İçeriğe atla

Hoca Çeşme Höyüğü

Arkeolojik Höyük
Adı:Hoca Çeşme
il:Edirne
İlçe:Enez
Köy:Yeniköy
Türü:Höyük
Tescil durumu:
Tescil No ve derece:
Tescil tarihi:
Araştırma yöntemi:Kazı

Hoca Çeşme Höyüğü,[1][2] Enez ilçe merkezinin yaklaşık 3 km güneydoğusunda yer alan bir arkeolojik yerleşimdir. Keşan – Enez karayolu üzerindeki höyük, adını yol kenarındaki Hoca Çeşme (Çobançeşme olarak da geçer) adılı çeşmeden almıştır. Yerleşim kabaca 300 metre uzunluğundaki kayalık bir sırtın üzerinde 80 X 70 metre boyutlarında ufak bir yerleşimdir. Kayalığın hemen altından bol akışlı bir tatlı su kaynağı vardır. Arkeolojik kazılarda ortaya çıkan yapılar koruma altına alınmamış olup diğer arazide halen tarım yapılmaktadır.[3] Bölgede, bilinen en eski yerleşim olarak görülmektedir.[4]

Kazılar

S. Başaran tarafından 1989[5] yılında ortaya çıkarılan höyük, 1990-93 yılları arasında Prof. Dr. Mehmet Özdoğan başkanlığında, Enez kazısının (Ainos) bir bölümü dahilinde 700 metrekarelik bir alanda kazılmıştır. Höyük, çok büyük ölçüde gün ışığına çıkarılmıştır. Kazılar, Kuzeybatı Marmara bölgesinde Neolitik Devrimin şafağı hakkında önemli bilgiler sağlamıştır.[6]

Tabakalanma

Kazılan sonucunda yedi tabaka tespit edilmiş olup, çanak çömlek özelliklerine ve radyokarbon tarihleme yöntemine göre dört evre olarak değerlendirilmiştir.[6]

Buluntular

Dördüncü evre, yani en alttaki tabaka (7.), çapı 4,5 metre olan dairesel iki yapı ile temsil edilmektedir. Bu yapılar kaya yüzeyi yaklaşık 20 cm oyularak yapılmıştır. Yine dairesel kulübemsi yapılar için kayaya 30 cmlik direk delikleri açılarak yapıldığı anlaşılmaktadır.[6]

Yerleşimin etrafının kısmen bir sur ile çevrelendiği saptanmıştır. Yerleşimin batı bölümünde bir yar mevcut olup burada sur yoktur. Kalınlığı bir metre olan bu duvar günümüzde bir metre yüksekliğe inmiş bulunmaktadır. Surun içinde kalan yerleşim kulübe tarzı evler ve ambar olarak kullanılan çukurlarla oldukça ilkel bir yerleşim görünüm vermektedir.[6]

Üçüncü ve ikinci evreleri oluşturan tabakalarda bu yapı özellikleri ve sur kullanılmaya devam edilmiştir. İkinci evre, Güneydoğu Avrupa kültürel özelliklerini gösteren bir yerleşim olarak kendini göstermektedir. Dörtgen planlı evlerin kerpiç kullanılarak yapıldığı, dallarla örtüldüğü, duvarların iç yüzünün sıvandığı görülmektedir. Evlerin dışında bir taban üzerine oturtulmuş kubbeli fırınlar bulunmaktadır.[6]

Bu evreler arasındaki esas farklılaşma mimariden çok çanak çömlek biçim ve bezemelerinde kendini göstermektedir.[6]

Kazılarda ok ve mızrak ucu gibi av ve silah malzemesi bulunmamıştır.[6]

Yerleşmenin, Anadolu'dan çok, Bulgaristan İlk Neolitik Çağ'ı özellikleri gösterdiği kabul edilmektedir. Hoca Çeşme Kültürü'nün belirleyici özelliklerinden bir de uzun saplı, geniş ve sığ kemik kaşıkların çok sayıda üretilmiş olmasıdır. Bulunan hayvan kemikleri büyük ölçüde evcilleştirilmiş koyun ve domuzdur. Av hayvanı kemiği az sayıdadır.[6]

