İçeriğe atla

Hoton Türkleri

Hoton Türkleri
Toplam nüfus
10,000 (2015)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Moğolistan Moğolistan (Ubs)
Diller
Hoton dili(günümüzde kullanan nereyse yok)
Oyratça
Din

Hoton halkı Moğolistan'da bir Türk etnik grubudur.[2] çoğu Uvs eyaletinde, özellikle Tarialan, Naranbulag ve Ulaangom'da yaşıyor. Hotonlar 19. yüzyıla kadar bir Türk Dili konuşurken, çoğu şimdi Oyrat dilinin Dörtbet lehçesini konuşuyor.[3] Hotonlar genellikle ana Moğol yazılı kültüründen kaçınır.[4] 1989'da resmi olarak yaklaşık 6.100 hoton vardı.[4] Büyük Rus Ansiklopedisine göre, modern hoton halkı "Moğollar — Moğol dilleri konuşan bir grup halk"ın bir parçasıdır.[5]

Nüfus

Moğolistan'da ki tarihi nüfusları
Yıl Nüfus     
19562,603—    
19632,874%+10.4
19694,056%+41.1
19794,380%+8.0
19896,076%+38.7
20009,014%+48.4
201011,304%+25.4
202012,057%+6.7
Kaynak: Moğolistan Ulusal İstatistik Ofisi

Tarihi ve kültürü

Hoton veya Hotong aslen Müslüman Uygur ve Hui halkları ya da Çince konuşan Müslümanlar için kullanılan bir Moğol terimiydi.[4]

Hotonlar, Sincan'ı fethettiklerinde ve şehirde yaşayan atalarını Moğolistan'a götürdüklerinde Oyratlar tarafından Moğolistan'a yerleştirildiler. Başka bir versiyona göre, liderleri Dörbet Prensi Tseren Ubashi'nin Çing Hanedanlığına teslim olduğu 1753'ten sonra Moğolistan'a yerleştiler.[4] Bazı bilim adamlarına göre, hotonlar Moğollaşmış Uygurlardır.[6]

Moğolların çoğundan farklı olarak, hotonlar Budist ve geleneksel unsurları (Tengrizm gibi) içeren senkretik bir İslam biçimini takip eder.[7] Geleneksel olarak diğer etnik gruplarla evlenmekten kaçınırlar.

Dil

Hotonların aslen konuştuğu dil bir Türk diliydi. On dokuzuncu yüzyıla kadar konuşuldu.[8] Moğolistan'a yerleştikten sonra, hotonlar Oyrat'ın Dörbet veya Kuzey lehçesini kabul etti.[4][7][9]

Kaynakça

  1. ^ Донгак А. С. (2019). "Культ умерших предков в традиционной обрядности хотонов Западной Монголии" (Rusça) (Тенгрианство и эпическое наследие народов Евразии: истоки и современность bas.): 105-108. 13 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  2. ^ Mackerras, Colin (Aralık 1998). "An Ethnohistorical Dictionary of China. By James S. Olson. [London: Aldwych Press, 1998. ix + 434 pp. £75.00. ISBN 0-86172-107-1.]". The China Quarterly. 156: 1060-1061. doi:10.1017/s0305741000051560. ISSN 0305-7410. 
  3. ^ Svanberg, Ingvar (4 Nisan 2014). Contemporary Kazaks: Cultural and Social Perspectives (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-136-82025-0. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  4. ^ a b c d e Congress, The Library of. "LC Linked Data Service: Authorities and Vocabularies (Library of Congress)". id.loc.gov. 8 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  5. ^ "МОНГОЛЫ • Большая российская энциклопедия - электронная версия". bigenc.ru. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  6. ^ Sanders, Alan J. K. (20 Mayıs 2010). Historical Dictionary of Mongolia (İngilizce). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7452-7. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  7. ^ a b Cope, Tim (24 Eylül 2013). On the Trail of Genghis Khan: An Epic Journey Through the Land of the Nomads (İngilizce). Bloomsbury Publishing USA. ISBN 978-1-60819-072-0. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  8. ^ Svanberg, Ingvar (4 Nisan 2014). Contemporary Kazaks: Cultural and Social Perspectives (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-136-82025-0. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  9. ^ Wurm, Stephen A.; Mühlhäusler, Peter; Tryon, Darrell T. (11 Şubat 2011). Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts (İngilizce). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-081972-4. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan</span> Doğu ve Orta Asyada yer alan karasal bir ülke, devlet

