İçeriğe atla

Hırvat-Macar Uzlaşması

Yerleşimin Rijeka ile ilgili kısmını gösteren belge

Hırvat-Macar Uzlaşması (Hırvatça: Hrvatsko-ugarska nagodba, Macarca: magyar–horvát kiegyezés, Almanca: Kroatisch-Ungarischer Ausgleich), 1868'de Hırvatistan'ın Avusturya-Macaristan'ın Macar yönetimindeki kesimindeki siyasi statüsünü yöneten bir anlaşmaydı.[1] Antlaşma, Birinci Dünya Savaşı'nın sonuna, Hırvatistan'ın tarihi egemenliğinin temsilcisi olarak Hırvatistan Parlamentosu'nun 29 Ekim 1918'de eski Avusturya-Macaristan ile tüm devlet ve yasal bağlarını sona erdirme kararı almasına kadar sürdü.[2]

Arka plan

Yerleşimden önceki Hırvat topraklarının sınırları.

Habsburg bölgelerindeki 1848 Devrimlerinden ve Hırvat Josip Jelačić'in kayda değer eylemlerinden önce, kuzey Hırvat toprakları, St. Stephen ve Macaristan Krallığı'nın yetkisi altında, ancak etkili bir şekilde, Viyana'daki merkezi hükûmete bağlı tek bir krallık olarak işlev gördü.[3] 1849'dan sonra da Slavonya ve Hırvatistan aynı sıfatla faaliyet göstermeye devam ettiler. İmparatorluk yetkilileri bu krallıktan kısaca Hırvatistan-Slavonya Krallığı olarak söz ettiler.

Güney Hırvat toprağı (Dalmaçya Krallığı), Habsburg monarşisinin 1815'te Fransız İmparatorluğu'nun kontrolünden çıkan İlirya Cumhuriyetinin güney kısımlarından oluşuyordu ve monarşinin Avusturya kısmının ayrı bir idari bölümü olarak kaldı.[4]

1867 Avusturya-Macaristan Antlaşması Avusturya-Macaristan İkili Monarşisini yarattığında, Hırvatistan ve Slavonya'nın Habsburg tacında birleştirildi ve Macar yargı yetkisi altına alındı. Levin Rauch, Josip Šokčević'in yerine Hırvatistan meclisi vekili oldu.[5]

Rauch, 20 Ekim 1867'de kral tarafından dayatılan yeni bir seçim yasası hazırladı; seçilmiş temsilci sayısını 66'ya indirdi ve seçilmeyenlerin (sözde virilist üyeler) sayısını artırdı. 19 Kasım'dan 23 Aralık 1867'ye kadar yapılan seçimlerde Halk Partisi sadece 14 sandalye kazandı ve Rauch'un İttihatçı Partisi Sabor'da çoğunluğu elde etti.[5] İmparatorluğun Güney Slavları için tam özerklik arayan birçok Hırvat bu düzenlemeye itiraz etse de, Sabor'un şüpheli oturumu 24 Eylül 1868'de Nagodba'yı kabul ederek Hırvatistan'ın Macaristan'a tabiiyetini açıkladı.[6]

Açıklama

Uzlaşma, Hırvatistan-Slavonya, 17 numara ve Macaristan Krallığı'nın geri kalanı arasındaki mevcut bölgesel ayrımını resmileştirdi. 5 numaralı Dalmaçya, Avusturya-Macaristan içindeki diğer Hırvat krallığıydı.
Hırvatistan, Slavonya ve Dalmaçya'nın Üçlü Krallığı adı, hepsi Hırvatistan-Slavonya Krallığı'nın armasında temsil edildiğinden, üç Hırvat krallığının birleşimine atıfta bulunmak için kullanıldı.

Bir yanda Macaristan Parlamentosu ile diğer yanda Hırvatistan Parlamentosu arasında, aralarında tartışılan anayasal sorunların ortak bir yasa ile düzenlenmesi konusunda anlaşmaya varıldı.[5] Yerleşim, İmparatorluk ve Apostolik Kraliyet Majesteleri tarafından onaylandıktan ve uygulandıktan sonra, Macaristan ile Hırvatistan, Slavonya ve Dalmaçya'nın ortak bir temel yasası olarak birleştirildi.

