Hsiao Ssu-ye'nin Türk Seferi

Tarih	679
Bölge	Kuzey Çin
Sonuç	Kesin Türk Zaferi

Taraflar

Doğu Göktürk Kağanlığı

Tang Hanedanı

Komutanlar ve liderler

A-shih-te Feng-chih

Hsiao Ssu-ye

Güçler

12.000

100.000

Hsiao Ssu-ye'nin Türk Seferi, A-shih-te Feng-chih'ın bağımsızlık mücadelesi sırasında Çin'in Tang Hanedanı'na karşı yapılmış bir muharebedir. Muharebe, Türkler'in Hsiao Ssu-ye adlı Çinli komutanı ağır bir mağlubiyete uğratmasıyla sonuçlanmıştır.

İsyanın Başlaması

679 yılının kışında A-shih-te Feng-chih, etrafındaki Türkler'i bir araya toplayarak bir isyan başlattı. Yanında A-shih-te Wen-fu da vardı ve bununla beraber kendilerine kagan olarak A-shih-na Ni-shu-fu'yu seçtiler.^[1] Bağımsızlık savaşı, kısa sürede büyük bir alana yayıldı. Bütün Göktürk şeflerinin bu mücadeleye destek vermesi, bağımsızlık hareketinin uzun süredir planlandığını gösterir.^[2]

Hsiao Ssu-ye'nin İsyanı Bastırma Teşebbüsü

İsyanın hızlı bir şekilde başlayıp yine hızlı gelişmesi Çin imparatoru Kao-tsung'u çok endişelendirdi. Derhal büyük bir ordu hazırlamaya girişen Kao-tsung, vali yardımcısı Hsiao Ssu-ye'yi başkumandan tayin ederek Türk isyanını bastırması için görevlendirdi.^[3] Hsiao Ssu-ye'ye yardımcı olması için ayrıca Hua Ta-chih ve Li Ching-chia isimli iki general gönderildi. Göktürklerle savaş için yola çıkan bu ordu kendine çok fazla güveniyordu. Aynı sıralarda hava çok fazlasıyla soğumuştu. Kuzeyin soğuk iklimine alışık olmayan Çinli askerlerin derileri çatlıyordu. Göktürkler bu fırsatı kaçırmadılar. Çinlilerin hiç beklemedikleri bir anda pusuda bekledikleri mevkiiden çıkarak soğuktan tükenmiş olan Çin ordusunun üzerine atıldılar, Çin ordusu çok ağır bir mağlubiyet almanın yanı sıra^[4] 10 binden fazla Çinli asker öldürüldü^[5] ve başkumandan Hsiao Ssu-ye kendisine bağlı birliklerle savaş meydanından kaçtı.^[4] Diğer iki general ise zorlukla Çin kontrolündeki diğer bölgelere kaçtılar.

Kaynakça

^ Chiu T'ang-shu, 194A, s. 5166.
^ Ahmet Taşağıl, Göktürkler-3, s. 59.
^ Hsiao Ssu-ye Biyografisi; Chiu Tang-shu, 63, s. 2405.
^ ^a ^b Ahmet Taşağıl, Göktürkler-3, s. 60.
^ Hsin T'ang-shu, 215A, s. 6043

İlgili Araştırma Makaleleri

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı, Çin egemenliğine giren Göktürkler Kutluk Kağan zamanında yeniden bağımsızlığına kavuştu. Bu yüzden bu devlete "Kutluk Devleti" de denir.

Tiele (Çince: 丁零; pinyin: Dīnglíng, Wade-Giles: Dinlin, Kaoçe, Chile, Tiele, ayrıca moğollarda tegreg, tarihi Türk topluluklarındandır. Dinlinler aslen, güney Sibirya'da Lena Nehri boyunca, Baykal Gölü'nün batısında yaşarlardı. Millat'tan önce 3. yüzyılda, batıya doğru yayılmaya başladılar ve Hiung-nu imparatorluğunun bir parçası oldular.

A-shih-na Chieh-she-erh ya da A-shih-na Chieh-she-shuai veya Ashina Jiesheshuai, Geleneksel: 阿史那結社率 / Basit.: 阿史那结社率 , Pinyin: āshǐnà jiēshèshuai, Wade-Giles: ashihna chieh-she-shuai, Orta Çağ Çincesi: (Guangyun): ʔɑ-ʃĭə˥-nɑ˩ kiet-ʑĭa˥-ʃĭuĕt, d. ? - ö. 19 Mayıs 639), Doğu Göktürk Kağanlığında Aşina ailesinin mensuplarından ve Çin Tang Hanedanında Chunglangchiang lığa kadar yükseltilen Fan-chiang lardandır. Şipi Kağan'ın oğullarından olup "Tuli Kağan" unvanını kullanan Ashina Shihpopi 'nin kardeşidir. Türk tarihçiliğinde, ilk kez Nihal Atsız tarafından kullanılan Kürşad adıyla bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Li Shimin</span>

Li Shimin, İmparator Taizong ya da Tai Tsung, 626-649 yılları arasında Çin imparatoru.

