İçeriğe atla

I. Abbas'ın Kaheti ve Kartli seferleri

I. Abbas'ın Kaheti ve Kartli seferleri
1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşı
Tarih1614-1617
Bölge
Kartli, Tiflis, Kaheti
Sonuç
  • Safeviler, II. Luarsab ve I. Teymuraz'ın ayaklanmasını bastırdı
  • Tiflis yeniden Safeviler'in eline geçti ve yağmalandı
  • Kartli ve Kaheti geçici olarak İran egemenliğine girdi
  • Gürcüler topluca sürgüne ve katliama uğradı
Taraflar
Safevi Devleti Kartli Krallığı
Kaheti Krallığı
Komutanlar ve liderler
I. Abbas
Giorgi Saakadze (Mūrāv-Beg)
Genceli Ali Han		 II. Luarsab Teslim
I. Teymuraz
Kayıplar
Bilinmiyor.

100,000 Gürcü öldürüldü.[1]

130,000[2] - 160,000[3] - 200,000[1][4][5]

Gürcü tutsak, İran'a sürüldü


I. Abbas'ın Kaheti ve Kartli seferleri, Safevi Şahı I. Abbas'ın, Osmanlı-Safevi Savaşı (1603-18) sırasında Doğu Gürcü vasal krallıkları olan Kartli ve Kaheti'de 1614-1617 yılları arasında yürüttüğü dört seferdir.[6] Seferler, I. Abbas'ın eskiden en sadık Gürcü gulamları olan Kartli Kralı II. Luarsab ve Kaheti Kralı I. Teymuraz tarafından gösterilen itaatsizliğe ve ardından çıkarılan isyana bir yanıt olarak başlatıldı. Tiflis tamamen yakıp yıkıldı, ayaklanma bastırıldı, 100.000 kadar Gürcü katledildi ve 130.000 ila 200.000 kişi İran'a sürgün edildi. Bunun sonucunda Kaheti ve Kartli geçici olarak İran egemenliği altına alındı.

Öncesi

1606 yılında, I. Abbas; Kartli soylularının ve Teymuraz'ın annesi olan Ketevan'ın isteği üzerine ikisi de yumuşak başlı gençler gibi görünen II. Luarsab ve I. Teymuraz'ı Safevilerin vasalları olan Kartli ve Kaheti krallıklarına hükümdar olarak atadı.[7] Ancak, 1612'de Teymuraz ve Luarsab'ın, Karabağ valisi de dahil olmak üzere İran yanlısı soyluları idam etmesiyle Gürcistan ile Şah arasındaki gerilim arttı.[7] 1613'te, Şah onları Mazenderan'daki bir av gezisine katılmaya çağırdığında ya hapsedileceklerinden ya da öldürüleceklerinden korktukları için gitmediler.[8][9] 1614 yılı baharında savaş çıktı. Bu olaydan dolayı Nasuh Paşa Antlaşması sona erdi.

İşgal

İran orduları Mart 1614'te iki bölgeyi işgal etti ve iki müttefik kral Osmanlı vasalı olan İmereti'ye sığındı.[7] Safevi saray tarihçisi İskender Bey Münşi'nin aktardığı üzere I. Abbas, en güvendiği iki tebaası ve gulamının ona olan ihanetinden dolayı çileden çıkmıştı.[8][8] 30.000 Kaheti köylüsünü İran'a sürdü ve Kaheti Kralı II. Aleksandr'ın torunu olan İsa Han'ı Kartli tahtına atadı.[7][8] İsa Han, İsfahan'daki sarayda bir Müslüman olarak büyütülmüştü ve Şah'a sadık olacağı düşünüldü.

