İçeriğe atla

Hudaferin köprüleri

Hudaferin köprüleri
Yerel ad
Konum İran,  Azerbaycan
En Yakın ŞehirHüdaaferin şehristanı
Kuruluşu1027
KurucusuFazl ibn Muhammad


Hudaferin köprüleri (Farsça: پل خداآفرین, Azerice: Xudafərin körpüsü), Azerbaycan'ın Cebrayıl Rayonu ile İran'ın Hüdaaferin şehristanı arasında yer alan, Aras Nehri üzerinde bulunan ve Azerbaycan ve İran'ı birbirine bağlayan iki köprüdür. Azerbaycan Devleti'nde yaşayan Azerbaycanlılar arasında "Hasret Köprüsü olarak da bilinir.

Tarihi

Hudaferin Köprüsü, 1027'de Şeddadi hükümdarı Fadl ibn Muhammed tarafından Ravvadilerle savaşmak için inşa edildi.[1]

Eşsiz bir mimari anıt olan köprü, Azerbaycan mimarlık okulunun tarzında inşa edilmiştir. Bir kısmı Ağa Muhammed Şah Kaçar'ın Azerbaycan'a yürüyüşü sırasında havaya uçurulmuş olmasına rağmen, daha sonra restore edildi. Doğal kayalar üzerine inşa edilen köprünün bir kısmı ayakta kaldı.

Köprüden çok uzak olmayan, Hudaferin olarak da adlandırılan başka bir köprü daha bulunmaktadır. İkinci köprü 11 gözden oluşuyordu ve 13. yüzyılda İlhanlılar döneminde inşa edildi.

Her iki köprü de İpek Yolu üzerinde bulunmaktadır.[2]

Günümüzde bir ucu Azerbaycan'da diğer ucu ise İran'da bulunan köprülerin Azerbaycan tarafı Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Ermenilerce işgal edilmiştir. 27 sene sonra başlayan İkinci Karabağ Savaşı sırasında 18 Ekim 2020'de köprülerin bulunduğu Cebrayıl Rayonu ve köprüler işgalden kurtarıldı ve Azerbaycan Ordusu köprülerin Azerbaycan tarafına Azerbaycan Bayrağı'nı göndere çekti.

Yerleşimler

Aras'ı "mucize nehir" olarak adlandıran Yâkût el-Hamavi şöyle yazmıştır: "Aranda, Araz boyunca bin şehir var." Cafer Kıyasi, şehirlerin sayısının abartılı olmasına rağmen, Araz'ın her iki kıyısının da eski çağlardan beri yoğun bir yerleşim ağıyla kaplı olduğunu belirtmiştir. Azerbaycan'ın bu iç nehrinin coğrafi konumu, ülkeyi batıdan doğuya ayıracak ve ikiye bölecek şekildedir ve bu nedenlerle Aras üzerinde birçok köprü inşa edilmiştir. Bölgenin su seviyesi ve sahadaki çok sayıda kaya, eski köprünün inşasına da elverişliydi.

Aras üzerinde pek çok köprü inşa edilmiş olsa da bunların en ünlüsü Hudafarin köprüleridir. Hudaferin Vadisi, Aras nehir yatağındaki en uygun geçişlerden biriydi. Genişleyen nehir yatağında büyük kayalık alanlar vardı. Kayaların üzerindeki iki eski köprü, bu geçidin antik çağda ve Orta Çağ'da bir iletişim aracı olarak büyük rol üstlendiğini göstermektedir.[]

Köprülerin birleştiği her iki kıyı da güzel dağlık bir manzaraya sahiptir. Bir doğal anıt üzerinde organik olarak yer alan köprüler, çevre ile insan etkileşiminin başarılı bir örneğidir. Bu nedenle Hudaferin Vadisi, doğa ve tarihin değerli bir şekilde birleştiği bir anıttır.

Her iki köprünün de temellerinin antik dönemle ilişkili olduğuna inanılmaktadır.[3] Bu köprüler kıtalararası yollar üzerinde konumlandırılmış ve sadece iç ve dış yollarda değil, aynı zamanda kıtalararası ilişkilerde de yararlı olmuştur. Farklı halkların ve güçlerin farklı zamanlarda hareketine rehberlik eden Hudaferin köprüleri, aynı zamanda Azerbaycan ülkelerinin ana göç yollarının da kesişme noktasıydı - Aynı zamanda her yıl güneyden Arran ve Karabağ'a güçlü mevsimsel akışların bir kavşak noktasıydı.

