İçeriğe atla

Hrant Dink

Hrant Dink
Doğum15 Eylül 1954(1954-09-15)
Malatya, Türkiye
Ölüm19 Ocak 2007 (52 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Ölüm sebebiSuikast
Defin yeriBalıklı Ermeni Mezarlığı, İstanbul
MilliyetErmeni
EğitimErmeni Lisesi, İstanbul
Fen Fakültesi, İstanbul
MeslekGazeteci · Aktivist
Tanınma nedeniGazete Yazarlığı
EvlilikRakel Yağbasan (1976–2007)
Çocuk(lar)Delal, Arat, Sera

Hrant Dink (Ermenice: Հրանդ Տինք, 15 Eylül 1954, Malatya - 19 Ocak 2007, İstanbul), Türkiye Ermenisi[1] gazeteci.

19 Ocak 2007 tarihinde saat 15.00 sıralarında, genel yayın yönetmeni olduğu Agos gazetesinin Şişli Halaskârgazi Caddesi üzerindeki binası önünde uğradığı silahlı saldırı neticesinde öldü.[2]

Hayatı

Hrant Dink'in Balıklı Ermeni Mezarlığı'ndaki anıt-mezarı, İstanbul

Hrant Dink 1954 yılında Malatya’da dünyaya geldi. Babası Sivas'ın Gürün ilçesinde, annesi Gülvart ise Sivas'ın Kangal ilçesinde doğup büyümüştü. Anne ve babası 1961 yılında İstanbul'a taşınmalarının ardından boşandı. Hrant ve iki kardeşi Gedikpaşa’daki Ermeni Yetimhanesine yerleştirildi.

Dink bu sırada Türkiye'de gelişmekte olan sol siyasetten etkilendi ve Türkiye Komünist Partisi/Marksist-Leninist çizgisinde siyaset yapmaya başladı.[3] O yıllarda örgüt ile Ermeni cemaatinin ilişkilendirilmesini önlemek amacıyla ismini mahkeme kararı ile Fırat olarak değiştirdi.[3]

Lise eğitimini Surp Haç Tıbrevank Ermeni Lisesinde aldı.[4] Liseyi bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde zooloji eğitimi aldı. Bir süre sonra yetimhanede birlikte büyüdükleri Rakel ile evlendi.

Kardeşleriyle birlikte açtığı yayınevi ve kırtasiye işlerini sürdürürken eşi Rakel’le kendileri gibi Anadolu’dan gelen kimsesiz ve yoksul çocukların yetiştiği Tuzla Ermeni Kampını yönetmeye başladı. Açılışından 21 yıl sonra kampa devlet el koydu. Askerliğini Denizli Piyade Alayında sekiz ay kısa dönem er olarak yaptı.

Bazı gazetelerde kitap eleştirileri ile yazı hayatına başladı. Basında çıkan yanlış haberlere gönderdiği düzeltmeler ile adı duyulmaya başladı. İstanbul Ermeni Patrikhanesine, "Ermeni toplumu çok kapalı yaşıyor, kendimizi iyi anlatırsak önyargılar kırılır"[5] diyerek bu amaçla Türkçe ve Ermenice bir gazete çıkarmayı önerdi. 5 Nisan 1996 tarihinde ilk sayısı yayınlanan Agos gazetesinin kuruculuğunu, yayın yönetmenliğini ve başyazarlığını üstlendi. Agos dışında Zaman ve Birgün gazetelerinde yazdı. Yazılarında Türkiye'deki her etnik topluluğun barış içinde yaşaması gerektiğinin altını çizen Dink[6] aynı zamanda Ermeni cemaatinin patrikhane dışında sivil bir merkezi olması gerektiğini de söylüyordu.

Davalar

Hrant Dink hakkında Türk Ceza Kanununun 301. maddesini ihlal etmekten davalar açıldı.

Ermeni Diasporasına 1915 olayları için soykırım kelimesini içermeyen daha yumuşak muhalefet yürütmeleri çağrısında bulundu. Bunlara karşılık 2002 yılında Urfa'da verdiği bir konferansta "Ben Türk değil, Türkiyeliyim ve Ermeniyim" dediği için "Türklüğü aşağılamaktan" üç yıl yargılanarak beraat etti.[7] 13 Şubat 2004'te yayımlanan bir makalesindeki "'Türk'ten boşalacak o zehirli kanın yerini dolduracak temiz kan, Ermeni'nin Ermenistan'la kuracağı asil damarında mevcuttur."[8][9] sözleri nedeniyle 301. maddeden "Türklüğe hakaret" suçlamasıyla yargılandı ve aksi yönde verilen bilirkişi raporuna rağmen 6 ay hapis cezası aldı[10] fakat cezası ertelendi.

