Homousia

Hristiyan teolojisinden bir terim olan Homooussia (Yunanca; ὁμοούσιον, ‘varoluşta aynı, özde aynı’ homós, ὁμός, ‘aynı’ ve ousía, οὐσία, ‘varlık’ ya da ‘öz’ kelimelerinden oluşur.) özellikle İznik Konsil'inde İsa'yı (Oğul Tanrı) Baba Tanrı ile “varoluşta bir ya da “özde bir” olduğunu anlatmak için kullanılmıştır.^[1] Aynı terim daha sonra Kutsal Ruh'a içinde kullanılmış, O'nunda Baba ve Oğul ile ‘özde bir’ olduğu belirtilmiştir. Bu kavramlar daha sonra İznik Hristiyan teolojisinin köşetaşları olmuş ve Tanrı'nın Üçlü-Birlik şeklinde anlaşılması doktrinin en önemli teolojik konsteptleri olmuşlardır.

• İznik Konsili (325)’ten önce Homoousia kavramının kullanımı

Hristiyanlar tarafından kullanılmadan önce Homooussia, gnostikler tarafından kullanılmaktaydı. Örneğin; Valentinian gnostikler, kelimeyi beden, tin ve ruh arasındaki birliğin ya da yakınlığın doğasını belirtmek için kullanıyorlardı. Genel olarak kelime iki ya da daha fazla gerçekliğin benzerliğini anlatmak için kullanılıyordu.

• İznik Konsili'nden önce Kilise Babaları tarafından Homooussia’nın kullanımı

Origenes kelimeyi Baba ve Oğul arasındaki hısımlığı ifade etmek için kullanmıştır, Baba kaynaktı ve Oğul, çıktığı yerdi. Kayseri'li Eusebius, Oğul’un her yönüyle Baba’ya benzediğini anlatmak için kelimeyi kullanmıştır.^[2]

• Homooussia kelimesinin Sapkın Sabellian Hristiyanları tarafından kullanımı^[3]

Homooussia aynı zamanda Sabellian’ların kristolojilerinde kullandıkları bir kelime olduğu bilinmektedir. Sabellius Baba ve Oğul’u ‘tek bir töz’ olarak görmekteydi, bunun anlamı da Sabellius'a göre Baba ve Oğul ‘tek bir Kişi’ydi ama Baba ve Oğul olarak farklı yüzlerde, rollerde ve hallerde iş görüyorlardı. Sabellius’un kelimeyi kullanım şekli nihayetinde İznik Konsili’nde reddedildi. Homooussia’nın doğru kullanımı, geleneğe göre şu şekilde düzeltilmiştir; Eğer Baba ve Oğul bir ise ve birlikte eşit, birlikte sonsuz ve eştözlü tanrısal kişiller ise, o halde tek bir kişi (Hipostaz) olamazlar ve dolayısıyla ayrımları yapılması zorunludur.

• Homoousia mı Homoiousia mı?^[4]

İznik Konsili’nde Hristiyan teologlar arasında o sırada baskın olan duruş Homoousianizmdi, İskenderiyeli Athanasyus tarafından ateşli bir biçimde dile getirilmiş ve savunulmuştu. Ancak Mesih’in doğasına ilişkin tartışma son bulmamıştı. Bazı teologlar, çoğu yarı-Ariusçuluk olan, halen daha Homoiousia kavramını, artık oturmuş olan homoousia’ya tercih ediyorlardı. Onlara Homoianlar deniyordu.

Homoian’ların birçok güçlü müttefikleri vardı, İmparator II. Konstantin ve Origenes’in öğrencileri gibi, Homoiousianistler (hómoios, ὅμοιος, ‘benzer’den gelir ve homós, ὁμός, ‘aynı, bir’ den farklıdır) Oğul'u ‘tözde benzer’ ama Baba'nın özü ile tanımlanamayacağını söylemekteydiler.

Homoiousianistlere, homoousianistler tarafından sert biçimde karşı çıkmışlar ve onları tabii-kılıcılar olarak görmüşlerdir. Nihayetinde homoousia terimi İlk Konstantinopolis Konsili'nde (381) onaylanmıştır.