I. Dünya Savaşı'nda Ukrayna
| Ukrayna tarihi |
 Bu madde bir dizinin parçasıdır |
Antik Tarih
|
|
Kazaklar
|
Erken Çağdaş Dönem
|
Erken Yirminci Yüzyıl
|
|
Diğer konular
|
I. Dünya Savaşı çıktığında Ukrayna adı bir ulusu belirtmekten çok coğrafi bir bölgeyi tanımlamak için kullanılıyordu. Bugünkü Ukrayna sınırları içinde yer alan toprakların büyük bölümü Rus İmparatorluğu'nun yönetimi altındaydı. Sınırları 1815 Viyana Kongresi'yle çizilen bölgenin batı bölümü Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun egemenliğinde bulunuyordu.
Savaş öncesi Ukrayna
Sınırlar her ne kadar Avrupa'nın etnik yapısına karşı bir olgu olarak algılanmasa da, Rus ve Avusturya imparatorlukları bölge üzerindeki egemenlik haklarını genişletmek amacıyla 19. yüzyıl sonlarında harekete geçmişlerdi. Rus İmparatorluğu Ukraynalıları Küçük Ruslar olarak görmekte ve daha büyük bir topluluk olan Rusofilleri desteklemekteydi. Avusturya ise 19. yüzyıl sonlarında hareketlenen Ukrayna ulusalcılığından yana tavır almıştı. Batı Ukrayna her iki devlet için Balkanlar ve bu bölgede yaşayan Ortodoks Slavlara açılan kapı konumundaydı.
Avusturya-Macaristan'ın bölge üzerindeki etkisinin azalması ve Panslavist hareketin popülerlik kazanmaya başlaması Avusturya-Macaristan ve Sırbistan arasında bir Balkan savaşının çıkmak üzere olduğunu gösteriyordu. Sırbistan'ın güçlenmesiyle koşut biçimde artış gösteren etnik ulusalcılık Avusturya karşıtlığı ile birleşince daha da ateşli bir hal almaktaydı. Daha önce Osmanlı toprağı olan Bosna-Hersek'i 1878 yılında işgal etmiş olan Avusturya-Macaristan bu bölgeyi 1908 yılında topraklarına katmıştı. Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışına da zemin hazırlayan ulusalcılık hareketi Rusya tarafından da desteklenmekteydi. Rus-Avusturya antlaşmasının bozulması ve yüzyıllık sıcak denizlere inme düşü St. Petersburg'un umutlarını canlı tutan diğer etkenlerdi.[1]
Din, gerilimin tırmanmasında kilit rol oynamıştır. Rusya ve Avusturya 18. yüzyıl sonunda Polonya'yı bölüştüklerinde Doğu Katoliklerini egemenlikleri altına almışlardı. Rusya bu topluluğu Ortodoksluğa geçirmek amacıyla zaman zaman güç kullanmıştır.[2]
Ukrayna ulusalcılığının 1914 sonunda bölgenin yazgısını değiştirecek boyutta ilerlemesi diğer bir etken olarak sayılabilir.[3] Ulusalcılığın böylesine gelişmiş olmasının yanında Polonya ve Romanya toprakları üzerindeki Rus-Avusturya anlaşmazlığı bu sorunlu bölgelerin yeni ve bağımsız devletler tarafından yönetilmeye başlamasıyla sonuçlanmıştır.
Savaşın başlaması
Rusların Galiçya'ya ilerlemesi Ağustos 1914'te başlamıştır. Avusturyalıları Karpat tepesine doğru süren Rus ordusu böylece tüm bölgeyi işgal etmiştir.