Bilirkişi raporuna göre, "Ermeni Kimliği" üst başlığı altında 8 yazıdan oluşan yazı dizisinin "'Türk'ten Kurtulmak" başlıklı 7. yazısında yer alan söz konusu cümle genel bağlamı içinde ele alındığında görülmektedir ki, gerçekte Hrant Dink "Ermeni kimliğinde bir ruhsal sorun olarak ifade ettiği Türk olgusunu, yani 1915'te yaşananları Ermeni kimliğinin hayati bir unsuru olarak benimseyip, tüm çabaların ve birlikteliğin bu olgu üzerine kurulmasını, 1915 olaylarını soykırım olarak dünyaya kabul ettirme çabası ve inadından kurtulmak gerektiğini söylemektedir. Sanık daha önceki yazılarında da bu anlayış ve çabayı Ermeni kimliğini kemiren bir husus, ruhsal bozukluk ve zaman kaybı olarak nitelendirmektedir. Zehirli kan olarak ifade edilen husus, Türklük ya da Türkler değil Ermeni kimliğinde yer alan sanığın ifadesi ile hatalı anlayıştır. Tüm bu açıklamalar bir arada değerlendirildiğinde, sanığın ifadelerinin 159. maddede düzenlenen anlamda Türklüğü tahkir ve tezyif olarak nitelendirilmesi mümkün değildir."[11]

Dink bu dava için AİHM'ye başvurmaya hazırlanmaktaydı. Bunun dışında Dink'in yargılanmakta olduğu iki dava daha vardı.[12]

Reuters'a "Evet, 1915’te olan bir soykırımdı çünkü dört bin yıldır bu topraklarda yaşayan bir halk ve onun uygarlığı artık yok" biçiminde bir demeç verdi.[13] Bu, 1915-1918 yıllar arasında Osmanlı'da Ermeni Kırımı'ndaki olayları konusunda Ermeni diasporasına yakın tutum sergilediğini gösterdi fakat onlardan ayrıştığı nokta şuydu: Bu iddiaların temelini oluşturan Vahakn N. Dadrian'ın Ermeni toplumuyla Türk toplumunun arasının açılmasından Osmanlı yönetimini sorumlu tutmasına[14] rağmen, Hrant Dink bu durumun esas sorumlusunun Avrupa ülkeleri olduğunu iddia ediyordu.[15][16]

Suikast

Ana madde: Hrant Dink suikastı

Hrant Dink 19 Ocak 2007'de Şişli'de Halâskârgazi Caddesi üzerinde yer alan Agos merkez binasının çıkışında gerçekleştirilen silahlı saldırı sonucu öldürüldü. Katil zanlısı olarak 17 yaşındaki Ogün Samast güvenlik kameralarından elde edilen görüntülerin yayınlanmasından sonra babası tarafından polise ihbar edilerek Samsun otogarında sivil polis ve jandarma ekipleri tarafından yakalandı.[17] Dink 1909 yılından bu yana Türkiye'de suikast sonucu öldürülen 62. gazeteci oldu.[2]

İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi'ndeki duruşmada suikastın 'FETÖ'nün amaçları doğrultusunda işlendiğine' hükmedildi.[18]

15 Kasım 2023 tarihinde Dink'in katili Ogün Samast tahliye edildi.[19]

Cenazesi

23 Ocak 2007 tarihinde Halaskârgazi Caddesi'nde Hrant Dink'in cenazesine katılanlar ve Hepimiz Ermeniyiz dövizleri taşıyanlardan bir görünüm

Hrant Dink'in cenazesi 23 Ocak 2007 Salı günü Şişli'de Agos Gazetesi önünde bir törenle başladı. Cenazeye katılanlar DİSK tarafından hazırlanan Türkçe, Ermenice ve Kürtçe "Hepimiz Hrant Dink'iz, hepimiz Ermeniyiz!" yazılı dövizler taşıdı. Ayrıca topluluğun taşıdığı dövizlerin bazılarında ise Türk Ceza Kanunu 301. maddesine atfen "Katil 301" yazmaktaydı. Topluluk Kumkapı'ya kadar yürüdü. Burada Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesinde yapılan dinî törenin ardından Hrant Dink Balıklı Ermeni Mezarlığında toprağa verildi. Cenaze törenine kimi kaynaklara göre 40 bin,[20] kimilerine göre ise 100 bin kişi katıldı.[21]

