeşi Şalva ile birlikte yönetti. Şalva 1389'da öldü ve yerine oğlu I. Ağbuğa geçti. II. Beka Ahıska üzerindeki yetkisini Timur'un Gürcistan'ı işgali sırasında kaybetti. Timur'un yıkıcı seferlerinden sonra II. Beka, kral Bagrat'tan yüz çevirerek düşmana teslim oldu. 1391'de öldü ve Atabeg'in tahtını 1395'e kadar Ağbuğa ile iktidarı paylaşan oğlu İvane'ye bıraktı. Cakeli hanedanı II. Beka'nın soyundan geldi.