On beş gözlü köprü

15 gözlü Hudaferin Köprüsü

Köprülerin en büyüğü 15 gözlü olup Hufaderin köyünde yer almaktaydı ve Hamdullah Kazvini'ye göre "... Muhammed'in halefi Bekr ibn Abdullah tarafından H. 15 (639) yılında inşa edildi."[4] Bekir ibn Abdullah eski köprüyü yeniden inşa ettiği gibi, inşa ettiği köprü daha sonra birkaç kez yeniden inşa edildi ve onarıldı. Mevcut on beş gözlü köprü, XII. yüzyılın bir anıtı olarak kabul edilir.

On beş gözlü Hudaferin Köprüsü'nü tasvir eden bir Azerbaycan posta pulu.

Köprü kemerlerinin destekleri doğal temeller üzerine inşa edildiğinden dolayı kayaların üzerinde, geçişler farklı boyutlarda ve serbestçe düzenlenmiştir. Fırınlanmış tuğla ve nehir taşından yapılmış on beş gözlü köprünün kemerleri sivri uçludur. Köprünün toplam uzunluğu yaklaşık 200 metre, genişliği 4.5 m, nehir seviyesinden maksimum yüksekliği 12 m, en büyük kemer 8, 70 m, en küçük kemer 5, 80 m'dir.

Köprünün tüm kemerleri tuğladan yapılırken ana kütlesi dere taşından yapılmıştır. Üst kattaki duvar örgüsü de Arran Mimarlık Okulu için tipik olan tuğladan yapılmıştır. Bu iki malzemenin bileşimi, köprüye benzersiz bir sanatsal ve yapıcı görünüm kazandırmaktadır.

On bir gözlü köprü

11 gözlü Hudaferin Köprüsü'nü tasvir eden Azerbaycan posta pulu.

On beş gözlü köprünün 750 m batısında bulunan on bir gözlü köprü, tamamen taştan inşa edilmiş ve büyük, iyi yontulmuş taş levhalarla kaplanmıştır. Araştırmacılar, bu köprünün 13. yüzyılda İlhanlılar (Hülagüler) döneminde inşa edilmiş olan eski bir köprünün kalıntıları üzerine yeniden inşa edildiğine inanmaktadır.[5] Nehir seviyesinden yaklaşık 12 m yüksekliğinde, 6 m genişliğinde ve 130 metre uzunluğundadır. Köprünün üç orta kemeri ayakta kaldı ve kıyı kemerleri 1930'larda İran ve SSCB'nin Kuzey ve Güney Azerbaycan arasındaki bağlarını koparmak için ortak kararıyla yıkıldı.[6] O zamandan beri, yerel halk köprüyü ikinci Yıkık Köprü olarak adlandırmaktadır.

Yapı malzemeleri ve mimari tasarımlar açısından daha anıtsal görünen on bir gözlü köprüde oymalı, dairesel taş dekoratif plakalar da bulundu. Büyük yapıcı istikrarının yanı sıra, Hudaferin köprüleri, özellikle Kırık Köprü güçlü bir sanatsal ifadeye sahiptir. Azerbaycan topraklarının birçok kültürel değerini, farklı mimari türleri, tarihi-arkeolojik ve doğal anıtları Aras'ın iki yakasında birleştirdiler. Hudaferin köprüleri, dünyaca ünlü tarihi olaylarla bağlantısı, güzel manzara ile organik birlikteliği, yüksek mimari-mühendislik geçmişi ve diğer özellikleri nedeniyle Azerbaycan mimarisinin evrensel olarak değerli anıtlarıdır.

4 Ekim 2020'de Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri, Hufaderin Köprüsü'nün bulunduğu Cebrail Rayonu'nu Ermeni işgalinden kurtardı.[7][8]

Köprünün kendisi 18 Ekim'de Ermeni işgalinden kurtarıldı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Studies in Caucasian history. BY V. MINORSKY. 1953.
  2. ^ "Худаферинские мосты (Xudafərin körpüləri) (rusca)". 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020. 
  3. ^ C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq, 1991,səh 136
  4. ^ C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq, 1991,səh 137
  5. ^ C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq, 1991, səh 137
  6. ^ C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq, 1991, səh 136
  7. ^ "Cəbrayıl işğaldan azad olundu". qafqazinfo.az (Azerice). 4 Ekim 2020. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
  8. ^ "President Ilham Aliyev: "Azerbaijani Army liberates Jabrayil city and several villages of the region"". APA.az (İngilizce). 4 Ekim 2020. 12 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. "Today, the Azerbaijani army liberated the city of Jabrayil and several villages in the region. Love to the Azerbaijani army! Karabakh is Azerbaijan!", President of Azerbaijan Ilham Aliyev wrote this on his Twitter page today, APA reports. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Füzuli (rayon)</span> Azerbaycan rayonu

Füzuli Rayonu, Azerbaycan'da rayon olarak adlandırılan birinci derece idari bölüm.