Bu uzlaşma ile Hırvat Parlamentosu, Temsilciler Meclisi'ne yirmi dokuz milletvekili (Hırvat Askeri Sınırı ve Slav Askeri Sınırı'nın 1881'de yeniden dahil edilmesinden sonra kırk) ve orduyu, mali sistemi, yasama ve idareyi, Deniz Hukukunu, Ticaret Hukukunu, Kambiyo Kanununu ve Maden Hukuku ve genel olarak ticaret, gümrük, telgraf, Postane, demiryolları, limanlar, gemicilik ve Macaristan ile Hırvatistan-Slavonya'yı ortaklaşa ilgilendiren karayolları ve nehirleri kontrol eden Macaristan Diyetinin Magnates Meclisi'ne iki üye (1881'den sonra üç) seçti.[7]

Yerleşimin ardından Hırvat krallığı, Hırvatistan-Slavonya Krallığı adıyla anıldı. Anlaşmanın 66. Maddesi, Dalmaçya'nın Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasına kadar Cisleytanya'nın bir parçası olarak kalmasına rağmen, Dalmaçya da dahil olmak üzere Hırvatistan-Slavonya Krallığı toprakları olarak kabul ediliyordu.[8] Yerleşimin pratik bölgesel sonuçları, Rijeka şehrinin ve limanının Macaristan Krallığı'na bağlı Corpus separatum olarak oluşturulması (66. madde uyarınca) ve Hırvat Askeri Sınırı ile Slav Askeri Sınırının 65 ve 66. maddeler uyarınca 1881'de Hırvatistan-Slavonya Krallığı'na dahil edilmesiydi.

66. Maddenin ele alınma biçimi, Rijeka (Fiume) limanı sorununu çözümsüz bıraktı. Hırvatistan burayı kendi topraklarının bir parçası olarak gördü, ancak Macaristan bunu Corpus separatum olarak gördü.[9]

Kaynakça

  1. ^ "Nagodba | Austro-Hungarian Empire, Croatian autonomy, 1868 Treaty | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  2. ^ Kft, Wolters Kluwer Hungary. "Hatályos Jogszabályok Gyűjteménye - Wolters Kluwer". net.jogtar.hu (İngilizce). 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  3. ^ "WWW.HR - Početna stranica Hrvatske". www.hr. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  4. ^ "Hrvatska pravna povijest 1790. - 1918". www.vsrh.hr (Hırvatça). 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  5. ^ a b c "Habsburg | H-Net". networks.h-net.org. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  6. ^ "ÖNB-ALEX - Landesgesetzblatt Kroatien und Slavonien 1850-1918". alex.onb.ac.at. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  7. ^ Heka, Ladislav (20 Aralık 2007). "Hrvatsko-ugarska nagodba u zrcalu tiska". Zbornik Pravnog fakulteta Sveučilišta u Rijeci (Hırvatça). 28 (2): 931-971. ISSN 1330-349X. 25 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  8. ^ Dubravica, Branko (2001). "POLITICAL / TERRITORIAL DIVISION AND THE SIZE OF THE CIVILIAN CROATIA AT THE TIME OF ITS UNIFICATION WITH MILITARY CROATIA IN 1871-1886". Politička misao : časopis za politologiju (Hırvatça). 38 (3): 159-172. ISSN 0032-3241. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  9. ^ "Hrvatsko-Ugarska Nagodba (1868)". 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan</span> Balkanlarda bir ülke

Hırvatistan, resmî adıyla Hırvatistan Cumhuriyeti (Hırvatça: Republika Hrvatska

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı</span> Orta Avrupada uzun yıllar hüküm süren bir krallık

Macaristan Krallığı, Orta Çağ'dan 20. yüzyıla kadar yaklaşık bin yıl boyunca Orta Avrupa'da varlığını sürdüren bir monarşiydi. Macaristan Prensliği, ilk kral I. István'ın 1000 yılı civarında Estergon'da taç giymesi üzerine bir Hristiyan krallığı olarak ortaya çıktı; ailesi 300 yıl boyunca monarşiyi yönetti. 12. yüzyıla gelindiğinde krallık Avrupalı bir güç haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan tarihi</span>

Hırvatistan tarihi, bugünkü Hırvatistan topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Dalmaçya Krallığı</span>

Dalmaçya Krallığı 1815'ten 1918'e kadar Habsburg Hanedanı tarafından yönetilen krallık. Başkenti Zadar'dır.