Hatırası

Ölümünden bir yıl sonra Lyon Belediyesi tarafından şehirdeki bir sokağa, Diyarbakır'da da Sur Belediyesi tarafından Süryani ve Müslümanların bir arada yaşadığı bir sokağa Hrant Dink'in adının verilmesi kararlaştırıldı.[22]

2010 yılında Kınalıada sahilindeki bir çocuk parkına Hrant Dink Çocuk Parkı ismi verildi.[23]

Hrant Dink'in suikasta uğradığı Halâskârgazi Caddesi ile kesişen Ergenekon Caddesi'nin ismi de Hrant Dink Caddesi olarak değiştirilmek istendi fakat bu talep 8 Şubat 2010 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclis oturumunda reddedildi.[24]

2013 yılında Malatya Belediyesi tarafından doğduğu evin bulunduğu Çavuşoğlu Mahallesi'ndeki sokağa Hrant Dink adı verilmiştir.[25]

Ödüller

Mersin'deki Hrant Dink Barış Anıtı
Fransa'nın Marsilya şehrinde bulunan Hrant Dink caddesinin tabelası

2005

  • İnsan Hakları Derneği "Ayşe Nur Zarakolu Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü"

2006

  • Henri-Nannen Düşünce Özgürlüğü ve Cesur Gazetecilik Ödülü
  • Oxfam Novib "Pen İfade Özgürlüğü Ödülü"
  • Bjørnson İnsan Hakları Ödülü

2007

  • (IPA) Özgürlük Özel Ödülü
  • Ermenistan Cumhurbaşkanlığı Ödülü
  • Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) "Basın Özgürlüğü 2007" Ödülü (Ragıp Zarakol ve Gülçin Çaylıgil ile birlikte)
  • Vahan Tekeyan Kültür Derneği Ödülü
  • Knights of Vartan Derneği "Yılın Adamı" Ödülü
  • Amerika Ermeni Meclisi (AAA) "Seçkin İnsan Ödülü"
  • Yılmaz Güney Festivali "Festival Özel Ödülü"
  • Uluslararası İspanya Gazeteciler Derneği "Uluslararası Basın Ödülü"
  • PEN Uluslararası Yazarlar Birliği "Hermann-Kesten Madalyası" (Hrant Dink ve AGOS gazetesine)
  • ATİK - YDG 17. Gençlik Kültür Sanat Festivali "Jüri Özel Ödülü"
  • PAN Austria "İnsan Hakları Ödülü"
  • IPI "Dünya Basın Özgürlüğü Kahramanı Ödülü"
  • Marsilya "Uluslararası Özgür İfade Ödülü" (Anna Politovskaya ile birlikte)

2008

  • AASSSG "Üstün Başarı Ödülü"
  • Fordham Üniversitesi "İnsan Hakları Savunuculuğu Ödülü"

2010

  • Padova Belediyesi "Doğruluk Ödülü"
  • Johann-Philipp-Palm Vakfı İfade Özgürlüğü ve Basın Ödülü[26]