<span class="mw-page-title-main">Laçın (rayon)</span>

Laçın Rayonu, Azerbaycan'da rayon olarak adlandırılan birinci derece idarî bölümlerden birisidir. Rayonun merkezi Laçın şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Köprü</span> iki yakayı birbirine bağlayarak yolu bir yandan ötekine eriştirmek için yapılan yapı

Köprü, nehir ve vadi gibi geçilmesi güç bir engelin iki kıyısını bağlayan veya herhangi bir engelle ayrılmış iki yakayı birbirine bağlayan veya trafik akımının, başka bir trafik akımını kesmeden üstten geçmesini sağlayan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zengezur</span> Kafkasyada tarihî bölge

Zengezur bugünkü Ermenistan ve Azerbaycan topraklarının büyük bir bölümünü kapsayan tarihi bir bölgedir. Zengezur bölgesi Gafan, Görüş, Karakilsa (Sisyan), Meğri, Zengilan, Gubadlı ve Laçın ilçelerini kapsamaktadır. 20.yüzyılın başlarında Zengezur bölgesinde 149 tane Azerbaycan köyleri, 91 tane Kürt köyleri ve 81 tane Ermeni köyleri bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kuba (şehir)</span> Azerbaycanda şehir

Kuba, Azerbaycan'ın Kuba Rayonu'nun bir şehri ve başkentidir. Şehir, Kudyal nehrinin sağ kıyısında, deniz seviyesinden 600 metre yükseklikte, Şahdağ dağının kuzeydoğu yamaçlarında yer almaktadır. 46.300 (2023) nüfusa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Bodrum Köprüsü</span>

Bodrum Köprüsü, Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş antik bir köprüdür. İzmir kentinin Bergama ilçesinde, tarihteki adı Selinus olan Bergama Çayı üzerinde bulunmaktadır.

Bayıl Kalesi, Bakü'nün Bayıl Burnu yakınında, Karvansaray adasında bulunan ve şu anda deniz sularının altında kalmış tarihi bir mimari eserdir. Şirvan-Abşeron mimarlık ekolünün en güzel eserlerinden biri olan ve 13. yüzyılda inşa edilen Bayıl Kalesi, Hazar Denizi'nin suyunun yükselip alçalmasıyla zamanla bazen denizin yüzeyine çıkar, bazen de sular altında görünmez hale gelir.

<span class="mw-page-title-main">Dicle Köprüsü</span> Diyarbakırda bir köprü

Dicle Köprüsü, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde Dicle Nehri üzerinde yer alan tarihî bir köprüdür. On açıklığa sahip olduğu için yerel halkça On Gözlü Köprü olarak bilinirken eski Silvan yolu güzergâhında bulunduğundan bazı kaynaklarda ise Silvan Köprüsü olarak da geçer. Şehir merkezine 3 kilometre uzaklıkta olup Diyarbakır'dan gelerek Mardin'e devam eden, sonra doğuya doğru ayrılan tali yolun bağlantı yerinde, kentin merkezini Bağıvar beldesi ile civar köylere bağlayan noktada bulunmaktadır. Köprünün ilk yapım tarihi ile ilgili farklı türde görüşler vardır. Bu görüşlerden bazıları köprünün şimdiki yerinde, antik dönemde de bir köprü olduğunu öne sürer. Birkaç defa kısmen veya tamamen yıkılıp yeniden inşa edildiği düşünülen köprünün, yapım yılı olarak bilinen en yakın ve doğru tarih, köprü üzerinde yer alan kitabeden fark edilmektedir. Kitabeye göre Mervaniler döneminde 1065 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Karahan İkiz Türbeleri</span> İrandaki, Büyük Selçuklu Devleti devrine ait iki türbe

Karahan İkiz Türbeleri – İran, Güney Azerbaycan'da, Kazvin ve Hemedan şehirleri arasında bulunan Karahan bölgesinde, birbirinden 29 metre arayla bulunan Büyük Selçuklu Devleti devrine ait iki türbe. "Karahan İkiz Türbeleri", Türk mimarisi'nin en değerli eserlerinden olmakla birlikte, ana malzemesi kerpiç olan yapıların en güzel örneklerinden sayılır. tarafından "Qoşa İmam Türbələri" olarak da adlandırılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Kız Kulesi (Bakü)</span>

Kız Kulesi,(Azerice: Qız qalası) Bakü'de bulunan antik mimari bir eserdir. Kale, eski kale duvarlarının güneydoğu kısmında, sahil parkının (bulvar) yakınında yer alan savunma amaçlı tarihi bir yapıdır. Yüksek kule şeklindeki bu nadir yapının yüksekliği 28 metre, çapı ise birinci katta 16,5 metredir. Birinci katta duvar kalınlığı 5 metreye kadar ulaşmaktadır. Kalenin iç kısmı 8 kata bölünmüştür. Her kat, yontma taşlarla inşa edilmiş ve kubbe şeklinde bir tavanla kaplanmıştır. Kale 1964 yılından itibaren müze olarak hizmet vermeye başlamış ve 2000 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mümine Hatun Türbesi</span>

