İçeriğe atla

I. Şâpûr

I. Şâpûr
George Rawlinson yapımı I. Şâpûr heykeli
Sasani Hükümdarı
Görev süresi
12 Nisan 240 - Mayıs 270
Yerine geldiğiI. Erdeşîr
Yerine gelenI. Hürmüz
Kişisel bilgiler
Doğum Mayıs 270
Bişâpûr
Evlilik(ler) Harranzem
el-Nadirah
Dini Zerdüştçülük

I. Şâpûr (Farsça: شاپور اول), ikinci Sasani Şahıdır. Hükümdarlığının yılları genellikle 241 - 272 olarak verilir, fakat babası I. Erdeşîr'in 241 yılında ölmesinden önce de babasıyla beraber krallık yapmış olması muhtemeldir.

15 yıllık hükümdarlığından sonra I. Erdeşîr 241 yılında ölmüştür. Kendisinden sonra saltanata IV. Erdevân'ın kızından olan oğlu I. Şâpûr geçmiştir. Tahta geçtikten sonra I. Şâpûr, Romalılara karşı babasının başlatmış olduğu saldırılara devam ederek Ermenistan ve Mezopotamya'yı ele geçirmeye çalışmıştır. Romalılarla 243 yılında yaptığı ilk savaşta (Resaena Muharebesi) III. Gordianus'a yenilerek Fırat nehrinin gerisine çekilmek zorunda kalmıştır. Yaklaşık 1 yıl sonra ordusunu tekrar toplayarak 244 yılının kışında yaptığı Misiche Muharebesi'nde Romalıları yenilgiye uğratmıştır. Romalılarla 259 ya da 260 yılında yaptığı Edessa Muharebesi ile büyük bir zafer elde etmiş ve Roma İmparatoru Valerianus'u esir almıştır.[1] I. Şâpûr'un bu başarısı, Sasani İmparatorluğu'nun şanının çevre ülkelere yayılmasına ve İmparatorluğun gücünün artmasına sebep olmuştur. Ayrıca Roma İmparatorluğu'nca aşağılanma sebebi olan bu galibiyetle I. Şâpûr, halkının gözünde prestij sahibi olmuştur. Öyle ki I. Şâpûr'un bu zaferi, Nakş-ı Rüstem'de kayalar üzerine resmedilerek, bu olayın ölümsüzleştirilmesi sağlanmıştır. Bu kabartmada I. Şâpûr at üzerindeyken Valerianus diz çökmüş bir vaziyette olup etraflarında ise çok kanlı bir savaşın geçtiği resmedilmiştir. Sadece I. Şâpûr dönemine ait 17 tane kabartma eser bulunmaktadır. I. Şâpûr Valerianus'u esir aldığı savaşta, ele geçirilen Romalı lejyonerleri ülkesinin yeniden yapılandırılması için köleleştirmiştir. Bu kölelere 100 tane şadırvan yaptırarak Şuşter köprüsünü kurdurmuştur.[1] I. Şâpûr'un İran'dan getirterek istihdam ettirdiği Romalılar, zaman içerisinde çoğalarak buranın sakinleri haline gelmişler ve Sasani ülkesinde önemli ipek atölyeleri kurmuşlardır.

Batıya karşı gücünü kanıtladıktan sonra doğuya karşı defalarca sefer düzenleyen I. Şâpûr, Kuşan İmparatorluğu'nun yıkılışından sonra egemenlik sahasına kurulu olan Soğdiyan, Toharistan ve Çağanya gibi Kuşan Yabguluklarına boyun eğdirip kendi ülkesine katmak için uğraşmıştır.[2]

30 yıllık saltanatında birçok başarı elde ederek ülkesinin kalkınma ve gelişmesinde fayda sağlayan I. Şâpûr, 272 yılında ölmüştür. Sasanilerce çok sevilen bir Şah olmasından dolayı, onun vefatı çok üzüntü yaratmış ve ülkenin her yerinde genel yas ilan edilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ a b Rafi Hakikat:"Tarih-i Kavmeş"s.60,Tahran-1362
  2. ^ Cevad Meşkür:"Tarih-i İran Zemin"s. 81.Tahran-1366