Ayrıca bakınız

Konuyla ilgili yayınlar

Kaynakça

  1. ^ "Orhan Pamuk Tartışması | 2005 | 32. Gün Arşivi". 32. Gün Arşivi Youtube Kanalı. 11 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2022. 
  2. ^ a b "Dink öldürülen 62. gazeteci". Milliyet gazetesi. 1 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  3. ^ a b "Kahkahayla ve hıçkırarak Hrant'ı düşünürken". Agos. 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  4. ^ "Hrant'ın okuluna ırkçı 'saldırı'". Gazete Duvar. 13 Ağustos 2016. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021. 
  5. ^ "Kumkapı'da balıkçı sepetinde bulundu, yetimhaneye verildi. 'Dilim giderim dese de adımlarım gitmek istemiyor' derdi". Radikal gazetesi. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  6. ^ "Hrant Dink: forging an Armenian identity in Turkey (Üstün Bilgen-Reinart röportajı, İngilizce)". OpenDemocracy.net. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  7. ^ "'Türklüğü aşağılamak' davasından beraat". NTV. 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  8. ^ "Agos'tan 13 Şubat 2004 Sayı 411 - Ermeni kimliği üzerine (8)". 22 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2009. 
  9. ^ "Hrant Dink bu sözü söyledi mi?". 23 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2011. 
  10. ^ "Hrant Dink davası ve AİHM (1)". Milliyet gazetesi, Rıza Türmen. 25 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  11. ^ "Hrant Dink'i 'yakan' yazılar". Radikal gazetesi. 10 Ekim 2005. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2022. 
  12. ^ "Hrant Dink davası ve AİHM (2)". Milliyet gazetesi, Rıza Türmen. 27 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  13. ^ "Hrant Dink'e bir dava daha açıldı". NTV. 21 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  14. ^ Vakahn N Dadrian, Soykırım Ansiklopedisinde Ermeniler (çeviren: Attila Tuygan)
  15. ^ "Bir Hrant Dink Geçti". TrabzonTV. 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  16. ^ "Hrant Dink'e bir dava daha açıldı". NTV. 21 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  17. ^ "Hrant Dink suikastının faili Ogün Samast serbest bırakıldı, Adalet Bakanlığı açıklama yaptı: '2022'de denetimli serbestlik hakkı kazandı, yararlandırılmadı'". BBC News Türkçe. 15 Kasım 2023. 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
  18. ^ "Hrant Dink cinayeti davasında karar: 'FETÖ'nün amaçları doğrultusunda öldürüldü' - 26.03.2021, Sputnik Türkiye". sputniknews.com.tr. 30 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
  19. ^ "Hrant Dink'in katili Ogün Samast'ın tahliyesine ilişkin ilk açıklama". NTV. 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
  20. ^ "Halaçoğlu'ndan slogan tepkisi". TGRTHaber.com. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. []
  21. ^ "İstanbul İstanbul olalı böyle tören görmedi. Hrant Dink'i 100 bin kişi uğurladı". Radikal gazetesi. 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2008. 
  22. ^ "Diyarbakır ve Lyon'da Hrant Dink sokağı". Agos gazetesi. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2008. 
  23. ^ "Kınalıada Sahilinde Artık "Hrant Dink Çocuk Parkı" Var". BiaNet.org. 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  24. ^ ""Hrant Dink Caddesi" AKP Engeline Takıldı". BiaNet.org. 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  25. ^ "Hrant Dink'in adı doğduğu sokağa verildi". Cumhuriyet. 5 Şubat 2013. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022. 
  26. ^ Hrant Dink Vakfı/Ödüller 16 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 2 Haziran 2016

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Hrant Dink ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Hrant Dink ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Altan</span> Türk yazar ve gazeteci

Ahmet Hüsrev Altan, Türk yazar ve gazeteci.

Fethiye Çetin, Türk avukat, yazar ve insan hakları aktivistidir.

<i>Agos</i> İstanbul merkezli yayımlanan Türkçe-Ermenice haftalık gazete

Agos, İstanbul merkezli yayımlanan Türkçe-Ermenice haftalık gazetedir. İsmi, Ermenice "tohum atmak veya fidan dikmek için açılan oyuk, evlek" anlamına gelmektedir. Cumhuriyet döneminin Türkçe-Ermenice olarak yayımlanan ilk gazetesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hrant Dink suikastı</span> 2007de Türkiye Ermenisi gazetecinin öldürülmesi

Hrant Dink Suikastı, Agos gazetesinin Türkiye Ermenisi genel yayın yönetmeni Hrant Dink'in 19 Ocak 2007'de 17 yaşındaki silahlı saldırgan Ogün Samast tarafından öldürülmesi olayı. Önceden pek çok tehdit almış olan Dink, Agos'un Halaskârgazi Caddesindeki binasının önünde başının arkasına ateş edilerek öldürüldü. Olay, Türkiye'de derin devlet ve milliyetçilik olgularını gündeme taşıdı. Dink'in cenazesinde on binlerce kişi tarafından cinayete tepki olarak atılan "Hepimiz Hrant'ız, Hepimiz Ermeniyiz" sloganı uzun süre tartışıldı.

Ogün Samast, 19 Ocak 2007 tarihinde, İstanbul'un Osmanbey semtinde Halaskargazi Caddesi üzerindeki Agos gazetesi binası önünde gazeteci Hrant Dink'i Yasin Hayal'in azmettirmesiyle öldüren kişi.