Değerlendirme

Hoca Çeşme Höyüğü IV. ve III. tabakaları için uyarlanmış radyoaktif yaş MÖ 6500-6000, II. tabakası için ise MÖ 6030-5710 olarak görünmektedir.[7] Bu çerçeveden bakıldığında yerleşimin, Bulgaristan'ın İlk Neolitik Çağ Karanovo I kültüründen daha eski olduğu görülmektedir. Zaten Hoca Çeşme'nin 2. yapı katı, Karanova I türü boyalı çömlek parçaları vermiştir.[8]

Kazı çalışmalarını yürüten Prof. Dr. Mehmet Özdoğan, Hoca Çeşme Höyüğü'nün, ”yalnızca Trakya’nın değil Balkanlar’ın en önemli Neolitik Çağ merkezlerinden biri” olduğunu yazmaktadır.[5]

Kaynakça

  1. ^ "TTK – Ainos 2007 Kazısı". 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2012. 
  2. ^ Mehmet Özdoğan, Nezih Başgelen, Neolithic in Turkey
  3. ^ "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2012. 
  4. ^ "ttk.org.tr". 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2012. 
  5. ^ a b Mehmet Özdoğan, Tarihöncesi Dönemde Trakya 11 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 336
  6. ^ a b c d e f g h "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2012. 
  7. ^ Dr. Burçin Erdoğu,Karşılaştırmalı Tablolara Göre Anadolu Kronolojisi 16 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ Mehmet Özdoğan, Tarihöncesi Dönemde Trakya 11 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 337

İlgili Araştırma Makaleleri

Bademağacı Höyüğü, Antalya'nın merkez ilçenin 2,5 km kuzeydoğusunda, Çubuk Geçidi'nin 5 km kuzeyinde yer alan arkeolojik bir yerleşimdir. Höyüğün eski adı Kızılkaya'dır. Yerleşim alanı 210 metreye 120 metredir. Tepenin yüksekliği 7 metredir.

Höyücek, Burdur ili Bucak ilçesinin Mimar Sinan Mahallesi, Kahveler Mevkii'nde yer alan bir höyüktür. Höyük, 12 metre çapında ve 3 metre yüksekliğinde küçük bir yerleşmedir. Günümüzde tarım ve yapılaşma nedeniyle tahrip olmuş durumdadır. Tarım amacıyla bazı kesimleri düzleştirilmiş, kuzey kesiminde bir ev inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Köşk Höyük</span> Niğde il merkezine 17 km mesafedeki bir höyük

Köşk Höyüğü, Niğde il merkezine 17 km mesafede bulunan bir höyüktür. Höyük 80 metre çapında 15 metre yüksekliktedir. Kazılarda ulaşılan buluntular Niğde Müzesinde sergilenmektedir. Müze'de diğer buluntular yanında MÖ 4883 yılına tarihlenen bir Kalkolitik ev modeli, birebir ölçülerde sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Halaf kültürü</span>

Halaf Kültürü, Kuzey Mezopotamya'nın Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'ında, Tell Halaf'da kesintisiz olarak gelişen bir tarihöncesi kültürdür. Tell Halaf yerleşimi, MÖ 6.000 civarı ile MÖ 5.400 arasında Halaf Dönemi olarak adlandırılan bir dönem boyunca gelişmiştir. Halaf Kültürü'nü yine aynı bölgede Obeyd Kültürü izlemiştir. Halaf Kültürü adını, günümüzde Türkiye – Suriye sınırının hemen güneyinde yer alan ve Erken Kalkolitik Çağ'a tarihlenen Tell Halaf yerleşiminden almaktadır. Halaf Kültürü'nün Samarra ve Hassuna kültürlerinden kaynaklanmadığı ama onlardan etkilendiği görüşü hakimdir.

Domuztepe Höyüğü, Osmaniye il merkezinin 35 km. güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Günümüzde Aslantaş Barajı kıyısında yer alan höyüğü tarihöncesi yerleşim katları su altında kalmıştır.

Hassek Höyük, Şanlıurfa ili, Siverek ilçesinin bir köyü olan Yukarı Tillakin Köyü yakınlarında yer alan bir höyüktür. Fırat Nehri'nin yarattığı erozyon nedeniyle tahrip olmadan önce 350 x 150 metre boyutlarında bir yerleşim olduğu düşünülmektedir.