<span class="mw-page-title-main">Krayina Sırp Cumhuriyeti</span> tanınmayan ülke

Krayina Sırp Cumhuriyeti (Sırp-Hırvatça: Република Српска Крајина / Republika Srpska Krajina or РСК / RSK ya da Sırp Krayina ya da kısaca Krayina olarak bilinen Krayina Sırp Cumhuriyeti, kendi kendini ilan eden bir Sırp proto-devletiydi, yeni bağımsızlığını kazanmış Hırvatistan Cumhuriyeti içinde bir bölgeydi. Uluslararası alanda tanınmadı. Krayina adı, önemli bir Sırp nüfusuna sahip olan ve 19. yüzyılın sonlarına kadar var olan Habsburg monarşisinin tarihi askeri sınırından alınmıştır. Krayina Sırp hükûmeti, Franjo Tuđman'ın ilan ettiği bağımsız Hırvatistan'ın bir parçası olmayı reddederek, etnik Sırpların Hırvatistan'dan bağımsızlığı, Federal Yugoslavya Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti ile birleşmesi için bir savaş yürüttü.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan arması</span> Ulusal arma

Hırvatistan arması, Hırvatistan devletince günümüzde kullanılan arma.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Hırvatistan Yüzyıl Savaşı</span>

Yüz Yıllık Hırvat-Osmanlı Savaşı (Hırvatça: Stogodišnji hrvatsko-turski rat, Stogodišnji rat protiv Turaka, Stogodišnji rat s Osmanlılijama, çoğunlukla Osmanlı İmparatorluğu ile Orta Çağ Hırvatistan Krallığı ve daha sonraki Hırvatistan'ın Habsburg Krallığı arasındaki nispeten düşük yoğunluklu. Çatışma, küçük ölçekli sınır savaşı dönemlerinin yanı sıra, özellikle 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından Hırvat topraklarına yönelik büyük fetih seferlerine de sahne oldu.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan-Slavonya Krallığı</span> 1868-1918 yılları arasında hüküm süren krallık. Habsburg Monarşisine bağlı Hırvatistan ve Slavonya krallıkların birleşmesi ile kurulmuştur

Hırvatistan-Slavonya Krallığı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na bağlı özerk bir krallık idi. 1868 yılında Hırvat-Macar Uzlaşması sonucunda Hırvatistan ve Slavonya krallıklarının birleşmesiyle kurulmuştur. Krallık Avusturya-Macaristan İmparatoru tarafından "Hırvatistan-Slavonya Kralı" unvanıyla yönetilmekteydi ve yardımcı olarak kral tarafından bir ban atanmaktaydı. 1918 yılında I. Dünya Savaşı'nın sonunda bağımsızlığını ilan ederek Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti'ni oluşturan unsurlardan biri olmuştur.

Sırp Halkının Radikal Partisi Avusturya-Macaristan İmparatorluğu içindeki etnik bir Sırp siyasi partisidir. Faaliyet gösterdiği coğrafya, başta bugünkü Voyvodina bölgesi olmak üzere Hırvatistan'ın bazı bölgeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan Krallığı (925–1102)</span>

Hırvatistan Krallığı veya Hırvat Krallığı, Orta Avrupa'da yaşamış bir Orta Çağ krallığıydı.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan Krallığı (1102-1526)</span> 1102 ve 1526 yılları arasında hüküm süren krallık

Hırvatistan Krallığı Avrupa'da yaşamış bir krallıktı.

<span class="mw-page-title-main">Gvozdansko Kuşatması</span>

Gvozdensko Kuşatması, Habsburg Monarşisi içindeki Hırvatistan Krallığı'nın topraklarında yer alan Gvozdansko Kalesi'nin Osmanlı ordusu tarafından kuşatılmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">1712 Pragmatik Yaptırımı</span>

Daha çok 1712 Pragmatik Yaptırımı veya Hırvat Pragmatik Yaptırımı olarak bilinen 1712 tarihli Sabor'un 7. Maddesi, Hırvatistan Parlamentosu'nun (Sabor) bir Habsburg prensesinin Hırvatistan Kraliçesi olabileceğini kabul eden bir kararıydı. Hırvatistan Krallığı'nın Macaristan Krallığı ile yüzyıllardır süren ilişkisine rağmen bu karar Macaristan Diyeti iradesi dışında kabul edilmiştir. Bunun sonucunda Macar yetkililerle yaşanan çekişme, Hırvatistan Parlamentosu'nun Hırvatistan'ın iç işleri üzerindeki tek yargı yetkisinin yasal olarak tanınmasıyla sona erdi. Pragmatik Yaptırım bu nedenle Hırvatistan Parlamentosu'nun tarihsel açıdan en önemli kararlarından biri olarak kabul edilir ve Hırvatistan Anayasası'nın giriş bölümünde anılır.

