İçeriğe atla

Hyaenodon

Hyaenodon
Yaşadığı dönem aralığı: 41,2-20,4 myö
Bartoniyen-Barstoviyen[1] 
H. horridus iskeleti
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:†Hyaenodonta
Familya:†Hyaenodontidae
Alt familya:†Hyaenodontinae
Cins:†Hyaenodon
Laizer & Parieu, 1838
Tip tür
†Hyaenodon leptorhynchus
Laizer & Parieu, 1838
Türler
  • †H. americanus Bravard, 1858
  • †H. andrewsi Savage, 1965
  • †H. bavaricus Dehm, 1935
  • †H. brevirostris Macdonald, 1970
  • †H. brachycephalus Osborn, 1909
  • †H. cayluxi Filhol, 1876
  • †H. chunkhtensis Dashzeveg, 1985
  • †H. crucians Leidy, 1853
  • †H. cruentus Leidy, 1853
  • †H. dubius Filhol, 1873
  • †H. eminus Matthew and Granger, 1925
  • †H. exiguus Stock, 1933
  • †H. filholi Schlosser, 1877
  • †H. gigas Dashzeveg, 1985
  • †H. horridus Leidy, 1853
  • †H. incertus Dashzeveg, 1985
  • †H. leptocephalus Scott, 1888
  • †H. leptorhynchus Laizer and Parieu, 1838 (tip tür)
  • †H. matthewi Savage, 1965
  • †H. megaloides Mellett, 1977
  • †H. microdon Mellett, 1977
  • †H. mongoliensis (Dashzeveg, 1964)
  • †H. montanus Douglass, 1902
  • †H. mustelinus Scott, 1894
  • †H. neimongoliensis Huang and Zhu, 2002
  • †H. pervagus Matthew and Granger, 1924
  • †H. pilgrimi Savage, 1965
  • †H. pumilus Lavrov, 2019
  • †H. raineyi Gustafson, 1986
  • †H. venturae Mellet, 1977
  • †H. vetus Stock, 1933
  • †H. weilini Wang, Qiu, and Wang, 2005
  • †H. yuanchensis Young, 1937

Hyaenodon ("sırtlan-dişli"), Avrasya, Kuzey Amerika ve Afrika'da yaşamış bir etçil memeli, soyu tükenmiş etçil fosil memelilerin bir ailesi olan Hyaenodontidae'nin tip cinsidir. Hyaenodon cinsine dahil edilmiş türler orta Eosen'den erken Miyosen'e kadar yaklaşık 20-25 milyon yıl boyunca yaşadı.[2]

Hyaenodon'un çeşitli türleri birbirleriyle ve diğer hyaenodont cinsleriyle (Sinopa, Dissopsalis ve Hyainailurus dahil) rekabet etti, Afrika ile Asya'daki Miyosen'e kadar ekolojik topluluklarda yırtıcı olarak önemli roller oynadı, Mesohippus gibi ilkel atlar ve ilkel devegiller (oreodont) gibi çeşitli türlerle avlandı.[3] Kuzey Dakota'da bulunan bir fosil olan Dinictis'in kafatasındaki diş delinme izlerinin analizine göre, Hyaenodon türleri, nimravidler ("sahte kılıç dişli kediler") de dahil olmak üzere, zamanlarının diğer büyük etoburlarını başarıyla avlamışlardır.[4]

Açıklama

Heinrich Harder tarafından 1920'lerde çizilmiş Hyaenodon rekonstrüksiyonu
R. B. Horsfall tarafından 1913'te çizilmiş bir diğer rekonstrüksiyon

Bu cinsin bazı türleri, zamanlarının en büyük karasal etçil memelileri arasındaydı; diğer etçil memelilee sadece sansar büyüklüğündeydi. Birçok türün kalıntıları Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'dan bilinmektedir.[5]

Erken etçil memelilerin tipik özelliği olan, Hyaenodon bireylerinin çok büyük bir kafatası vardı, ancak sadece küçük bir beyni vardı. Kafatası uzundur ve dar bir burnu vardır - örneğin köpek etoburlarına göre kafatasının uzunluğuna göre çok daha büyüktür. Boyun, kafatasından daha kısaydı, vücut ise uzun ve sağlamdı ve uzun bir kuyrukla sona erdi.

