İçeriğe atla

Hopaturi

Hopaturi (Gürcüce: ხოფათური; okunuşu: “h’opaturi”), Gürcistan'daki beyaz asma cinslerinden biridir. Asıl olarak Gürcistan'ın Acara bölgesinde yetiştirilir. Bu asmanın özgün adı olan Hopaturi, Artvin ilindeki bir yerleşim ve bölge olan Hopa’nın Gürcüce adı olan Hopati’den (ხოფათი) türemiştir ve "Hopa'ya özgü", "Hopa'ya ait" anlamına gelir.[1][2]

Hopa asmasının özgün adı bilinmemektedir. Hopatura (ხოფათურა) da denilen Hopaturi bu asma cinsinin özgün adı değildir. Günümüzde bazı asma cinsleri, Livanura, Klarculi ve Şavşuri gibi muhtemelen ilk yetiştiği yerin adıyla anılmaktadır. Guria bölgesinde yetişen Kvatapuri (ქვაფათური) ile Hopaturi'nin aynı cins üzüm olduğu, sadece adının değişikliğe uğramış olduğu belirtilir.

Hopaturi, morfolojik ve biyolojik özellikleriyle Gürcistan'daki asma cinsleri arasında bağımsız olma özelliğiyle dikkat çeker. Kolheti bölgesine özgü asma cinslerinden olan Hopaturi, geç dönemde Acara bölgesine özgü asmalar arasında sayılmıştır. Şaraplık ve sofralık üzüm olan Hopaturi'nin tanelerinin rengi açık yeşildir. Oldukça sulu ve tatlı bir üzümdür. Bugün yaygın olmayan Hopaturi, eskiden Orta Acara ile Yukarı Acara'da yüksek ağaçlara sarılarak yetişiyordu. Ayrıca alçak asma tipinde Keda'da yetişiyordu. Fazla bakım istemeyen ve bol ürün veren bir cins olarak bilinmektedir. Hopa asması, şarap yapımından çok sofralık üzüm olarak tüketiliyordu.[3][4]

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Üzüm</span> meyve, cins için Q191019 kullanın, türler için Q30046 kullanın

Üzüm, yaprak döken odunsu asmaların vitis cinsinden çiçekli bitki meyvesinin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aspindza</span>

Aspindza, Gürcistan’ın güney kesiminde, Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Aspindza Belediyesi'nin merkezi kasabadır (daba). Kura ırmağının sağ yakasında, Ahalkalaki ile Ahaltsihe arasında yer alır. Tedavi merkezi kaplıcalarıyla ünlüdür. Nüfusu yaklaşık 2.793’tür (2014).

<span class="mw-page-title-main">Çimenli, Artvin</span>

Çimenli, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Saperavi</span>

Saperavi Gürcistan'a özgü; asidik, teinturier tipi bir üzüm çeşididir ve bölgenin en iyi bilinen şaraplarının çoğunun yapımında kullanılır. Ermenistan, Moldova, Ukrayna, Özbekistan, Azerbaycan, New York Eyaleti ve Kuzeydoğu Ohio ve Türkiye'de Artvin ilinde az miktarlarda yetiştirilmektedir. Yaprakları 3 loblu, iri ve yuvarlaktır. Meyveleri türüne bağlı olarak orta ila büyük, eliptik veya yuvarlak, koyu mavimsi ve ince kabukludur; yaklaşık 5 aylık olgunlaşma süresi vardır.

Ampelografi, botaniğin asmaların tanımlanması ve sınıflandırılmasıyla ilgili alanıdır. Geleneksel olarak bu alandaki çalışmalar, asma yapraklarının ve meyvelerinin şekil ve renk açısından karşılaştırılmasıyla yapılır.

Klarculi, bugün Türkiye sınırları içinde bulunan tarihsel Klarceti bölgesinden adını aldığı kabul edilen asma cinsidir. Gürcistan'da asıl olarak Guria, Acara ve Maçaheli bölgelerinde yetişmektedir. Klarculi, Gürcü beyaz asma cinsleri arasında sayılmaktadır. Klarculi, Klarceti gibi Gürcüce "klarci" (კლარჯი) kelimesinden türemiştir ve Klarceti bölgesine özgü anlamına gelir.

Livanura, Gürcistan'ın Acara bölgesinde yetişen sofralık üzüm cinsidir. Adını Artvin bölgesinin eski adı olan Livana’dan alır. Livanura, "Beyaz Livanura" ve "Siyah Livanura" olmak üzere iki ayrı asma cinsi kabul edilmektedir. Her iki üzüm cinsi de Gürcü asma cinsleri arasında sofralık üzüm kategorisinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü üzüm cinsleri</span>

Gürcü üzüm cinsleri veya Gürcü asma cinsleri, sekiz bin yıllık bir geçmişi olan bağcılık ve şarap imal geleneğine dayanmaktadır. Çoğu şaraplık olmak üzere ülkede 527 cins asma bulunmaktadır. 1946 ve 1960 yıllarında yayımlanan ampelografik eserlerde bu asmaların kapsamlı tanımlamaları yapılmıştır.