Mezraa - Teleilat Höyüğü, Şanlıurfa il merkezinin kuzeybatısında, Birecik ilçesinin 5 km güneyinde, Mezraa Köyü'nün hemen batısında ve kısmen altına yayılmış olan bir höyüktür. Yayıldığı alan 7 hektar olan höyük 450 x 160 metre boyutlarında olup 4 metre yüksekliktedir.

Çine Tepecik Höyük, Aydın İl merkezinin güneyinde, Çine İlçesinin 5 km. batısında, Karakollar Köyü'nün 3 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Çine Çayı'nın 1 km. doğusunda bulunan höyük 120 x 40 metre boyutlarında olup 9 metre yüksekliktedir.

Toptepe Höyüğü, Trakya Bölgesi'nde Tekirdağ İl merkezinin doğusunda, Marmaraereğlisi'nin 4 km. batısında yer alan bir höyüktür. İlk yerleşim 70 metre genişlikteki denize doğru uzanan kayalık bir burun üzerinde kurulmuştur. Burnun iki yanındaki küçük koylar, bu balıkçı topluluğun kayık ya da sallarını çektikleri koylardı. Höyüğün hemen yanında küçük bir pınar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Hacılar Höyük</span>

Hacılar Höyük, Burdur İl merkezinin 26–27 km güneybatısında yer alan bir höyüktür. Toroslar'ın kuzeye uzanan sırtları arasında oluşmuş bir vadide bulunmakta olup batısında Koca Çay akmaktadır.

Fikirtepe Höyüğü, İstanbul İli'nin Anadolu yakasında, Kadıköy İlçe merkezinin birkaç kilometre doğusunda, Fikirtepe Tepesi'nin doğu kenarında yer alan bir düz yerleşmedir. Denizden 26 metre yükseklikteki yayvan bir tepenin güney-güneydoğu kesiminde, Kalamış Koyu'nda Marmara Denizi'ne dökülen Kurbağalıdere'ye doğru uzanan yamaçta bulunmaktaydı. Günümüz yerleşiminin altında kalmış ve tümüyle tahrip olmuştur. Yerleşmenin Kalamış Koyu'na mesafesi 1.300 metre, Kadıköy Koyuna ise 2 km.dir. eski çağlarda çevrenin ormanlık olduğu, bu yüzden balıkçılık, avcılık ve sınırlı ölçüde de olsa tarım olanaklarına sahip olduğu düşünülmektedir.

Barcın Höyük, Bursa İl merkezinin doğusunda, Yenişehir İlçesi'nin 4 km. batısında, Barcın Köyü'nün 3–4 km. güneyinde yer alan bir höyüktür. Yenişehir Ovası'ndaki tepe 100 metre çapında ve 4 metre yüksekliktedir. Arkeoloji yayınlarında Yenişehir Batı Höyüğü ve Yenişehir 2 olarak da geçmektedir. Esasen bulunduğu bölge Üyecek Mevkii, tepe de Üyecek Tepe olarak bilinmektedir.

Aşağı Pınar Höyüğü, Kırklareli İl merkezinin 3 km. güneyinde yer alan bir höyüktür. Haydardere, bir kıvrım yaparak tepenin kuzeyinden ve batısından geçmektedir. Höyüğün üzerine Geç Antik Çağ'da yapılan bir tümülüs tahribata neden olmuştur. Tümülüs, 38 metre çapında bir çevre duvarı üstüne kurulmuş olup, höyüğün eteklerinden alınan toprakla doldurulmuştur. Oluşan tepenin 19. yüzyıl sonlarında bölgeyi bir süreliğine işgal eden Rus kuvvetleri tarafından hazine aramak için düzleştirilmiş olduğu düşünülmektedir.

Kurban Höyük, Atatürk Baraj Gölü suları altında kalmadan önce, Şanlıurfa İl merkezinin 60 km kuzey-kuzeybatısında, Bozova İlçesi'nin Cümcüme Köyü'nün 2 km batısında, Fırat Nehri kıyısında yer alan bir höyüktü. Höyük, nehrin güney kıyısındaki 1,5 km genişlikteki alçak bir teras üzerine kurulmuştu. İlk yerleşmenin üst teraslardan kesen vadilerden birinin alüvyal deltasında kurulmuştu. Oldukça alçak, semer biçimindeki iki tepeden oluşur. Güney taraftaki daha yüksek olup, 250 x 180 metre boyutlarında ve ovadan 10 metre yüksekliktedir. Kuzeydeki höyük ise 170 x 120 metre boyutlarında ve 4 metre yüksekliktedir. Toplam olarak 6 hektarlık bir alana yayılmış olan yerleşimin 3 hektarlık bölümü kazılmıştır.