En büyük Kuzey Amerika türü olan yetişkin veya alt yetişkin H. horridus'un ortalama ağırlığının yaklaşık 40 kg (88 lb) olduğu ve 60 kg'ı (130 lb) geçmediği tahmin edilmektedir. En büyük Hyaenodon türü olan H. gigas, çok daha büyüktü, 378 kg (833 lb) ve yaklaşık 3,0 m idi.[6] Kuzey Amerika'nın erken Oligosen'inden H. crucian'ların sadece 10 ila 25 kg (22 ila 55 lb) olduğu tahmin edilmektedir. Kuzey Amerika'nın geç Eosen döneminden H. microdon ve H. mustelinus daha da küçüktü ve muhtemelen yaklaşık 5 kg ağırlığındaydı.[7]

Genel olarak daha büyük (ancak yakından ilişkili) Hyainailouros ile karşılaştırıldığında, Hyaenodon'un diş yapısı daha çok eti kesmeye ve daha az kemik kırmaya yönelikti.[3]

Diş

Hyaenodon horridus'un kafatası

Genç Hyaenodon örnekleri üzerinde yapılan araştırmalar, hayvanın çok sıra dışı bir diş değiştirme sistemine sahip olduğunu gösteriyor. Gençlerde dişlerin çıkmasının son aşamasını tamamlaması yaklaşık 3-4 yıl sürdü, bu da uzun bir ergenlik dönemi anlamına geliyordu. Kuzey Amerika formlarında, ilk üst premolar birinci üst molardan önce çıkarken, Avrupa formlarında birinci üst moların daha erken bir çıkışı görülür.[8]

Dağılım ve türler

Kuzey Amerika'da H. brevirostris formundaki son Hyaenodon geç Oligosen'de ortadan kayboldu. Avrupa'da, daha önce Oligosen'de ortadan kaybolmuşlardı.[5]

Kaynakça

  1. ^ "Hyaenodon". paleobiodb.org. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021. 
  2. ^ "PaleoBiology Database: Hyaenodon, basic info". 13 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021. 
  3. ^ a b Wang, Xiaoming; and Tedford, Richard H. Dogs: Their Fossil Relatives and Evolutionary History. New York: Columbia University Press, 2008.p17
  4. ^ Hoganson, John W; and Person, Jeff. "Tooth puncture marks on a 30 million year old Dinictis skull." 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Geo News. July 2011. p12-17.
  5. ^ a b Wang, Xiaoming, Qiu, Zhanxiang, and Wang, Banyue, 2005. Hyaenodonts and Carnivorans from the Early Oligocene to Early Miocene of Xianshuihe Formation, Lanzhou Basin, Gansu Province, China 11 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Palaeontologia Electronica Vol. 8, Issue 1; 6A: 14p, online 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ WANG X. & TEDFORD R. H. 2008. — Dogs, their fossil relatives and evolutionary history. Columbia University Press: 1-219.
  7. ^ Naoko Egi (2001) Body Mass Estimates in Extinct Mammals from Limb Bone Dimensions: the Case of North American Hyaenodontids _Palaeontology 44 (3), 497–528 DOI:10.1111/1475-4983.00189
  8. ^ Katharina Anna Bastl, First evidence of the tooth eruption sequence of the upper jaw in Hyaenodon (Hyaenodontidae, Mammalia) and new information on the ontogenetic development of its dentition, Paläontologische Zeitschrift (Impact Factor: 1.1). 10/2013; 88:481-494. DOI: 10.1007/s12542-013-0207-z

Dış Bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kurt</span> Avrasya ve Kuzey Amerikaya özgü memeli

Kurt veya bozkurt, Avrasya ve Kuzey Amerika'ya özgü ve Canis cinsinden iri bir memelidir. Otuzdan fazla Canis lupus alt türü tanınmakta ve bozkurt denildiğinde günlük konuşma dilinde evcilleştirilmemiş ve yabani alt türler anlaşılmaktadır. Ortalama ağırlığı erkeklerde 40 kg, dişilerde de 37 kg olan kurtlar, köpekgiller (Canidae) familyasının yaşayan en iri üyeleridir. Boyları 105 ila 160 cm arasında değişirken omuz yükseklikleri de 80 ila 85 cm arasındadır. Kurtlar diğer Canis türlerinden daha az sivri kulakları ve ağız ile burunlarıyla olduğu kadar daha uzun kuyrukları ve daha kısa gövdeleri ile de ayırt edilir. Yine de kır kurdu ile altın çakal gibi daha küçük Canis türleri ile yakın akraba oldukları için birlikte üreyerek doğurgan melezler ortaya çıkarabilir. Kurdun çizgili kürkleri genellikle beyaz, kahverengi, gri ve siyah alacalıdır ancak Arktik bölgelerde yaşayan alt türleri hemen hemen tamamen beyaz kürklü olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kedimsiler</span> Carnivora takımının iki alt takımından biri

Kedimsiler (Feliformia/Feliiformes), etçiller (Carnivora) takımından kedi benzeri yırtıcı türleri kapsayan alt takım.

