İçeriğe atla

Hmelnitski Ayaklanması

Hmelnitski Ayaklanması
Tufan (tarih)

Bogdan Hmelnitski'nin Polonya hakimiyetine karşı zaferinden sonra Kiev'e girişi.
Tarih1648–1657
Bölge
SonuçKazak Hetmanlığı'nın kurulması
Polonya etkisi azalmıştır.
Taraflar
Zaporojya Kazakları
Kırım Tatarları (1649–1654, 1656–1657)
Polonya-Litvanya Birliği
Kırım Tatarları (1654–1656)
Komutanlar ve liderler
Bogdan Hmelnitski
Ivan Bohun
Maxym Kryvonis
III. İslâm Giray
Toğay bey  (ölü)
II. Jan Kazimierz
Mikołaj Potocki
Jeremi Wiśniowiecki
Stefan Czarniecki
Marcin Kalinowski  (ölü)
Stanisław Lanckoroński
Güçler
400.000 Kazak
195.000 Tatar
215.200
Kayıplar
124.750 ölü 19.716 ölü

Hmelnytsky Ayaklanması (Khmelnytsky Ayaklanması), 1648'den 1657'ye kadar sürmüş bugünkü Ukrayna topraklarında meydana gelmiş bir isyan hareketidir. Hetman'ın komutasındaki Bogdan Hmelnitski, Zaporijya Kazakları ve müttefikleri Kırım Tatarları ve yerli Ukraynalılar ile Lehistan-Litvanya kuvvetlerine karşı verilmiş bir kurtuluş savaşıdır. Ayaklanma başarılı olmuştur, Kazak Hetmanlığı kurulmuş ve bölgede Polonya etkisi azalmıştır. Daha sonra bölgenin Rus etkisine girişi kolaylaşmıştır. Yahudi tarihi ve demografisinde özel bir öneme sahiptir.

Ayaklanma Zaporoje'nin Bogdan Hmelnitski kuvvetleri tarafından ele geçirilmesi ile başladı. Daha sonra Kozaklar, Tatar kuvvetleri, Lehistan-Litvanya Birliği karşısında 1648 senesine kadar zafer kazandılar ve bağımsız oldular. Büyük Kuzey Savaşı'nın başlaması Kozaklar için başta olumlu olsa da devamı gelmedi, zamanla Rusya güdümüne girdiler.

Ayrıca bakınız

  • Kodak Kalesi
  • Tatar işgalleri

Konuyla ilgili yayınlar

  • Sysyn, Frank E. . A curse on both their houses: Catholic attitudes toward the Jews and Eastern Orthodox during the Khmel'nyts'kyi Uprising in Father Pawel Ruszel "Fawor niebieski". In: Israel and the Nations, (1987) xi-xxiv
  • Rosman, Moshe (Murray) J. . Dubno in the wake of Khmel'nyts'kyi. In: Jewish History, 17,2 (2003) 239-255
  • Yakovenko, Natalia . The events of 1648-1649 : contemporary reports and the problem of verification. In: Jewish History, 17,2 (2003) 165-178
  • Kohut, Zenon E. . The Khmelnytsky Uprising, the image of Jews, and the shaping of Ukrainian historical memory. In: Jewish History, 17,2 (2003) 141-163
  • Sysyn, Frank E. . The Khmel'nyts'kyi Uprising : a characterization of the Ukrainian revolt. In: Jewish History, 17,2 (2003) 115-139
  • Serhii Plokhi. "The Cossacks and Religion in Early Modern Ukraine" – Oxford.: OXFORD UNIVERSITY PRESS, 2001
  • Paul Robert Magocsi "A History of Ukraine" (784 pp) University of Washington Press, 1996, ISBN 0-295-97580-6

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Toğay Bey</span>

Toğay Bey Tugay Bey olarak da bilinen Kırım Tatarları'nın önemli askeri liderlerinden ve siyasetçilerindendi.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Hetmanlığı</span>

Kazak Hetmanlığı, Hetmanlık veya Viysko Zaporozke 1649 ile 1775 yılları arası bugünkü Ukrayna'nın merkezi ve kuzeydoğusunda var olmuş bir Kazak devletidir. Khmelnytsky İsyanı ve Kayıtlı Kazaklar, Zaporozya Siçi Kazakları ve Ukrayna'da yaşayan diğer halkların ittifakı sonucu ortaya çıkmıştır. Hetmanlık'ın ilk hetmanı yani yöneticisi 1648–57 yılları arası ülkeyi yöneten Bogdan Hmelnitski'dir.

Ukrayna tarihi, bugünkü Ukrayna topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">III. İslâm Giray</span>

III. İslâm Giray 1644-1654 yılları arasında hüküm süren Kırım hanı.

<span class="mw-page-title-main">Kamaniçe Kalesi</span>

Kamaniçe Kalesi, şu anda Ukrayna'nın Kamyanets-Podilski kentinde bulunan tarihi bir Polonya kalesidir. 1672-1699 yılları arasında 27 yıl boyunca Osmanlıların eline kalmış, Osmanlı Devleti'nin Kamaniçe Eyaleti'nin eyalet merkezi olarak işlev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Zaporojya Kazakları</span> Dinyeper Nehrinin çağlayanlarının ötesindeki Zaporijya bölgesinde yaşayan Kazaklar

Zaporojya Kazakları veya kısaca Zaporojyalılar, Dinyeper Nehri'nin çağlayanlarının ötesindeki Zaporijya bölgesinde yaşayan Kazaklardı. Günümüzde Orta Ukrayna'da "Büyük Çayır" olarak bilinen bu bölge, Sovyet döneminde Kakhovka Reservuarı'nın suları altinda kalmıştır. Zaporijya Siçi 15. yüzyılda Lehistan-Litvanya Birliği'nden kaçan serfler ile hızla büyümüştü. Parlamenter sistemi olan, saygın bir siyasi varlık haline gelmişti.