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sasani İmparatorluğu</span> İslamın gelişinden önceki son Fars imparatorluğu, dördüncü büyük İran hanedanı (224–651)

Sasani İmparatorluğu, dördüncü büyük İran Hanedanı ve ikinci Pers İmparatorluğu'nun adıdır. Sasani İmparatorluğu, son Arşaklı hanedanı (Partlar) kralı IV. Artabanus'u yenmesinin ardından I. Ardeşir tarafından kurulmuş, son Sasani hükümdarı Şehinşah III. Yezdigirt'in (632-651), erken Halifelik'le yani ilk İslam Devleti ile girdiği 14 senelik mücadeleyi kaybetmesiyle sona ermiştir. İmparatorluğun sınırları bugünkü İran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan, Afganistan, Türkiye'nin doğu bölgesi, Suriye'nin bir kısmı, Pakistan, Kafkaslar, Orta Asya ve Arabistan'ın bir kısmını kapsıyordu. II. Hüsrev'in hükümdarlığı (590-628) sırasında Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan da kısa süreli olarak imparatorluğa dahil oldu. Sasaniler, imparatorluklarını 'İranşehr' ايرانشهر (Iranshæhr) 'İranlıların (Aryanların) memleketi' diye adlandırırlardı.

<span class="mw-page-title-main">Selefkî İmparatorluğu</span> Antik Helen devleti

Seleukos İmparatorluğu, Türkçe kullanımlar ile Selefkos veya Selevkos, İskender'in ölümünden sonra Makedonya İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla İskender'in generallerinden I. Seleukos tarafından kurulan Helenistik imparatorluk. Başkentleri önce Seleukia, sonraları ise Antakya'ydı. Doğu Akdeniz'de, Irak'ta, İran'da, Türkmenistan'da, Pamir'de ve Hindistan'ın batısında bulunan topraklarda egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Toprakları Roma İmparatorluğu tarafından ele geçirilinceye kadar Doğu Akdeniz'in hâkimiydiler. Seleukosların geniş toprakları 25 civarında eyalete bölünmüştü. “Strategos” veya “satrap” unvanlı valilerce yönetilen bu eyaletler Pers zamanındaki satraplıklardan daha küçüktü.

<span class="mw-page-title-main">Part İmparatorluğu</span> MÖ 3.yy MS 3.yy arasında hüküm sürmüş bir İranî imparatorluğu

Part İmparatorluğu, Arsakes İmparatorluğu olarak da bilinen, eski İran'da önemli bir siyasi ve kültürel güç olup Medler'den ve Ahamenişler'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktır. Hanedanın adı, MÖ 247 yılında, Helenistik krallık Selevkoslar'ın yönetiminde bir satraplık konumunda olan İran'ın kuzeydoğusundaki Parthia bölgesini ele geçirdikten sonra bağımsızlığını ilan eden Parni kabilesi lideri I. Arsakes'tan gelmektedir. Arsakes'in adı onursal bir unvan olarak kendisinden sonra gelen bütün Part kralları tarafından kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">I. Erdeşîr</span>

I. Erdeşîr ya da Erdeşîr-i Bâbekân, Sasani İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarıdır. İsmi, Artaxares, Artaşastra ve Artakhşathra olarak da geçer.

I. Hürmüz, 272 - 273 yılları arasında İran'daki Sasani Devleti'nin kralıydı.

<span class="mw-page-title-main">Narseh</span>

Narseh, Sasani Devleti'nin 293–302 yılları arasındaki kralıydı. I. Şâpûr'un (241–272) oğludur.

<span class="mw-page-title-main">II. Şâpûr</span>

II. Şâpûr, Sasani İmparatorluğu'nun 309 - 379 yılları arasındaki hükümdarıydı. Uzun süren iktidarı sırasında, Sasaniler, I. Şâpûr'un (241-272) hükümdarlığından beri ilk altın çağlarını yaşamıştır.