Hırvat Kıyısalı, Hırvatistan'ın güneydeki Dalmaçya, kuzeyde Dağlık Hırvatistan, batıdaki İstirya ile Adriyatik Denizi'nin Kvarner Körfezi arasındaki çoğunlukla kıyı bölgeleri kapsayan bölgenin tarihî adıdır. "Hırvat Kıyısalı" terimi 18. ve 19. yüzyıllarda gelişerek Hırvatistan'ın tarihî ve coğrafi açıdan karmaşık gelişimini yansıtmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Stephen Tacı Toprakları</span>

Aziz Stephen Tacı Toprakları, gayri resmi olarak Transleithaya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Macaristan bölümünün topraklarına denir. 1867 Avusturya-Macaristan Antlaşması ile kurulan bölge Birinci Dünya Savaşının sonunda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasıyla sona erdi. İsim, Macaristan Krallığı için sembolik bir öneme sahip olan ve Macaristan'ın Aziz Stephen Tacı olarak bilinen Macaristan'ın tarihi taç giyme seremonisine atıfta bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya-Macaristan'da üçlü monarşi</span>

Avusturya-Macaristan'da üçlü monarşi, Avusturya ve Macaristan'a eşit statüde bir Hırvat devleti yaratarak, ikili monarşik İmparatorluğu üçlü bir imparatorlukta yeniden düzenlemeyi amaçlayan siyasi hareketti. Franz Ferdinand, 1914'teki suikastından önce, İmparatorluğun güçlü Slav muhalefeti tarafından parçalanmasını önlemek için üçlü monarşiyi destekledi. İmparatorluk, Slav unsurunun o sırada Avusturya ve Macaristan'ın sahip olduklarına eşdeğer en yüksek seviyelerde temsil edilmesiyle ikili yerine üçlü şekilde yeniden yapılandırılacaktı. Sırplar bunu yeni bir Yugoslavya devleti hayalleri için bir tehdit olarak gördüler. Macar liderler imparatorluk çevrelerinde baskın bir güce sahipti ve azınlıklarının Macar yönetiminden çıkacakları için üçlü monarşiye şiddetle reddettiler.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan Krallığı (Habsburg)</span> 1527-1868 yılları arasında Habsburg Monarşisine bağlı olan krallık

Hırvatistan Krallığı, Hırvatistan Krallığı'nın Habsburg Monarşi'sine bağlı ardılıdır. Başkenti Zagreb idi.1527'den itibaren Habsburg monarşisinin ve 1804'ten 1867'ye kadar Avusturya İmparatorluğu'nun topraklarının bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Slavonya Krallığı</span>

Slavonya Krallığı, 1699 ile 1868 yılları arasında var olmuş bir devlettir. Habsburg monarşine ve Avusturya İmparatorluğuna bağlı bir krallıktı. Krallık, günümüzün Slavonya ve Sirem bölgelerinin kuzey kısımlarını içeriyordu. Bu bölgelerin güney kısımları, Habsburg monarşisini Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayıran Askeri Sınırın bir parçası olan Slavonya Askeri Sınırının bir parçasıydı.1868 yılında Hırvatistan Krallığı ile birleşerek Hırvatistan-Slavonya Krallığı'nı kurmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya-Macaristan bayrakları</span> Avusturya-Macaristanda kullanılan bayraklar

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun ortak bir bayrağı yoktu. İktidardaki Habsburg Hanedanlığı'nın siyah-sarı bayrağı bazen fiili bir ulusal bayrak olarak ve 1869'da sivil gemiler için ortak bir sancak olarak kullanıldı. Kraliyet donanması, 1786'dan 1918'e kadar Avusturya sancağını taşıdı ancak kraliyet donanmasının alayları, önemli bir geçmişe sahip olduğundan 1867'den önce kullandıkları çift kartal sancaklarını taşımaya devam etti. 1915'te oluşturulan yeni sancaklar devam eden 1. Dünya Savaşı nedeniyle uygulanamadı. Devlet işlerinde Avusturya'nın siyah-sarı ve Macaristan'ın kırmızı-beyaz-yeşil renkleri kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Corpus separatum (Fiume)</span>

Corpus separatum "Ayrılmış vücut" anlamına gelen Latince bir terimdir, Fiume Şehri'nin statüsünü ifade ederken, Macaristan Krallığı yönetimi altındaki çevresinden farklı olarak özel bir hukuki ve siyasi statüye sahiptir. Resmi olarak Fiume Şehri ve Bölgesi olarak bilinir, 1779 yılında İmparatoriçe Maria Theresia tarafından kurulmuş olup, 1918'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun çöküşüne kadar Habsburg Monarşisi içinde Fiume'nin yarı özerk statüsünü belirlemiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.