I. Abbas, kaçak kralları ona vermezse İmereti'yi yıkmakla tehdit etti; İmereti, Megrelya ve Guria hükümdarları bu talebi birlikte reddettiler. Ancak Luarsab gönüllü olarak Şah'a teslim oldu; Abbas başlangıçta ona iyi davrandı ancak Luarsab ve Teymuraz'ın Osmanlılarla ittifak kurduğunu öğrendiğinde Luarsab'ın İslam'ı kabul etmesini istedi. Luarsab reddettiğinde hapse atıldı.[7]

Teymuraz, 1615'te Osmanlı-Safevi düşmanlığının yeniden canlanmasından yararlanarak Doğu Gürcistan'a döndü ve orada bir Safevi kuvvetini yendi. Ancak Osmanlı ordusu Safeviler'i işgalini ertelediğinde Abbas, Teymuraz'ı yenmek için kısa bir süre için bir ordu gönderebildi ve Osmanlılarla ateşkes yaparak ordusunu iki katına çıkardı.[7] Safevi askerleri, Tiflislilerin yoğun direnişiyle karşılaştı ancak İran Doğu Gürcistan'daki yönetimi tamamen yeniden sağlandı.[10]

Katliamlar ve sürgünler

Kaheti'ye yapılan cezalandırıcı seferde, Abbas'ın ordusu 60-70.000[6][11][12][13] veya 100.000 Gürcüyü[7] öldürdü. İki katı kadarını ise İran'a sürgün etti. Kaheti nüfusunun üçte ikisi yok edildi.[7][14] 1617 yılında daha fazla mülteci toplandı. 1619'da Abbas, ona sadık olan II. Simon'u (veya Semayun Han'ı) Kaheti'nin kukla hükümdarı olarak atarken isyancıların çoğunlukla bulunduğu bölgeleri yönetmesi için kendi valilerini görevlendirdi.[8]

Sonrası

I. Abbas, Doğu Gürcistan üzerinde bir süre kontrolü ele geçirdi ancak Giorgi Saakadze ve Kral Teymuraz, 1625 ve 1626'da bölgede Safevi kontrolünü azaltmada daha etkili olan yeni isyanlara öncülük etti.[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Rayfield, Donald (2012). Edge of Empires. Londra: Reaktion Books Ltd. ISBN 978-1-78023-030-6. 
  2. ^ Eskandar Beg, pp. 900-901, tr. Savory, II, p. 1116
  3. ^ Blow 2009, s. 174.
  4. ^ Mikaberidze 2015, ss. 291, 536.
  5. ^ Matthee, Rudi (7 Şubat 2012). "GEORGIA vii. Georgians in the Safavid Administration". iranicaonline.org. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  6. ^ a b Mikaberidze 2015.
  7. ^ a b c d e f g h i Rayfield, Donald (2012). Edge of Empires. London: Reaktion Books Ltd. ISBN 978-1-78023-030-6. 
  8. ^ a b c d e Mitchell 2011, s. 69
  9. ^ Savory 1980
  10. ^ Mitchell 2011, s. 70
  11. ^ Blow 2009.
  12. ^ Monshi 1978
  13. ^ Khanbaghi 2006
  14. ^ Kacharava 2011[]

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kartli-Kaheti Krallığı</span>

Kartli-Kaheti Krallığı (1762-1801) Kartli ve Kaheti krallıklarının 1762'de birleşmesiyle kurulmuş feodal devlettir. Krallık bugünkü Gürcistan'ın büyük bölümünü Türkiye'nin az bölümünü, Ermenistan'ın Kuzeyini ve Azerbaycan'ın Kuzeybatı topraklarını kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Giorgi Saakadze</span>

Giorgi Saakadze 1484-1762 yılları arasında Tiflis merkezli olarak hüküm süren Kartli Krallığı'nda 17. yüzyılda etkili olmuş Gürcü siyasetçi ve komutan. Hizmetine girdiği Safevî Devleti'nde Mūrāv-Bey, Osmanlı İmparatorluğu'nda da Magrav-Han olarak tanınırdı. Kızı Ana'nın Erzurum kentindeki türbesinin kitabesinde adı Murav (موراو) olarak geçer ve bu isim Gürcüce "Mouravi"den (მოურავი) gelir.