II. Erdeşîr, 379 - 383 yılları arasındaki Sasani İmparatorluğu hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">I. Yezdicerd</span>

I. Yezdicerd, I. Yezdigird ya da I. Yezdicürd, Sâsânî İmparatorluğu'nun 12. şâhıdır. III. Şapûr'un (383-388) oğludur ve kardeşi IV. Behrâm'ın suikastının ardından Sâsânî tahtına çıkmıştır. 399 - 420 yılları arasında, ülkeyi 21 sene idâre etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Hüsrev</span> 590–628 yılları arasındaki Pers Sasani şahı

II. Hüsrev, ayrıca Hüsrev Perviz, bir yıl kesinti hariç 590'dan 628'e kadar hüküm süren İran'ın son büyük Sasani kralı (şah) olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Valerianus</span> Roma imparatoru

Publius Licinius Valerianus, 253 - 260 yılları arasında görev yapmış Valerian adıyla tanınan Roma imparatoru.

Ronikanes M.S. 6. ile M.S. 7. yüzyıllar arasında Sasaniler Dönemi'nde hükümdarlık yaptığı rivayet edilen bir kraldır. Edebi bir kişiliği bulunan kral, aynı zamanda vecizeleriyle de çok önemli bir kişiliğe sahip olduğu rivayet edilir.
Edebiyat alanında birçok çalışmaya imza atmış olsa da, bunların hiçbiri günümüze ulaşamamıştır. Rivayetlere göre savaş yıllarında eserleri, Mezopotamya'ya kaçırılmıştır.
Hakkında pek fazla bilgiye ulaşılamamıştır. Ulaşılan tek eseri içinde 99 tane vecize mahiyetinde olan ceylan derisiyle kaplanmış bir kitaptır.
Rivayetlere göre annesi Avrupalı bir tüccarın kervanından ayrılıp, zamanın Sasani Devleti'ndeki bir beyin himayesi altına girmiş ve daha sonra cariyesi olmuş. Daha sonra bu beyle evlenmiştir. Ronikanes isminin çıkış mahiyeti Avrupa kökenlidir. Araştırmacılar bu noktada birleşmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Antakya Kuşatması (253)</span>

Antakya Kuşatması, I. Şapur dönemindeki Sasaniler, Barbalissos Muharebesi'nde Romalıları yendikten sonra 253 yılında Romalı Antakya kentini kuşatmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">İberya Savaşı</span>

İberya Savaşı, Bizans İmparatorluğu ile Sasani İmparatorluğu arasında İberya'nın Doğu Gürcü Krallığı üzerine 526'dan 532'ye kadar süren savaştır.

Sittas I. Justinianus hükümdarlığında hizmet etmiş bir Doğu Roma (Bizans) generali. Sasani İmparatorluğu'na karşı İberya Savaşı sırasında, Mezopotamya'da bulunan Belisarius'un statüsüne benzer şekilde, Ermenistan'da bulunan kuvvetlerin komutanlığı Sittas'a verilmiştir. Sasanilere karşı Satala Muharebesi'nde zafer kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sasani İmparatorluğu'nun zaman çizelgesi</span>

Sasani İmparatorluğu ya da Sasani Hanedanı, MS 224-651 arasında süren Pers hanedanlığı için kullanılan isimdir.

Sasani İmparatorluğu'nun şehinşahları geniş bir coğrafyada hüküm sürmüşlerdir. En güçlü olduğu zaman, batıda Türkiye ve Rodos doğuda Pakistan'a kadar uzanıyordu ve aynı zamanda modern Kafkasya, Yemen, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Mısır, İsrail, Lübnan, Suriye, Ürdün ve Orta Asya'daki bölgeleri kapsıyordu.

337-361 Pers-Roma savaşları, 337 ve 361 yılları arasında Roma İmparatorluğu ile Sasani İmparatorluğu arasında gerçekleşen bir dizi askeri çatışmadır. Bunlar, rakip güçler arasında Ermenistan ve İberya sınır krallıklarındaki nüfuz konusunda uzun süredir devam eden rekabetin ve II. Şâpûr'un Arap seferinden sonra imparatorluklar arasındaki önceki savaşı sonlandırmış Nisibis Barış Antlaşması olumsuz şartlarını iptal etme arzusunun bir sonucudur. II. Constantius yönetimindeki Romalılar birçok kanlı karşılaşmada yenildikleri halde Şâpûr kesin bir zafer elde edemedi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.