Şişvela, Gürcistan'ın Acara bölgesi ile Türkiye'de Artvin bölgesinde yetişen siyah asma cinsidir. Tiflis'te 1960 yılında yayımlanan Gürcistan’ın Ampelografisi adlı eserde Gürcü asma cinsleri arasında sayılmıştır. Gürcüce bir kelime olan "şişvela" (შიშველა), çıplak anlamına gelir.

Şavşura, Gürcü beyaz asma cinslerinden biridir. Sofralık olduğu gibi şarap da yapılıyordu. Şavşura adı, Şavşeti gibi “şavşi” (შავში) kelimesinden türemiştir ve Şavşeti bölgesine özgü anlamına gelir. Bu cins üzümün vatanının bugünkü Şavşat bölgesi olduğu ve orada yetiştiği bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Artvin'de bağcılık</span> bağcılık kültürü

Artvin'de bağcılık, dünyanın en eski bağcılık geçmişine sahip Gürcistan'ın tarihsel bölgeleri olan Lazeti, Klarceti ve Şavşeti bölgelerindeki geleneğe dayanmaktadır. Nitekim geleneksel Gürcü şarap küpleri olan Kvevri (ქვევრი) kalıntıları Şavşat ilçesinin Otluca, Ardanuç ilçesinin Güleş, Artvin'in merkez ilçesinde Bağcılar gibi yerlerde ortaya çıkarılmıştır. Öte yandan Gürcistan'ın Acara ve Guria bölgeleri ile Artvin'de benzer asma cinslerinin varlığı da bunu işaret etmektedir. Bu asma cinslerinin bazılarının adları, bugünkü Artvin bölgesindeki yer adlarıyla ilişkilidir. Livanura, Klarculi, Şavşuri, Orcohuli, Hopaturi gibi üzüm türleri bunların başında gelir. Klarceti-Şavşeti bölgelerinden Gürcistan'a götürülen asma cinslerine, götüldüğü yerlere atfen Livanura, Klarculi, Şavşuri gibi adlar sonradan verilmiş olup özgün adları bilinmemektedir. Bunların dışında, Gürcistan'ın genelinde yaygın olan şaraplık üzüm Saperavi, Artvin ilinin Berta vadisinde, "Gverda (Güverda) Bağları" olarak bilinen bağlarda yetiştirilmektedir.

Orcohuli, tarihsel Klarceti bölgesine özgü beyaz asma cinsidir. Türkiye'de Artvin ilinde ve Gürcistan'da Acara bölgesinde yetişmektedir. Adını, Artvin ilinin merkez ilçesinde, bağcılığıyla bilinen Sirya (Tsria) bölgesindeki Orcohi köyünden almıştır. Orcohuli, Orcohi (ორჯოხი) köyüne özgü anlamına gelir.

Suereki, tarihsel Klarceti bölgesine özgü siyah asma cinsidir. Bu bölgenin başta gelen üzümüdür. Türkçede adı "Sörek" veya "Söğdek"e dönüşmüştür.

Aheleki, tarihsel Klarceti bölgesinin beyaz asma cinslerinden biridir. Sofralık ve şaraplık üzüm olarak yetiştirilmektedir. Türkçe adı "Akalek"e dönüşmüştür. Gürcistan'da ise Ahalaki (ახალაკი) adıyla Gürcü asma cinsleri arasında yer alır.

Turvandi, beyaz Gürcü asma cinslerinden biridir. Günümüzde Acara bölgesinde az miktarda yetiştirilmektedir. Turvanda (თურვანდა) olarak da bilinen bu asma cinsi ayrıca Artvin bölgesinde yetiştirilen asma cinslerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Adesa</span>

Adesa, Amerika kökenli siyah asma cinsidir. Doğal hibrit üzüm olarak bilinir. "İzabela" (იზაბელა) olarak da bilinir.

Aguna, Gürcü mitolojisinde bağ ve şarap tanrısıdır. Bu tanrı adına bugünkü Gürcistan ile Tao ve Klarceti bölgelerinde şenlikler düzenleniyordu.

Gverda Bağları, Güverda Bağları olarak da bilinir, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesinდe Berta Çayı vadisinde üzüm bağlarıdır. Artvin'deki bağcılığın önde gelen yerlerinden biridir. Klarceti bölgesinde adı günümüze ulaşan diğer iki önemli bağ ve bahçe, Goraşeti Bağları ile Lomaşeni Bağları'dır.

Tbilisuri, tarihsel Gürcü coğrafyasına özgü bir zeytin cinsidir. Adını, Gürcistan'ın başkentinin Gürcüce adı olan Tbilisi'den alır.