<span class="mw-page-title-main">Kaheti Krallığı</span>

Kaheti Krallığı Doğu Gürcistan'da, Kaheti bölgesinde kurulmuş ilk başkenti Gremi ve daha sonra Telavi olan Geç Orta Çağ/Erken Modern Çağ monarşisiydi. 1465 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılması süreciyle ortaya çıkmış ve birkaç kısa aralıklarla 1762 yılında Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısıyla Kaheti ve komşusu Kartli Krallığı'nın birleşmesi dönemine kadar varlığını sürdürmüştür. Karışık tarihinin büyük bir kısmında Kaheti, Gürcü Krallığı'nı etki alanında tutmak için çaba gösteren bunun sonucu olarak birçok askeri çatışma ve sürgünlere yol açan Safevi Devleti'nin vasalıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kartli Krallığı</span>

Kartli Krallığı Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">I. Teimuraz</span>

I. Teymuraz (1589–1663), Bagrationi hanedanından 1606-48 arasında Kaheti kralı. 1625-32 arasında aynı zamanda Kartli kralıydı. On altı yaşında tahta çıktı ve bundan dolayı krallığı bir süre annesi Ketevan idare etti. Teymuraz şair olarak da Gürcü edebiyatında önemli yere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Bahtrioni Ayaklanması</span>

Bahtrioni Ayaklanması, 1659 yılında Safevi İran'ın siyasi egemenliğine karşı Doğu Kaheti Krallığı'nda gerçekleşen bir isyandı. İsyan, Bahtrioni kalesinde meydana geldiği için savaşın adı olarak kayıt edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Simon</span> 1556dan 1569a ve 1578den 1599a kadar Gürcü Kartli kralı

I. Simon ya da diğer bir bilinen adıyla Svimon, 1556–1569 ve 1578–1599 yılları arası hüküm süren Gürcü Kartli kralıdır. İlk yönetim süresi boyunca Gürcistan'daki Safevi hâkimiyetine karşı savaştı. 1569'da Safeviler tarafından esir alındı ve dokuz yıl boyunca esaret altında kaldı. 1578'de serbest bırakıldı ve Kartli'de yeniden başa geçti. Bu dönemde, Gürcistan'ın Osmanlı hâkimiyetine karşı bir İran tebaası olarak savaştı. 1599'da Simon, Osmanlılar tarafından esir alındı ve esaret altında öldü. 1557'den 1569'a kadar Mahmud Han ve 1578'den 1599'a kadar Şahnavaz Han olarak biliniyordu.

Kartli Kralı, Bagrationi Hanedanının Kutsal Şehidi II. Luarsab, 1606'dan 1615'e kadar Kartli'nin kralıydı. İran şahı I. Abbas'ın kollarının arasında ölümü ile Gürcü Ortodoks Kilisesi, onu aziz ilan etti ve öldüğü 1 Temmuz gününde anısına dualar edilir.

Ağaiani Muharebesi, Kaheti Krallığı'nın soyluları ile Safevî Devleti'nin orduları arasında 1625'te meydana gelen savaş.

Garisi Muharebesi, 1556'da Garisi köyünde Gürcü ve Safevi İran orduları arasında gerçekleşen muharebedir.

I. Kaihosro Cakeli 1498'den 1500'e kadar Samtshe Atabeyliği'nin prens ve atabeyliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Babası II. Kvarkvare'nin ölümüyle tahta çıktı. Kaihosro'nun çağdaşlarına göre, bilge ve eğitimli bir hükümdardı. Hükümdarlığı boyunca diğer Gürcü krallıkları Kartli, Kaheti ve İmereti ile sorun yaşamadı. Lazistan üzerinden Samtshe Atabeyliği'ne saldıran Osmanlı'nın Erzurum ve Trabzon Paşalarını mağlup etti. Kaheti kralı I. Aleksandr ve Kartli Kralı Konstantin ile birlikte, İran'daki Akkoyunlu yönetimini yıkması için ilk Safevi şahı İsmail'e yardım etmeyi kabul etti. Kaihosro 1500 yılında öldü ve yerine kardeşi Mzetçabuk Cakeli geçti.

