Hocavend toplu mezarları
Hocavend toplu mezarları (Azerice: Xocavənd rayonunda kütləvi məzarlıqlar) Birinci Karabağ Savaşı sırasında ölen Azerbaycanlı askerlerin bulunduğu,[1][2] 2022'de Hocavend Rayonu'nun İkinci Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan'ın kontrolüne geri dönen kısımlarında keşfedilmiş toplu mezarlar. Azerbaycan makamlarının verdiği bilgiye göre, mezarlarda 1990'lı yıllarda Ermeni birlikleri tarafından infaz edildiği iddia edilen Azerbaycanlı askerlerin kalıntıları bulunmuştur.[3] Mezarlar, tanık ifadelerine dayanılarak veya kazı, onarım ve inşaat çalışmaları sırasında ortaya çıkarılmıştır.[4] Edilli köyündeki mezarlardan birinde elleri ve ayakları bağlı olarak infaz edilen 12 askerin cenazesi bulunmuştur. Kafataslarındaki kurşun izleri, onların idam edildiklerini doğrulamıştır.[1]
Arama işlemleri
Hocavend Rayonu'nda ilk toplu mezar Şubat 2022'nin sonunda Edilli köyünde bulunmuştur. Mezarın yeri, Azerbaycan Cumhuriyeti Savaş Esirleri, Rehineler ve Kayıp Kişiler Devlet Komisyonu Çalışma Grubu tarafından toplanan ifadeler ve materyaller temelinde belirlenmiştir. Devlet Komisyonu çalışma grubu üyesi Zaur İsmayilov'a göre, çalışmalar sırasında toplu mezarda 15–20 kişinin kalıntıları bulunmuştur. İsmayilov'a göre, Devlet Komisyonu, bölgelerin mayınlardan arındırılmasıyla ortaya çıkarılması planlanan diğer toplu mezarlar hakkında bilgi sahibi.[5]
Azerbaycan Sağlık Bakanlığı Adli Tıp Ekspertiz ve Patolojik Anatomi Birliği Adli Tıp Muayene Daire Başkanı Nurana Hüseynova, Ekim 2022'nin başında, Edilli köyünde Azerbaycanıı askerlerin cesetlerinin bulunduğu 3 toplu mezar bulunduğunu belirtmiştir.[2][4] Kurumun müdürü Adalat Hasanov'un verdiği bilgiye göre, mezarlarda 25 kişinin kalıntıları bulunmuştur. Hüseynova'ya göre, mezarlarda Azerbaycan askerlerine ait kalıntıların yanı sıra giysiler, siyah deri ayakkabılar, kimlik belgeleri, iki bıçak, izmarit, mermi, kovan, ayrıca üzerinde kızıl yıldız, orak ve çekiç sembolleri olan kemerler bulunmuştur. Hasanov'a göre, Edilli köyünde esir götürülen Azeriler için toplu halde gömüldükleri özel bir yer ayrılmıştı.[4] Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İdaresi Dış Politika İşleri Daire Başkanı Hikmet Hacıyev, Edilli'nin Birinci Karabağ Savaşı sırasında Ermenistan tarafından Azerbaycanlı esirler için bir esir kampı olarak kullanıldığını belirtmiştir.[1]
Edilli köyündeki iki mezarda sırasıyla 7 ve 6 iskelet bulunurken, Ekim ayı başlarında ortaya çıkarılan üçüncü gömüde elleri ve ayakları metal tel ve iple bağlı halde toplu halde gömülmüş 12 insan kalıntısı bulunmuştur.[6] Hasanov'a göre, bulunan kalıntılar genç erkek askerlere ait, aralarında sivil yok.[7] Azerbaycan Sağlık Bakanlığı Adli-Tıbbi Ekspertiz ve Patolojik Anatomi Birliği temsilcilerine göre, iskeletlerin kafataslarında künt bir cisimle çarpmanın yanı sıra mermi ve kesici alet izleri tespit edilmiştir.[6] Fransız foto muhabiri Reza Deghati, keşfedilen 12 Azerbaycan askerinin toplu mezarlarının fotoğraflarını Instagram hesabından yayınlamıştır.[8]
17 Ekim 2022'de Hocavend ilçesine bağlı Arakül köyünde onarım ve inşaat çalışmaları yapan işçiler, toprak kayması sırasında ceset kalıntıları bulmuştur. Bilginin alınmasının ardından Hocavend Rayon emniyet müdürlüğü çalışanları olay yerine gitmiştir. İçişleri Bakanlığı'na bağlı Berde bölge grubu başmüfettişi Aslan Giyaslı'ya göre, bulunan kalıntılar toplanarak bilirkişi incelemesine gönderilirken, olayla ilgili soruşturma başlatılmıştır.[9]
Mahkemeler
19 Ekim'de Azerbaycan tarafı, Edilli köyünde Azerbaycanlıların bulunduğu toplu mezarın bulunmasıyla ilgili olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurmuştur.[10]
Kaynakça
- ^ a b c Nick Powell (6 Ekim 2022). "Bitter legacy of war continues as mass grave discovered in Azerbaijan". eureporter.co (İngilizce). 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ a b "Xocavənddə azərbaycanlı hərbçilərin"ayaqları bağlanmış vəziyyətdə skeletləri tapılıb"". Азербайджанская служба BBC (Azerice). 4 Ekim 2022. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ "Mass grave from 1990s war found in Nagorno-Karabakh: Azerbaijan". Al Jazeera (İngilizce). 5 Ekim 2022. 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ a b c "Минздрав Азербайджана сообщил о массовом захоронении в Нагорном Карабахе". Коммерсантъ. 4 Ekim 2022. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ "В Ходжавенде обнаружено массовое захоронение". trend.az. 24 Şubat 2022. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ a b "Военные атташе зарубежных стран осмотрели обнаруженное в селе Эдилли массовое захоронение". azertag.az. 6 Ekim 2022. 27 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ "Минздрав АР: Обнаруженные в Эдилли останки принадлежат азербайджанским военнослужащим". az.sputniknews.ru. 6 Ekim 2022. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ "Реза Дегати поделился кадрами массового захоронения, обнаруженного в Ходжавендском районе". media.az. 4 Ekim 2022. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ "В Ходжавенде снова обнаружили человеческие кости". haqqin.az. 17 Ekim 2022. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ "Азербайджан обратился в Европейский суд по факту массового захоронения в Эдилли". 1news.az. 19 Ekim 2022. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