İmikuşağı Höyüğü, Elazığ İli, Baskil İlçesi, İmikuşağı Köyü'nün kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Fırat'ın doğu kıyısındadır. Tohma Çayı'nın Fırat'a döküldüğü bölgenin karşısındadır. Nehir yatağından 38 metre yüksekteki höyük 200 x 150 metre boyutlarındadır. Ovadan yüksekliği ise 20 metredir.

Kanlıgeçit Höyüğü, Kırklareli İl merkezinin 500 metre güneyinde, Haydar Dere'nin iki yanında yer alan bir höyüktür. Aşağı Pınar Höyüğü'nün 300 metre kadar batısındadır. Demiryolu ve Haydar Dere tarafından üçe bölünen höyüğün bu parçaları Kanlıgeçit Kuzey, Kanlıgeçit Doğu ve Kanlıgeçit Güney olarak adlandırılmıştır. Kanlıgeçit Kuzey nekropol alanı olup yayvan bir tepe görünümümdedir.

Musular, Aksaray İli, Aksaray İlçesi, Kızılkaya Köyü'nün yaklaşık 1 km. güneyinde, Musular Mekii'nde yer alan bir düz yerleşmedir. Hasan Dağı ve Melendiz Dağı'nın kuzeyine düşen volkanik bir arazide Ihlara Vadisi'nin verimli ovasında, Melendiz Çayı'nın batı kıyısındadır. Aşıklı Höyük'ün 300-400 metre batısında yer almaktadır.

Karaağaçtepe Höyüğü, Çanakkale il merkezinin güneybatısında, Seddülbahir Köyü'nün yaklaşık olarak 3 km. kuzey-kuzeydoğusunda, Morto Koyu'ndan 1 km. mesafede, Kirte Deresi'nin sağ tarafında yer alan bir höyüktür. Bazı kaynaklarda, Heinrich Schliemann tarafından bu şekilde tanımlanmış olmasına dayanılarak Protesilaos Tümülüsü olarak da görülmektedir. Tepe, 100 metre çapında olup 8 metre yüksekliktedir. Günümüzde sahilden 1 km. kadar içeride olan Höyük'ün iskan edildiği dönemde deniz kenarında olduğu belirtilmektedir.

Uğurlu / Zeytinli, Çanakkale İli'ne bağlı Gökçeada'nın batı tarafında, Uğurlu Köyü'nün 900 metre doğu-kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Uğurlu Limanı'ndan yaklaşık olarak 1.400 metre, Ada'nın merkezine 23–24 km. uzaklıktadır. Bölge yerel olarak Zeytinli Mevkii olarak bilinmektedir. Yerleşme İsa Tepe'sinin doğu yamacında, bir yamaç yerleşmesi görünümündedir. Çanak çömlek buluntularına bakılarak 300 x 100 metrelik bir alana yayılmış olduğu söylenmektedir. Neolitik Çağ'a tarihlenen çanak çömlek buluntuları ise 100 x 100 metrelik bir alanda görülmektedir. Uğurlu / Zeytinli, şimdilik Doğu Ege Adaları'daki en eski yerleşmedir. Neolitikleşmenin Avrupa'ya aktarımından çok önemli bir konum göstermektedir. En erken yerleşimin Anadolu'dan gelen göçle MÖ 6.500 yıllarında başladığı anlaşılmaktadır. Bu yerleşim MÖ 5.000 dolaylarında Anadolu'dan bağımsız şekilde gelişen bir kültür olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kumartepe, Şanlıurfa il merkezinin 1,5 km kuzeybatısında, Bozova İlçesi'nin kuzeydoğusunda, İğdeli Köyü'nün kuzeyinde yer alan bir düz yerleşmedir. Günümüzde Atatürk Baraj Gölü altında kalmıştır. Barajın yapımından önce Fırat'ın güney kıyısında, İncesu Vadisi ile Fırat Vadisi'nin birleştiği yerdeydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.