<span class="mw-page-title-main">Pereyaslav Antlaşması</span>

Pereyaslav Antlaşması, Ukrayna'daki Kazak Ordusu konseyinin Ukrayna'yı Rusya Çarlığı'na bağlama kararı alması ve Rus çarının temsilcileriyle Kazak Hetmanı Bogdan Hmelnitski arasında 18 Ocak 1654 tarihinde yapılan antlaşma. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 1654-67 yılları arasında sürecek On Üç Yıl Savaşı'na yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cecora Muharebesi (1620)</span>

Cecora Muharebesi, Lehistan-Litvanya Birliği ve Osmanlı kuvvetleri, arasında 17 Eylül-7 Ekim 1620 tarihleri arasında Prut Nehri yakınlarındaki Moldova'da (Boğdan) gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bohdan Hmelnitski</span> Kazak Hetmanlığının kurucusu (1648–1657)

Bohdan Hmelnitski Kazak Hetmanlığı'nın kurucusu. Polonya-Litvanya Birliği'ne (1648-1654) karşı ayaklanma başlatan Zaporojya Kazakları önderi. Ölümünden sonra yerine oğlu Yuri Hmelnitski Kazak hetmanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı</span>

1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı, ayrıca Onüç Yıllık Savaş, Birinci Kuzey Savaşı, Ukrayna Savaşı veya Rus Tufanı olarak da adlandırılır. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki büyük bir çatışmadır. 1655 ve 1660 yılları arasında İsveç Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği'ni işgal etti, bu nedenle Lehistan'da "Tufan" veya İsveç Tufanı başladı. Ayrıca Rusya-İsveç Tufanı olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Harabe (Ukrayna tarihi)</span>

Harabe Kazak tarih yazarı Samiylo Velychko (1670-1728) tarafından 17. yüzyılın ikinci yarısında Ukrayna tarihindeki siyasi durumunu tasvir eden tarihi bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Jovti Vodi Muharebesi</span>

Jovti Vodi Muharebesi, Hmelnitski Ayaklanması'nın ilk önemli savaşı idi. Savaş, adını yakınlardaki bir Jovta Nehri'nden alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Beresteczko Muharebesi</span>

Beresteczko Muharebesi, Kırım Tatarları'nın müttefikleri tarafından desteklenen Hetman Bohdan Hmelnitski liderliğindeki Zaporojya Kazakları ve Leh kralı II. Jan Kazimierz Waza yönetimindeki Polonya ordusu arasında gerçekleşen savaş. Bu savaş, Ukrayna'da iki yıllık bir ateşkesin sona ermesinden sonra 1648-1657 yılları arasında gerçekleşen Kazak isyanının bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bila Tserkva Muharebesi</span>

Bila Tserkva Muharebesi, 24-25 Eylül 1651'de Hmelnitski Ayaklanması'nın bir parçası olarak Bila Tserkva kenti yakınlarında yapıldı. Zaporojya Kazakları ve Tatar müttefikleri ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna milliyetçiliği</span>

Ukrayna milliyetçiliği, Ukraynalıları tek bir ulus devlet çatısı altında toplamayı amaçlayan bir ideolojidir. Halihazırdaki Ukrayna devletinin çok köklü bir geçmişi olmasa da kimi tarihçiler Kiev Knezliği'ni Ukrayna'nın ilk nüvesi kabul eder. Ukrayna milliyetçiliğinin kökeni ise Bohdan Hmelnitski önderliğinde Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı gerçekleşen isyana dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Brest Birliği</span>

Brest Birliği, 1595-1596 yıllarında gerçekleşen, Lehistan-Litvanya Birliği'nin Rutenya bölümlerindeki Doğu Ortodoks Kiliseleri'nin Papa'nın otoritesini kabul etmesiyle birlikte Katolik Kiliseleri ile birleşmesine verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Zboriv Antlaşması</span>

Zboriv Antlaşması, 18 Ağustos 1649'da Leh kralı II. Jan Kazimierz Waza liderliğindeki yaklaşık 25,000 kişilik Kraliyet kuvvetlerinin, sırasıyla Hetman Bohdan Hmelnitski ve Kırım hanı III. İslâm Giray liderliğindeki Kazak ve Kırım Tatarlarından oluşan yaklaşık 80,000 kişilik bir kuvvetle çatıştığı Zboriv Muharebesi'nden sonra imzalanan barış antlaşmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bila Tserkva Antlaşması</span>

Bila Tserkva Antlaşması, Bila Tserkva Muharebesi'nin ardından 28 Eylül 1651 tarihinde Lehistan-Litvanya Birliği ile Zaporojya Kazakları arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır. Lehistan adına Mikołaj Potocki, Marcin Kalinowski, Adam Kisiel, Stanisław Lanckoroński, Zbigniew Gorajski, Mikolaj Kazimierz Kossakowski tarafından imzalandı. Litvanya Büyük Dükalığı adına imzalayanlar ise Prens Janusz Radziwiłł (1612-1655), Palatine Jerzy Karol Hlebowicz ve Wincenty Gosiewski'ydi. Zaporojya Kazakları adına imzalayan "tüm ev sahibi adına" Bohdan Hmelnitski idi.

<span class="mw-page-title-main">Marcin Kalinowski</span>

Marcin Kalinowski, Leh bir kodaman ve asilzade (szlachta). Cecora Muharebesi'nde (1620) ölen Walenty Aleksander Kalinowski'nin oğluydu.