Ukraynalılar birbirlerine karşı olan iki orduya ayrılmış durumdaydılar. Bunların 3,5 milyonu Rus Ordusu'nda görevliyken 250.000 kişi Avusturya-Macaristan Ordusu'nda savaşmaktaydı.[4] Ukraynalıların büyük bölümü birbirlerine karşı savaşırken sivil halk da düşman kuvvetlerine yardım ettikleri gerekçesiyle öldürülmüştür.[5]
1917 Rus Devrimi'nin ardından Ukrayna
Batı Ukraynalılar I. Dünya Savaşı sırasında Avusturya-Macaristan ve Rusya arasındaki bölgede yaşamaktaydılar. Çapraz ateş altında kalan Ukrayna köyleri yerle bir olurken yerli halkın çatışmanın her iki tarafına da sıcak bakabildiği gözlenmiştir. Galiçya'da yirmi bini aşkın kişi Ruslara yakın oldukları ileri sürülerek Talerhof, Styria ve Terezín'deki Avusturya toplama kamplarına götürülmüştü.
Çatışma I. Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle azalmamış; tersine, 1917 Rus Devrimi'nin ardından artış göstermiştir. Devrimin Rus İmparatorluğu'nda yol açtığı iç savaş, etkisini Ukrayna toprakları üzerinde hissettirmiş; Kızıl ve Beyaz ordular ile Polonya, Ukrayna ve müttefik ülkelere ait güçlerin karşılıklı akınları ülkenin dört bir yanında karışıklığa neden olmuştur. Kazak çeteler tarafından saldırıya uğrayan ve öldürülen Museviler bu gergin ortamın yarattığı olumsuz havadan en çok etkilenen topluluk olmuştur.[5]
Ukraynalılar bu dönemde iki ayrı kentte bağımsızlık savaşı başlatmış; ancak, Kiev ve Lviv'de yaşanan çatışmalar olumlu sonuç vermemiştir.[5]
1919 Versay Antlaşması Ukrayna topraklarını Avrupa devletleri arasında paylaştırmıştır. Batıda Galiçya ve Volhinya Polonya'ya verilirken Bukovina eyaleti Romanya Krallığı topraklarına katılmıştır. Çekoslovakya Uzhhorod ve Mukaçeve'yİ alırken orta ve doğu Ukrayna toprakları Sovyetler Birliği'ne bırakılmıştır. I. Dünya Savaşı ve Rus İç Savaşı ülke topraklarının tümünün yanı sıra 1.5 milyon can kaybına da yol açmıştır.[5]
I. Dünya Savaşı'nı izleyen dönemde Rus ve Avusturya imparatorluklarının çökmesi ve 1917 Rus Devrimi'yle birlikte Ukrayna ulusal hareketi yeniden canlanmış ve 1917-20 yılları arasında birçok yeni kent doğmuştur. Orta Rada, Hetmanlık, Diktatörlük, Ukrayna Halk Cumhuriyeti ve Batı Ukrayna Halk Cumhuriyeti bunlara örnek olarak gösterilebilir. Ne var ki, bu devletlerin Polonya-Ukrayna Savaşı'ndan yenik ayrılmaları ve Kiev Harekatı'nın (1920) sonuçsuz kalması üzerine Mart 1921'de imzalanan Riga Barışı ülkeyi bir kez daha bölmüştür. Galiçya'nın batı yakası yeni kurulmakta olan İkinci Polonya Cumhuriyeti'ne bırakılmış, doğuda Mart 1919'dan bu yana egemen olan Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ise Aralık 1922'de alınan bir kararla Sovyetler Birliği'ne bağlanmıştır.
Notlar
- ^ Cecil, Lamar (1996). Wilhelm II: Emperor and Exile, 1900-1941. UNC Press. s. 176. ISBN 0-8078-2283-3.
- ^ Himka, John Paul. (1999). Religion and Nationality in Western Ukraine. McGill-Queen's University Press: Montreal and Kingston. sf. 32-33
- ^ Rudnystsky, Ivan L. (1963). The Role of the Ukraine in Modern History. Slavic Review. ss. 199-216.
- ^ Subtelny, Orest (2000). Ukraine: A History. University of Toronto Press. ss. 340-344. ISBN 0-8020-8390-0.
- ^ a b c d Reid, Anna (1999). Borderland: A Journey Through The History of Ukraine. Colorado: Westview Press. ISBN 0-8133-3792-5.