Li Simo, Çelebi Kağan(Çince tam unvanı: Geleneksel: 乙彌泥熟俟利苾可汗 / Basit.: 乙弥泥熟俟利苾可汗, Wade-Giles: Iminishu Ch'ilipi K'ohan, Pinyin: yǐmíníshú qílìbié kěhàn, Orta Çağ Çincesi: : dʐʰĭə˥-lĭək-bʰĭĕt kʰɑ˥-ɣɑn˩˥, aslı adı: 阿史那思摩 Ashina Simo, Çince adı: 李思摩 Li Simo, d. 583 - ö. 647; Changan), İl Kağan'ın babası olan Yami Kağan'ın kuzeni Tuğluk Şad (咄六設)'ın oğlu. Doğu Göktürklerin Çin Tahakkümü Devri (630-681)'nde, önce Tang Hanedanı'nın generali ve daha sonra 639 - 644 yılları arasında Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanı.

Ch'u-lo Kağan (Çince: 處羅可汗/处罗可汗, : chùluo kěhàn, : ch'u-lo k'o-han, : ,diğer adları: Ilteber Shad. 619- 621 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan' ın oğludur.

İl ya da İllig Kağan, Pinyin: xiélì kěhàn, Wade-Giles: hsieh-li k'o-han, Baghatur Shad, kişisel adları; Ashina Duobi/To-pi, 621-630 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı’ nın son hükümdarıdır. Yami Kağan' ın oğludur.

Kara Kağan (K'o-lo), İ-hsi-chi (İlci) Kagan, Kara Issık Kağan. 552-553 yılları arasında I. Göktürk Kağanlığı'nın kağanı.

Aşide Beŋü, Aşide Bengü ; Göktürk Kağanlığı'nın yıkılmasından sonra Göktürklerin 50 yıllık bağımsızlık isyanının azmettiricisi olan Göktürk asilzadesidir. Çin kaynaklarında adı Wenfu olarak geçer. Pinyin Çincesinde u grubunda "ben" morfemi olmadığından dile aktarım sırasında /wen/ standartizasyonu gelişmiş; Türkçe damak sesi (n) tek ses olarak hissedildiği için hece ayrışmasına uğramadan Pinyin u grubunun tamlayıcısı "fu" sesiyle; kelime Çinceye litere edilmiştir.

Ozmış Kağan, Göktürk Kağanlığı'nın son kağanıdır.

Yen-Men Kalesi Kuşatması, Çin-Sui Hanedanı Yang-ti'nin bugün Taiyuan adıyla bilinen şehrin kalesinde Doğu Göktürk Kağanlığı ordusu tarafından 615'te kuşatılması olayıdır. Kuşatma sonrasında, Sui Hanedanlığı'nın ülke içerisindeki otoritesi iyice zayıflamış ve Sui Hanedanlığı yıkılmıştır.

İnekler Gölü Savaşı, 682 yılında İkinci Göktürk Kağanlığı ile Dokuz Oğuzlar arasında yapılan savaştır.

Bayırku seferi, Kapgan Kağan'ın Dokuz Oğuzlardan Bayırkular üzerine düzenlediği ve zaferle sonuçlandırdığı son seferidir.

Ming Şa Savaşı, 17 Ocak 707 tarihinde Kapgan Kağan komutasındaki Göktürk ordusu ile Çaça Sengün komutasındaki Tang ordusu arasında gerçekleşmiş bir savaştır.

Göktürk-Cücen Savaşı, 552-555 yılları arasında Göktürkler ile Cücenler arasındaki bir dizi askeri çatışmadır. Bu savaşlar sonucunda Cücenler tarih sahnesinden çekilirken Göktürk Kağanlığı kurulmuştur.

Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.

İl Kağan'ın Birinci Çin Seferi, İl Kağan tarafından 621 yılında Tang Hanedanı'na karşı gerçekleştirilmiş bir seferdir. Sefer, Göktürk zaferiyle sonuçlanmıştır.

İl Kağan'ın İkinci Çin Seferi, İl Kağan tarafından 622-623 yılında Tang Hanedanı'na karşı gerçekleştirilmiş bir seferdir. Sefer, Göktürk zaferiyle sonuçlanmıştır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.