Isabelle Kortian Ermeni kökenli Fransız strateji araştırmacısı.

Yasin Hayal Trabzon'daki bir McDonald's restoranını bombaladığı gerekçesiyle 6 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırılan bir sabıkalıdır. Bir süre sonra Ermeni gazeteci Hrant Dink suikastında Ogün Samast'ı cinayete azmettirdiği gerekçesiyle mahkemeye çıkarılmış ve ağırlaşıtırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">24 (televizyon kanalı)</span> Türkiye merkezli ulusal haber kanalı

24 TV, Ethem Sancak'nın imtiyaz sahibi olduğu TürkMedya bünyesinde bulunan ve 24 Ocak 2007 tarihinde İstanbul merkezli yayın yapmaya başlayan ulusal bir Türk televizyon kanalıdır.

<i>Hepimiz Ermeniyiz</i>

"Hepimiz Ermeniyiz", ilk kez Agos gazetesi genel yayın yönetmeni ve Türkiye Ermenisi gazeteci Hrant Dink'in öldürüldüğü 19 Ocak günü, daha sonra da 23 Ocak'ta yapılan cenazesinde atılan slogan. Cenazede "Hepimiz Hrant'ız, Hepimiz Ermeniyiz" sloganları Türkçenin yanı sıra Ermenice ve Kürtçe olarak da söylendi.

<span class="mw-page-title-main">Halâskârgazi Caddesi</span> Yaklaşık 1,3 km uzunluğundaki Harbiye kavşağından başlayarak Şişli Camiine kadar uzanan cadde

Halâskârgazi Caddesi, Harbiye kavşağından başlayarak Şişli Camii'ne kadar uzanan cadde.Yaklaşık 1,3 km uzunluğunda olup üzerinde iş merkezleri, bankalar, çarşılar, müzeler ve lokantalar bulundurmaktadır. Kenter Tiyatrosu bu cadde üzerindedir.

Ergenekon, İstanbul ilinin Şişli ilçesinde, Feriköy ile Halaskargazi Caddesi arasında mahalle.

<span class="mw-page-title-main">Nedim Şener</span> Türk gazeteci

Nedim Şener, Türk gazeteci ve yazardır.

Ermeni karşıtlığı, yazılı veya görsel tartışılabilir düşmanlık, kin duygularının Ermeniler veya Ermenistan'a yönelik olma durumu. Türkiye ve Azerbaycan'da yaygındır.

Ermeni ve Bağımsız Devletler Topluluğu güçleri tarafından 1992 yılında Azerbaycan Hocalı'daki 613 kadar sivilin katliamının yirminci yıl dönümü anısına bir miting düzenlendi. Bu çerçevede "Hocalı İçin Adalet" adını taşıyan büyük bir kampanya başlatıldı. 26 Şubat 2012'de İstanbul'da Galatasaray Lisesi önünden başlayan ve Taksim Meydanı'na doğru devam eden, yaklaşık 200.000 katılımcı ile saatlerce süren gösterilerde "Hepimiz Hocalılıyız" sloganları atıldı. 

Hrant Dink Vakfı, Hrant Dink'in anısını yaşatmak amacıyla, İstanbul merkezli olarak Türkiye'de faaliyet gösteren bir vakıftır.

Rober Koptaş, Türkiye Ermenisi gazeteci, yazar.

Rakel Dink, Türkiye Ermenisi insan hakları aktivisti ve Hrant Dink Vakfı başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de ırkçılık</span>

Türkiye'de ırkçılık ve etnik ayrımcılık, ülkenin toplumunda tarih boyunca yaygın bir şekilde görülen ve Müslüman olmayan ya da Sünni olmayan azınlıklara karşı kurumsal bir hâle gelen olgu. Genellikle Türkler tarafından etnik kimliği Türk olmayan kişilere yönelik gerçekleşen olumsuz davranış ve eylemler şeklindedir. Ermeniler, Kürtler, Araplar, Rumlar, Süryaniler ve Zazalar gibi azınlıklar Türk olmadıkları için ayrımcılığa maruz kalırken Aleviler ve Şiiler ise Sünni olmadıkları için ayrımcılığa maruz kalmaktadır.

Tûba Çandar, Türk gazeteci ve yazardır.

Sebat Apartmanı, İstanbul'un Osmanbey, Şişli semtinde, Halâskârgazi Caddesi üzerinde 1920'lerde inşa edilmiş apartmandır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.