<span class="mw-page-title-main">Ayı köpekleri</span> tarih öncesi etçil memeli familyası

Ayı köpekleri (Amphicyonidae), etçiller takımının köpeğimsiler alt takımına ait, nesli tükenmiş bir familya.

<span class="mw-page-title-main">Viverravidae</span> etçillere yol açtığı düşünülen memeli familyası

Viverravidae, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da erken Paleosen'den geç Eosen'e kadar yaşayan, Carnivoramorpha kladı içinde soyu tükenmiş Viverravoidea üst familyasından soyu tükenmiş bir monofiletik memeli ailesidir. Bir zamanlar en eski etoburlar ve mevcut etoburların ataları oldukları düşünülür, ancak şimdi mevcut etoburların bir akrabası olarak kraniyal morfolojiye dayalı olarak Carnivora takımının dışına yerleştirilirler.

<i>Nimravidae</i> bazal etçil familyası

Nimravidae, Feliformia alt takımına ait, soyu tükenmiş büyük etçil memelileri içeren bir familya.

Oligosen, 33,9 milyon yıl öncesi ile 23,01 milyon yıl öncesi arası yaklaşık 10 milyon yıl süren, son Paleojen devresi. İklimdeki soğuma, deniz seviyesindeki düşme ve dolayısıyla kuraklık, dönemin belirgin özellikleridir.

<span class="mw-page-title-main">Dinofelis</span> tarih öncesi kedi cinsi

Dinofelis, Metailurini oymağına ait soyu tükenmiş bir kılıç dişli kedi cinsidir. Avrupa, Asya, Afrika ve Kuzey Amerika'da 5 milyon ila 1,8 milyon yıl önce yaygındı. Lothagam'dan Dinofelis'e çok benzeyen fosiller, yaklaşık 8 milyon yıl öncesine kadar uzanıyor.

<i>Arctocyon</i> Paleosende yaşamış ilkel toynaklı cinsi

Arctocyon, Paleosen'de yaşamış ilkel bir toynaklı memeli cinsi. Fosilleri Kuzey Amerika ve Avrupa'da bulundu. Tip türü Arctocyon primaevus'tur.

<i>Temnocyon</i>

Temnocyon, Kuzey Amerika'ya özgü soyu tükenmiş bir Amphicyonid cinsidir. Oligosen'den Erken Miyosen'e kadar yaklaşık 30.8-20.4 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da yaşamıştır.

<i>Miacis</i> tarih öncesi memeli cinsi

Miacis, ilk olarak Erken Eosen'de ortaya çıkan ve Erken Eosen ila Geç Eosen dönemleri arasında yaşamış, soyu tükenmiş bir ilkel etçil memeli cinsidir. Miacis cinsi monofiletik değildir, Carnivoramorpha içindeki kök gruba ait çeşitli türlerin koleksiyonu haline gelmiş bir taksondur. Bu nedenle, Miacis türlerinin çoğu, "modern etçil memelilerin takımı olan Carnivora'nın atalarını temsil eden erken etçiller" olarak tanımlanırlar. Bununla birlikte, Miacis cognitus türü kök grubuna değil taç grubu Carnivora'nın iki alt takımından biri olan Caniformia'ya yerleştirilir.

<i>Hoplophoneus</i>

Hoplophoneus, yaklaşık 6 milyon yıl boyunca Geç Eosen ila Erken Oligosen dönemleri arasında Kuzey Amerika'da yaşamış, Nimravidae ailesinin soyu tükenmiş bir cinsidir.