<span class="mw-page-title-main">III. Bagrat (İmereti kralı)</span>

III. Bagrat (1495-1565) II. Aleksandre'nin oğlu 1510'dan 1565 tarihine kadar İmereti kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Konstantine</span>

II. Konstantine 1478'den itibaren ölümüne dek birleşik Gürcistan Krallığı'ın 23. ve son kralıdır. 1490'ların başlarında, rakip İmereti ve Kaheti krallıklarının bağımsızlığını tanımak ve gücünü Kartli ile sınırlamak zorunda kaldı. 1505 yılında II. Konstantine öldü ve yerine oğlu X. Davit tahta çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Arçil (İmereti kralı)</span>

Arçil Bagrationi Hanedanı'ndan, Batı Gürcistan'da İmereti ve Doğu Gürcistan'da Kaheti (1664-75) kralı. İmereti tahtına çıkmak için bir dizi başarısız girişimden sonra Arçil, yerel bir Gürcü topluluğunun kültürel yaşamına öncülük ettiği Rusya'da emekli oldu. Ayrıca bir lirik şairdir.

<span class="mw-page-title-main">Kahetililer</span>

Kahetililer, Gürcücenin Kaheti lehçesini konuşan Gürcülerin etnik bir boyudur. Kahetililer, Doğu Gürcistan'da ülkenin şarabının büyük bölümünü üreten verimli bir vadi olan tarihi Kaheti bölgesinin yerli halkıdır. Günümüzde çoğunlukla Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin takipçileridir.

II. Kaihosro Cakeli, Cakeli Hanedanı'ndan II. Kvarkvare'nin oğludur, 1545-1573 yılları arasında hüküm sürmüş Samtshe Prensi'dir. 1545 yılında Osmanlı tarafından vasal bir prens olarak tahta çıkarıldı. Saltanatı, komşu Gürcü devletleri ile sıkıntılı ilişkilerin yanı sıra devam eden Osmanlı-İran çekişmesi ve kan davaları ile geçmiştir. Prensliğin batı tarafı hızlıca Osmanlı tarafından asimile edildi ve bir paşalığa dönüştü, doğu kısmı ise İran etkisinde kaldı. 1570 yılında Osmanlının süregelen saldırgan politikaları sonucunda Kaihosro, bağlılığı bulunan I. Tahmasb'dan direkt destek talebinde bulundu. 1573 yılında İran'da öldü.

<span class="mw-page-title-main">I. Luarsab</span> Gürcü Kartli Krallığının kralı

I. Luarsab Bagrationi hanedanından, 1527'den 1556'ya veya 1534'ten 1558'e kadar Gürcü Kartli Krallığı'nın kralı.

<span class="mw-page-title-main">Nahiduri Muharebesi</span>

Nahiduri Muharebesi, Osmanlı-Gürcü Savaşlarında evre. Tebriz Beylerbeyi Hadım Cafer Paşa komutasındaki Osmanlı birliği, isyan ederek Gori kalesini ele geçiren Gürcü Kartli Kralı I. Simon komutasındaki Gürcü ordusunu 1599 yılında Nahiduri'de yenerek Kral I. Simon'u esir aldı.

Şah İsmail'in Gürcistan seferleri; Safevi şahı I. İsmail (1501-1524) döneminde, günümüz Gürcistan topraklarına yapılan Kızılbaş yürüyüşleri olarak bilinir.

I. Tahmasb'ın Gürcistan seferleri - Safevi imparatorluğunun ikinci hükümdarı I. Tahmasb'ın Günümüz Gürcistan topraklarında bulunan Kartli ve Kaheti krallıklarının topraklarına yaptığı seferler olarak bilinir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.