Mümine Hatun Türbesi Azerbaycan Cumhuriyeti, NÖC, Nahçıvan şehrinde bulunan ve "Atabey Kubbesi" olarak da bilinen İldenizliler dönemine ait tarihi-mimari bir anıttır. Türbe, Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından dünya çapında önemli bir anıt olarak tescil edilmiştir. 1998 yılında Mümine Hatun Türbesi diğer Nahçıvan türbeleriyle birlikte UNESCO Rezerv listesine alındı.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa Devlet Tarih ve Mimari Koruma Alanı</span>

Şuşa Devlet Tarihi ve Mimari Koruma Alanı, bir Azerbaycan devlet koruma alanıdır. Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinin Şuşa Rayonu sınırları içinde yer alan koruma alanı Azerbaycan'ın geçici Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Valiliği Binası</span> 1900-1904 yılları arasında barok tarzı ile inşa edilmiş

Bakü Valiliği Binası, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de bulunan Bakü Valiliği'nin merkezi olan binadır. Bina, İstiklaliyet Caddesi üzerinde yer almakta olup 1900-1904 yılları arasında Barok tarzı ile inşa edilmiştir.

Kravga Köprüsü Mersin ilinde tarihi bir köprüdür.

Azerbaycan'da Tunç Çağı MÖ 4. Binyıl'ın ikinci yarısında başladı ve MÖ 2. Binyıl'ın ikinci yarısında sona erdi, Demir Çağı ise MÖ yaklaşık 7-6. yüzyıllarda başladı. Bugünkü Azerbaycan topraklarındaki Tunç Çağı, Erken Tunç Çağı, Orta Tunç Çağı ve Geç Tunç Çağı olarak bölümlere ayrılmıştır. Tunç Çağı Nahçıvan, Gence, Daşkesen, Mingeçevir, Kobustan, Kazah ve Karabağ'da araştırmılıştır.

<span class="mw-page-title-main">Üç Günbed Türbe</span>

Üç Günbed Türbe, İran'da, Batı Azerbaycan'ın Urmiye şehrinde bulunan Selçuklu döneminde yapılmış bir türbedir. Urmiye Gölü kıyısında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Han kızı pınarı</span>

Han kızı pınarı, Şuşa'nın Çöl Qala semtinde Han kızı Nateva'nın sarayının yanında bulunan bir pınardır. Pınar, 19. yüzyılda son Karabağ Hanı'nın kızı Hurşidbanu Natevanın parasıyla yaptırılmıştır.

Azerbaycan'da kayıtlı dünyaca önemli mimari anıtların listesi, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun 2 Ağustos 2001 tarihli ve 132 sayılı kararıyla onaylanan ve Azerbaycan'da tescil edildiği belirtilen dünya çapında öneme sahip mimari anıtların listesidir. Listedeki en eski anıtlar, Kafkas Albanyası dönemine ait Kah ilçesi topraklarındaki Lekit tapınağı ve Şabran ilçesi topraklarındaki Çırakkale'dir. Listelenen eserlerin on ikisi UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde, on altısı ise rezerv (aday) listesinde yer almaktadır. Listelenen anıtlardan dokuzu kültürel, mimari ve tarihi rezervlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Mirali Türbesi</span>

Mirali Türbesi Füzuli ilçesine bağlı Kurdlar ve Aşağı Veyselli köyleri arasındaki Orta Çağ'dan kalma nekropolün yakınında bulunan tarihi ve mimari bir anıttır. Anıtın kime ithaf edildiği, mimarı ve banisinin kim olduğu ve kesin inşa tarihi hakkında bilgi bulunmamaktadır. Anıt, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 2 Ağustos 2001 tarihli kararıyla 132 numara ile ulusal öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Giz Galası Barajı</span> Azerbaycan-İran sınırında bir baraj

Giz Galası barajı, 1999–2008 yılları arasında İran ve Azerbaycan arasındaki sınırda Aras Nehri üzerinde inşa edilmiştir. Baraj, Hudaferin'in 12 kilometre altında yer almaktadır. Azerbaycan'ın Cebrayıl rayonunun topraklarında bulunmaktadır. 1993'ten 18 Ekim 2020'ye kadar baraj, aynı adı taşıyan hidroelektrik santraliyle birlikte Ermenistan'ın kontrolü altında faaliyet göstermekteydi. Giz Galası Barajı aracılığıyla 12.000 hektar arazinin su ile doyurulması planlanıyor. Rezervuarın hacmi 1,6 milyar m3 olacaktır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.