Osmanlı mutfağı Osmanlı dönemindeki mutfak kültürüdür. Kökeni Selçuklu mutfağına dayanır. Osmanlı Mutfağı'nı, Osmanlı saray mutfağı ve Osmanlı halk mutfağı şeklinde ikiye ayırmak doğru olacaktır. Halk mutfağı, saray mutfağı kadar gösterişli olmamasına rağmen lezzet ve çeşitlilik yönünden oldukça zengin bir menüye sahip olmuştur.
Nızbaç veya Nirbaç, malzemeleri oğlak eti, soğan, havuç, dövülmüş kişniş, tarçın, karabiber, dövülmüş damla sakızı, zencefil, kuru siyah üzüm, nardenk, taze nane, tuz, ceviz içi, su, gül suyu olan et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yer alır.
Mutancana, malzemeleri kuzu eti, arpacık soğan, soyulmuş iç badem, kuru kayısı, razaki üzüm, kurutulmuş mürdüm eriği, kuru incir, tereyağı, bal, tuz, su ve sumak olan et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yer alır. Edirne mutfağında yer alır. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) mutancana adı ile daha kısa bir tarif olarak yer verilmişken Kitâb-ı Me’kûlât'da butancana daha uzun bir tarif olarak tarifi verilmiştir.
Piyaziye, 15. ve 16. yüzyıldan bu yana yapılan Osmanlı mutfağına özgü soğan dolmasıdır. Soğan, Farsça: piyāz (پیاز) demektir. Piyaziye Edirne'nin geleneksel mutfağında yer alır ve fırın yemeği olarak hazırlanır. Piyaz ayrıca bir çeşit meze adıdır.
Seferceliye veya Sefercelliye, Osmanlı mutfağındaki etli ayva yemeğidir.15-16. yüzyıldan bu yana yapılmaktadır.
Erişte pilavı erişte ile yapılan pilav çeşididir. Yörelere göre iç malzemesi değişmektedir. Osmanlı mutfağında yapılmaktadır.
Kitâbü't-Tabîh Muhammed bin el-Hasan bin Muhammed bin el-Karim el-Bağdadi yazdığı yemek kitabıdır. Abbasi dönemine ait yemekleri derlemiştir. Kitâbü't-Tabîh 1226'da yazılmıştır. Orijinal kitap 160 tarif içeriyordu ve daha sonra 260 tarif eklenmiştir. Bu kitabın daha önce Ayasofya Camii Kütüphanesi'nde muhafaza edilmiş özgün yazması bugün hâlâ İstanbul'da, ama artık Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. Daha sonraki bir tarihte Kitâbü't-Tabîh'deki 160 reçeteye 260 reçete eklenerek elde edilen genişletilmiş esere Kitâbü'l-Vasfi'l-Et'ime el-Mu'tâde adı verilmiştir. Kitâbü'l-Vasfi'l-Et'ime el-Mu'tâde günümüzde bilinen üç kopyası da Türkiye'dedir. Bu yazmalardan ikisi Topkapı Sarayı Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. 15. yüzyıl sonunda Muhammed bin Mahmûd Şirvânî, Kitâbü't-Tabîh'i Türkçeye çevirmiştir. Şirvânî'ni Kitâbü't-Tabîh kitabının sonuna yaklaşık 80 yemek tarifi eklenmiş ve böylece Türkçe ilk yemek kitabını kaleme almıştır.
Terkib-i çeşidiyye, malzemeleri kuzu budu, kuzu kıyması, kuru kayısı, kuru erik, badem, elma, nar ekşisi, bal, nişasta, gül suyu, tuz olan et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yer alır.Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) de tarifi verilmiştir.
Rummâniyye veya Nar Ekşili Et Yemeği bir çeşit et yemeğidir. Osmanlı mutfağında, Memlûk mutfağında ve Abbâsî mutfağında yapılan yemektir.
Curcaniye, bir çeşit et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yapılan et yemeklerinden biridir. Malzemeleri; kuzu eti, tuz, su, beyaz soğan, kuru kişniş, karabiber, tarçın, zencefil, havuç, nar tanesi, taze üzüm, sirke, badem, şeker, hünnap ve gül suyudur. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinde yemek tarifi verilmiştir.