Moğolistan, Doğu ve Orta Asya'da bulunan denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke toprakları tarihî Dış Moğolistan bölgesine denk düşer. Kuzeyde Rusya; güney, doğu ve batısında Çin'e bağlı İç Moğolistan ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi vardır. Moğolistan'ın Kazakistan'a sınırı olmamasına rağmen ülkenin en batısı Kazakistan'ın doğu ucuna 37 kilometre uzaklıktadır. Ayrıca Kazakistan'dan sonra denize kıyısı olmayan en büyük ikinci ülkedir. Yüzölçümü 1.564.116 kilometre kare, nüfusu 3,3 milyon civarı olan Moğolistan, en geniş on dokuzuncu ülke ve en seyrek nüfuslu ülkedir. Ülke çok az ekilebilir toprağa sahiptir. Topraklarının çoğu bozkırdır. Kuzey ve batıda dağlar ve güneyde Gobi Çölü bulunur. Ulan Batur, ülkenin başkentidir ve yaklaşık olarak ülke nüfusun %38'ine ev sahipliği yapar. Ayrıca dünyanın en soğuk başkentlerinden biridir. Moğolistan yarı başkanlık sistemi ile yönetilen cumhuriyettir.

Soğdca, Soğutça veya Soğdakça, Orta Asya'da yer alan Soğdiana'da ve Çin'deki Soğd göçmen gruplarının yaşadığı bazı bölgelerde kullanılmış bir Doğu İran dili.

<span class="mw-page-title-main">Moğolca</span> Moğol yerlisinin konuştuğu dil

Moğolca, Moğolistan ve civardaki bazı özerk bölgelerde resmî dil olan Asya dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Uygurlar</span> Doğu Türkistanda yaşayan Türk soylu halk ve bu halktan olan kimse

Uygurlar veya Uygur Türkleri, Orta ile Doğu Asya'dan kaynaklanan ve kültürel olarak bu bölgelerle bağlı bir Türk azınlık etnik grubudur. Uygurlar Çin'in resmî olarak tanıdığı 55 etnik azınlıktan biridir. Çin'in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Uygurların memleketi olarak tanınır. Bununla birlikte, Çin Hükûmeti, Uygurları yalnızca çok kültürlü bir ulusa ait olan bölgesel bir azınlık olarak tanır ve Uygurların yerli bir halk olduğu yönündeki kavramı reddetmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk halkları</span> Türk etnik gurupları

Türk halkları veya Türkî halklar, Avrasya'da geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan ve çeşitli Türk dillerini konuşan etnik Türk gruplarıdır.

<span class="mw-page-title-main">İç Moğolistan</span> Çinin kuzeydoğusunda özerk bölge

İç Moğolistan ya da resmî adıyla İç Moğolistan Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı bir özerk bölge. Ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda bulunur. Kuzeyde Moğolistan, doğuda Heilongjiang, Jilin ve Liaoning, güneyde Hebei, Şansi ve Şensi yönetim bölgeleri ile Ningxia özerk bölgesi, batıda da Gansu yönetim bölgesi ile çevrilidir. Yüzölçümü 1.183.000 km², yönetim merkezi Huhhot'tur. Nüfus; 24.049.155 (2020).

<span class="mw-page-title-main">Karluk grubu</span> Türk dillerinin bir kolu

Çağatay, Karluk ya da Uygur grubu Türk dil ailesinin bir koludur.

<span class="mw-page-title-main">Yugurlar</span> Türk halkı

Yugurlar veya Sarı Uygurlar bir Türk etnik grubu ve Çin'in resmi olarak tanınan 56 etnik grubundan biridir, 2000 nüfus sayımına göre 16.719 kişilerdir. Yugurlar çoğunlukla Çin'in Kansu eyaletindeki Sünen Yugur Özerk bölgesinde yaşamaktadırlar. Çoğunlukla Tibet Budizmine inanmaktadırlar. Yugurların çoğu Türk dili, doğu eyaletlerinde ise Moğolca ve Çince konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Merkit</span>

Merkit, Moğol İmparatorluğu kurulmadan önce Moğolistan'da yaşamış göçebe kabile. Kökenleri ilk önce Türk olduğu öne sürülmekle birlikte Moğol istilasıyla Moğollaştığı belirtilir. İstiladan sonra Moğol dilleri konuştukları için Moğol oldukları tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Duhalar</span>

Duhalar ya da Tuhalar veya Tsaatanlar, Moğolistan'ın orta kuzey bölgesindeki Hövsgöl aymağında yaşayan Türk halklarından Tuvaların 2010 yılında 282 kişilik nüfusa sahip soyu tehlike altında olan ren geyiği çobanı tengrici göçebe kabilesidir.

Hoton dili — Karluk-Harezm dil grubuna dahil edilen Türk dillerinin, Uygur dilinin dialekti sayılır. Hoton dili öğrenen kişi sayısı zamanla azalmaktadır, ölmüş dil sayılır, dilin gelecek nesillere aktarımında Hotonlar Moğol dil gruplarından Oyrat dilini konuşmaya başlarlar.