<i>Machairodus</i> soyu tükenmiş kedi cinsi

Machairodus, orta Miyosen ila Pleyistosen dönemleri arasında, Afrika, Avrasya ve Kuzey Amerika'da yaşamış büyük machairodontine kılıç dişli kedilerin bir cinsidir. Machairodontinae alt ailesinin adını aldığı canlıdır ve o zamandan beri birçok kılıç dişli kedi cinsinin olduğu ve hâla ara sıra cinse takson atanan bir çöp taksonu hâline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Didymoconidae</span>

Didymoconidae, sınıflandırılması belirsiz, soyu tükenmiş bir eutherian memeli ailesidir. Paleosen ve erken Oligosen dönemleri arasında yaşadılar ve fosil kalıntıları yalnızca Asya'da bulundu.

<i>Chalicotherium</i> soyu tükenmiş yarı-bipedal tek toynaklı

Chalicotherium, Perissodactyla takımından ve Chalicotheriidae familyasından soyu tükenmiş bir memeli cinsi. Cinsin, Avrupa ve Asya'dan, Orta Miyosen'den Messiniyen döneme kadar, yaklaşık 9 milyon yaşadığı bilinmektedir.

<i>Sparassodonta</i>

Sparassodonta, bazıları büyük kedigillerle yakınsak evrime uğramış Güney Amerika'nın özel etobur keselilerini içeren, tamamen soyu tükenmiş bir memeli takımıdır.

<i>Phenacodus</i> tarih öncesi toynaklı cinsi

Phenacodus, yaklaşık 55 milyon yıl önce geç Paleosen'den orta Eosen'e kadar soyu tükenmiş bir memeli cinsidir. Phenacodontidae ailesini ve Perissodactyla takımını simgeleyen toynaklıların en eski ve en ilkellerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Cerdocyonina</span>

Cerdocyonina, köpekgillerin (Canidae) günümüze kadar gelen bir alt oymağıdır ve yalnızca Amerika'ya özgüdür. Genellikle görünüm ve davranış olarak "tilki benzeri" olarak tanımlanan cerdocyoninanlar, tilki cinsi Vulpes'ten çok Canis gibi kurt benzeri köpekgillerle daha yakın akrabadır. Üyeleri halk dilinde "Güney Amerika köpekleri" olarak bilinir ve 10 mevcut türü vardır. Eski kaynaklarda bazen "Güney Amerika tilkileri" olarak anılırlar, ancak zorro terimi, mammaloglar tarafından Vulpini oymağının gerçek tilkileriyle karıştırılmaması için önerilmiştir.

<i>Gustafsonia</i>

Gustafsonia, Amphicyonidae familyasına ait soyu tükenmiş bir etçil memeli cinsidir. Tip türü, Gustafsonia cognita, 1986'da Eric Paul Gustafson tarafından, başlangıçta onu bir miyasid olarak yorumlanıp Miacis cognitus olarak adlandırıldı. Daha sonra, Caniformia içindeki Carnivora taç grubuna ait çeşitli Miacis cinsinin tek türü olarak kabul edildi ve sonuçta Amphicyonidae ailesine atandı. Tip numunesi veya holotip, 1986'da Chambers Tuff Formasyonu'ndaki Reeve'nin kemik yatağında, batı Teksas'ta keşfedildi. Texas Üniversitesi bu örneği elinde tutuyor. Bu, türün onaylanmış tek fosilidir.

<i>Puijila</i> tarih öncesi yüzgeçayaklı memeli cinsi

Puijila darwini, yaklaşık 21 ila 24 milyon yıl önce Miyosen döneminde yaşamış, soyu tükenmiş bir bazal yüzgeçayaklı türüdür. Yaklaşık bir metre uzunluğunda olan hayvan, yüzmek için yalnızca minimum fiziksel adaptasyonlara sahipti. Modern pinnipedlerin aksine paletleri yoktu ve genel formu daha özel olsa da su samuru gibiydi; kafatası ve dişleri onun bir yüzgeçayaklı olduğunu en açık şekilde gösteren özelliklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Creodonta</span> soyu tükenmiş etobur memeliler

Creodonta, Paleosen'den Miyosen dönemlerine kadar yaşamış, soyu tükenmiş, muhtemelen polifiletik bir etobur memeli takımıdır. Her ikisi de karnaval dişlerine sahip oldukları için, kreodontlar ve etçillerin bir zamanlar yakın bir ortak ataya sahip oldukları düşünülüyordu, ancak karnavalları oluşturmada farklı dişlerin rol oynadığı göz önüne alındığında; bu, bir evrimsel yakınsama durumudur. Karnavallar, soyu tükenmiş yarasa Necromantis gibi diğer memeli türlerinde de bilinmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.