Hubeyşiye, bir çeşit et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yapılan et yemeklerinden biridir. Malzemeleri;koyun eti, tuz, su, soğan, havuç, kuru kişniş, kimyon, tarçın, damla sakızı, karabiber, sirke, ceviz ve kuru nane. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinde yemek tarifi verilmiştir.
Raşidiye, bir çeşit et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yapılan et yemeklerinden biridir. Malzemeleri;koyun, kuzu, tavuk etlerinden herhangi biri, bal, sadeyağ, safran, tuz, kuru kayısı, buğday nişastası, su, badem, gül suyu, karanfil, tarçın ve şeker. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinde yemek tarifi verilmiştir.
İbrahimiye, bir çeşit et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yapılan et yemeklerinden biridir. Malzemeleri;koyun eti, tuz, su, kuru kişniş, zencefil, karabiber, tarçın, karanfil, soğan, damla sakızı, koyun kıyması, badem sütü, koruk suyu, şeker, gül suyudur. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinde yemek tarifi verilmiştir. Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî tarafından 15.yüzyılda yazılan Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî)den Mustafa Argunşah ve Müjgân Çakır tarafından derlenen “15.Yüzyıl Osmanlı Mutfağı” adlı eserde ekşi yemekler kısmında geçmektedir.
Hısrimiye, bir çeşit et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yapılan et yemeklerinden biridir. Malzemeleri;koyun eti, tuz, su, kuru kişniş, patlıcan, soğan, kabak, taze nane, karabiber, damla sakızı, tarçın, koruk suyu, limon suyu, badem, kuru nane, tavuk eti, elma, gül suyudur Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinde yemek tarifi verilmiştir.
Hummaziye, bir çeşit et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yapılan et yemeklerinden biridir. Malzemeleri; koyun eti, tuz, su, kuru kişniş, zencefil, karabiber, tarçın, karanfil, koyun kıyması, turunç suyu, koruk suyu, badem sütü, şeker, gül suyudur. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinde yemek tarifi verilmiştir.
Berede (bal lokması), bir çeşit şerbetli tatlıdır. Osmanlı mutfağında yapılan şerbetli tatlılardan biridir. Malzemeleri; hamuru için simit unu ve susam yağı kullanılır. Şerbeti için bal, gül suyu ve şeker kullanılır. Yağda kızartılan hamur, bal, gülsuyu ve şekerden oluşan şerbetin içine atılır. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinde yemek tarifi verilmiştir.
Buyresiyye , bir çeşit ot yemeğidir. Malzemeleri; koyun budu et, kadıntuzluğu, bal, kıyma, soğan, badem, salkım üzüm, kuru kayısı, pirinç, elma, tuz, gül suyu, nebatı yağdır. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinde yemek tarifi verilmiştir. Stefanos Yerasimos'un Sultan Sofraları: 15. ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı adlı yemek kitabında tarifi ayrıca verilmiştir.
Sultan Sofraları: 15. ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı, yemek kitabıdır. Stefanos Yerasimos tarafından yazılmıştır. 2002 yılında basımı yapılmıştır. Stefanos Yerasimos bu kitapta Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî çevirisinden yemekler derlemiştir.
Mahmudiye Osmanlı saray düğünlerinde yapılan bir çeşit yemektir. Malzemeleri; tavuk, soğan, bal, kuru kayısı, iç badem, rezaki üzümü, tere yağ, limon suyu, tarçın, tuz, su ve dere otudur. Türk Mutfağı Sempozyumu bildirileri tarifi verilmiştir.
Salma, , (buğra aşı), (salma aşı), (buğrâ-yı Horezmî) küçük hamur parçalarıyla pişirilen etli veya etsiz yemektir. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) Muhammed bin Mahmûd Şirvânî çevirisinde San’at-ı Salma ve Buğrâ-yı Hârezmî adıyla yemeğin tarifi verilmiştir. Basîrî'nin Bengînâme adlı eserinde yemeğin adı kullanılmıştır.