<span class="mw-page-title-main">Uvs (il)</span> Moğolistanda bir il

Uvs ili, Moğolistan'ın 21 ilinden biridir. İl ülkenin batısında yer almaktadır. Yüzölçümü 69,585.39 km² olan ilin nüfusu 2014 yılı itibarı ile 75,737'dir. İl adını Moğolistan'ın en büyük gölü olan Ubsa Gölü'nden almaktadır. İlin merkezi Ulangom şehridir.

Moğol alfabesi, Moğolca'nın yazımı için Eski Uygur alfabesi türetilen bir alfabedir. Alfabe 13. yüzyılda oluşturulmuş olup Oyrat ve Mançu dillerine de uyarlanmıştır. Moğol alfabesi yukarıdan aşağı doğru yazılır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de konuşulan diller</span>

Ethnologue verilerine göre Çin'de toplam 298 yaşayan dil konuşulmaktadır. Bu dillerin birçoğu, Çin'deki tanınmış etnik gruplar tarafından konuşulur. Çin'deki en yaygın dil yedi ana lehçe grubuna bölünür ve Hanyu olarak bilinir. Çin'de bu dille ilgili çalışmalar, kendine özgü bir akademik disiplin olarak düşünülmektedir. Hanyu kapsamına giren lehçe grupları, birbirinden hem morfolojik hem de fonetik açıdan o kadar çok farklılık gösterir ki farklı bölgelerde konuşulan lehçeler karşılıklı olarak anlaşılmaz. Çince, Moğolca, Tibetçe, Uygurca ve Zhuangca, Çin'de en çok öğrenilen ve hükûmetten en çok destek gören dillerdir.

Doğu Yugurca, Yugurlar tarafından konuşulan bir Moğol dili. Aynı topluluk içerisinde bir Türk dili olan Batı Yugurca da konuşulmaktadır. Doğu Yugurca konuşurları, Çin'de konuşulan standart Güney Moğolca ile pasif ikidillilik göstermektedir.

Çantu veya Çantuu — Moğolistan güneybatısında Kobdu aymağında yaşayan bir Türk halkıdır. Özbek soyundan geldikleri veya Uygur soyundan geldikleri savunulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yulbars Han</span>

Yulbars Han, Uygur aşiret lideri ve Çin İç Savaşı sırasında Kuomintang generali.

<span class="mw-page-title-main">Sincan Uygur Özerk Bölgesi tarihi</span>

Sincan tarihsel olarak farklı tarihsel isimlere sahip iki ana coğrafi, tarihsel ve etnik olarak farklı bölgeden oluşuyordu: Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki Çungarya; ve günümüzde çoğunlukla Uygurların yaşadığı Tanrı Dağları'nın güneyindeki Tarım Havzası. Her iki bölge de Dungan Ayaklanması'ndan (1862-1877) sonra Çin Çing hanedanı tarafından yeniden ele geçirildiğinde, 1884'te "yeni sınır" anlamına gelen Sincan olarak yeniden adlandırıldı.

Modern Sincan bölgesinin tarihi bölgesi, Tarım Havzası (Altışehi) olarak da bilinir) ve Çungarya'nın farklı alanlarından oluşuyordu ve Budizmi benimsemiş Hint-Avrupalı Toharlar ve Saka halkları tarafından yerleşim görüyordu. Han hanedanı ile Hiung-nu arasındaki savaşlar nedeniyle Batı Bölgeleri Himayesi olarak Han Hanedanı ve Tang Hanedanı ile Birinci, Batı ve Doğu Göktürk Kağanlığı Hanedanlık arasındaki savaşlar nedeniyle Batı'yı Pasifize Etme amacıyla yine Tang Hanedaın altında Genel Koruyucu olarak Çin egemenliğine girdiler. Tang Hanedanı, An Luan İsyanı'nın ardından Batı'yı ve Anxi'nin Dört Garnizonu'nu pesifize etmek için Genel Himaye'deki bölgedeki kontrolünü geri çekti ve bunun ardından bölgede yaşayan Türk halkları İslam'a geçti.

<span class="mw-page-title-main">Moğol dilleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Moğol dilleri, Doğu ve Orta Asya'da, çoğunlukla Moğolistan, İç Moğolistan, Çin'in Sincan-Uygur Özerk Bölgesi, Çin'in bir başka özerk bölgesi olan Qinghai bölgesi ve ayrıca bir Rusya'nın güneyinde cumhuriyet olan Kalmukya'da konuşulan bir dillerin ailesidir.