Hoybun - Turkipedia

Hoybun Xoybûn, خۆیبوون

Genel başkan	Celadet Ali Bedirhan
Kuruluş tarihi	5 Ekim 1927, Lübnan
Kapanış tarihi	1946
İdeoloji	Kürt milliyetçiliği

Parti bayrağı

Hoybun (Kürtçe: Xoybûn خۆیبوون; "kendilik") 5 Ekim 1927'de Lübnan'da kurulan Kürt milliyetçi siyasi parti.^[1]

Hoybun, 5 Ekim 1927'de Lübnan'ın Bihamdun kentinde Kürdistan Teali Cemiyeti, Kürt Millet Fırkası, Comite de Independence Kurde başta olmak üzere Kürt milliyetçi örgütler, Irak, İran ve Suriye'ye sığınmış Kürt aydınları ve Taşnak kökenli Ermeniler tarafından gizlice düzenlenen, 45 gün süren bir kongrede meydana gelmiştir.

Hoybun üyeleri Bağımsız Kürdistan'ın yaratılması adına, bütün Kürtlerin birleştirilmesi için mücadele yürütülmesine ant içmişlerdir. Kürt silahlı birliğini kurup tek bir komutanlığın emrinde hareket edeceği kararlaştırılmıştır.

Hoybun'un silahlı ve siyasi kanat olmak üzere iki ayrı kanadı vardı. Silahlı kanadın başında Osmanlı subayı İhsan Nuri Paşa bulunuyordu. Siyasi kanat Şam'da yerleşik ve birkaç batı ülkesinde çoğunlukla Bedirxan ailesi üyeleri tarafından temsil ediliyordu.^[2]

Suriye, Lübnan, Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletlerinde kolları oluşturulmuş ve Hoybun merkez komitesi "Kürdistan Millî Hükûmeti" ilan etmiştir.

Ağrı İsyanı ve Ağrı Cumhuriyeti

Hoybun, Celadet Ali Bedirhan, Kâmuran Ali Bedirhan, Nuri Dersimi, Ekrem Cemilpaşa, Memduh Selim, Haco Ağa^[3] gibi isimler tarafından yürütülmüş ve Ağrı isyanları meydana geldiğinde örgütün kararıyla İhsan Nuri Paşa 20 yoldaşı ile Erzurum'a gönderilmiştir. Agirî adında bir gazete çıkarmışlardır. Ağrı ayaklanmaları sürerken Ağrı Cumhuriyeti, 8 Ekim 1927'de bağımsızlığını ilan etti.

Hoybun merkez komitesi, Celali aşiretinin reislerinden İbrahim Heski'yi Kürdistan'ın Ağrı Vilayeti valiliğine, İhsan Nuri Paşa'yı da Kürt Silahlı Kuvvetleri genel komutanlığına atadı. Hoybun, Büyük devletlere ve Milletler Cemiyeti'ne de başvurmuş, ancak Türkiye'nin baskısıyla İngiliz İmparatorluğu ve Fransa, Hoybun'a karışanların faaliyetlerini kısıtlamıştır.^[4] Ağrı isyanı daha sonra 1931'de Türk kuvvetleri tarafından bastırılmıştır.

Kaynakça

^ McDowall, David (1996). Kürtlerin Modern Tarihi . Bloomsbury Akademik. P. 172. ISBN 9781860641855.
^ Bozarslan, Hamit (2008-04-17). Faroqhi, Suraiya; Kasaba, Reşat; Kunt, I. Metin; Fleet, Kate (eds.). The Cambridge History of Turkey. Cambridge University Press. p. 340. ISBN 978-0-521-62096-3.
^ Gorgas, Jordi Tejel(2007),.
^ Allsopp, Harriet (2014). The Kurds of Syria: Political Parties and Identity in the Middle East. London: I.B. Tauris. p. 55. ISBN 9781780765631.

İlgili Araştırma Makaleleri

Celadet Ali Bedirhan, Kürt milliyetçisi dilbilimci, yazar, diplomat ve siyasetçi. Öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamlamıştır. Daha sonra Münih Ludwig Maximilian Üniversitesinde doktorasını tamamlamıştır. Kürt milliyetçi örgütü Hoybun'un ilk başkanıdır.

Koçgiri İsyanı, Şubat 1921'de Sivas'ın doğusunda bulunan ve ezici çoğunluğun militan olduğu Koçgiri bölgesinde başlayan bir Kürt ayaklanmasıydı. İsyan Alevi-Kürt topluluğu olan ve Sivas'ın doğusunda ikamet eden Koçgiri aşireti tarafından çıkarıldı. Aşiret liderlerinin Kürdistan Teali Cemiyeti ile yakın ilişkileri vardı. İsyan, Haziran 1921'de bastırıldı.

Kürdistan Teali Cemiyeti, Kürt Teali Cemiyeti, 30 Aralık 1918'de İstanbul'da kurulan ve doğu illerinde şubeleri açılan, bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını amaçlayan cemiyet. Cemiyetin adı, Kürdistan Yükselme Derneği anlamına gelmektedir.

Ağrı ayaklanmaları veya Ararat İsyanı 1926-1930 yılları arasında Ağrı Dağı ve civarı ile İran topraklarının da dahil olduğu bir coğrafyada meydana gelen Kürt ayaklanmalarıdır. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı'nın etkilerinin olduğu bir zamanla birleşen bu dönemde, Türkiye'nin isyanı bastırmak için yaptığı harcamalar ekonomik krize neden oldu.

Mehmet Nuri Dersimi, Koçgiri İsyanı ve Dersim İsyanına adı karışmış Alevi-Kürt ideolog ve veteriner hekim.

<span class="mw-page-title-main">İhsan Nuri</span> Kürt Silahlı Kuvvetleri genel komutanı ve Ağrı ayaklanmalarının lideri

İhsan Nuri Paşa, Hoybun Cemiyetinin liderlerinden olup Ağrı ayaklanmalarını yönetmiş Kürt asker ve politikacı. Halk arasında Ararat Kartalı olarak da bilinir. Hoybun tarafından Kürt Silahlı Kuvvetleri genel komutanlığına atanarak Ağrı ayaklanmalarının başına geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ekrem Cemilpaşa</span> Kürt siyasetçi

Ekrem Cemilpaşa ya da Ekrem Cemil Paşa (Burc) ya da Cemilpaşazade Ekrem, Kürt siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">Kadri Cemilpaşa</span>

Kadri Cemilpaşa ya da Kadri Cemil Paşa (Burc), Cemilpaşazade Kadri, Zınar Silopi, Kürt siyaset adamı.

Ağrı Cumhuriyeti, Ağrı Kürt Cumhuriyeti veya Ağrı Millî Hareketi, Ağrı isyanları sırasında Türkiye'nin kuzeydoğu bölgesinde Hoybun Merkez Komitesi tarafından ilan edilen; fakat hiçbir devlet tarafından tanınmayan Kürt yönetimi.

Üçüncü Ağrı Harekâtı ya da Üçüncü Ağrı Ayaklanması, 11 Haziran 1930'da Türk ordusu ayaklanmaya karşılık verdi. Hoybun örgütü bu ayaklanma için diğer Kürtlerin acilen destek çağrısında bulundu. Bu ayaklanma çoğunluğu Kırmanci Kürtlerinden olanlar tarafından yapılmıştır. Kirmancilerin sayısı Dersimlilerin sayısından fazlaydı. Çünkü Hoybun'un çağrısına Türk askeri Iğdır, Sipan Dağı, Van civarında ani karşılık vermiştir ve destek çok küçük bir alanda olmuştur. Türkler geçici olarak Ağrı'ya yaptıkları hücumu durdurmuşlardır. İsyancılar çok fazla sayıda olan Türk askerlerince bertaraf edilmişlerdir.

Kürt milliyetçiliği, Kürtlerde, halk olma bilincinin kültürel ve siyasal eyleme yönlendirilmesini ifade eden kavramdır. Kürtlerin çoğunluk olduğu toprakları Kürdistan olarak tanımlayan ve bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını savunan siyasi hareket olmakla birlikte, Kürtlerin yaşadıkları topraklarda diğer etnik gruplar ile eşit haklara sahip olmasını, Kürtçenin resmî dil ve eğitim dili olmasını savunan siyasi görüştür.

Ali Galip Olayı, Sadrazam Damat Ferit Paşa hükûmetinin, Elazığ Valisi Ali Galip Bey'in önderliğinde Sivas Kongresi'nin yapılmasını engellemeye ve Mustafa Kemal Paşa'yı ortadan kaldırmaya, Heyet-i Temsiliye ve Millî Mücadeleyi durdurmaya çalıştığı girişim.

Kürt İstiklâl Komitesi, Kürt aşiret ve nüfuz sahiplerinin kurmuş olduğu, hedef olarak bağımsız bir Kürdistan seçilen Kürt gizli örgütü.

İbrahim Heski, Celali aşiretine mensup olan Kürt kökenli Osmanlı isyancı ve siyasetçi.

Kürt Yüksek Komitesi ya da Batı Kürdistan Üst Kurulu 25 Temmuz 2012 tarihinde Kamışlı'da Suriye Kürt Ulusal Meclisi (ENKS) ve Batı Kürdistan Halk Meclisi (MGRK)'nın beşer üyesinin bir araya gelmesiyle oluşturuldu. PYD ve ENKS arasında çıkan anlaşmazlıklar yüzünden işlevini kaybederek dağılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Baba Şeyh</span> Mahabad Kürt Cumhuriyetinin başbakanı

Hacı Baba Şeyh, Mahabad Cumhuriyeti'nin tek (Serokwezîr) başbakanıdır.

Kamuran Ali Bedirhan, Kürt milliyetçisi, avukat, yazar ve siyasetçi. Lise öğrenimini Galatasaray Lisesinde gördü. Bir süre İstanbul'dan ayrıldıktan sonra tekrar geri dönüp İstanbul Üniversitesinde Hukuk okudu. Kürdistan Teali Cemiyetinin kurucuları arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Emin Ali Bedirhan</span>

Emin Ali Bedirhan Kürt politikacı. Kürt Dayanışma ve Terakki Cemiyeti'nin kurucu üyesi ve Kürdistan Teali Cemiyeti'nin başkan yardımcısıydı.

<span class="mw-page-title-main">Süreyya Bedirhan</span>

Süreyya Bedirhan, Bedirhan Bey'in soyundan gelen ve Bedirhan ailesinin bir üyesi olan bir Kürt prensiydi. Kürt bağımsızlığının etkili bir destekçisi, gazeteci ve yazardı. Eserleri, Bletch Chirguh müstear adıyla da bilinir. Bedirhan ailesinin diğer üyeleri gibi, İslam'ın Kılıcı ve İslam peygamberi Muhammed'in generali ve arkadaşı Halid bin Velid'in soyundan geldiğini iddia etti.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.