Hizb-i İslami Halis

Hizb-i İslami Halis Türkçe: Afganistan İslami Halis Partisi حزب اسلامی خالص

Genel başkan	Hacı Azizullah Din Muhammed
Kurucu	Muhammed Yunus Halis
Önceli	Hizb-i İslami
İdeoloji	İslami köktendincilik, Kabilecilik, Peştunculuk
Temsilciler Meclisi	0 / 249
İhtiyar Heyeti	0 / 102


Afganistan

Hizb-i İslami Halis (Peştuca: حزب اسلامی خالص, Türkçe: Afganistan İslami Halis Partisi), Muhammed Yunus Halis tarafından kurulan Afgan siyasi eski Mücahit hareketi.

Tarihçe

Gulbeddin Hikmetyar'ın kurduğu Hizb-i İslami'den 1979'da ayrılarak kurulmuştur.^[1] Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi sırasında Sovyetler Birliği ve Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'ne karşı savaşan mücahid gruplardan biriydi.^[2] Partinin kurucusu Muhammed Yunus Halis, bu savaşta bizzat yer almıştır.^[3] Bu dönemde partinin savaş suçu işlediği ve katliamlar gerçekleştirdiği iddia edilmektedir.^[4] Bu süreçlerin ardından Muhammed Yunus Halis, 2003 yılında Amerika'nın Afganistan'ı işgalinden sonra Amerika'ya karşı cihat ilan etti ve dağa çıktı. 2006 yılında da öldü.^[5]

Siyasi görüşü

Muhammed Yunus Halis'e göre Kur'an, anayasa olarak yeterli idi; bu nedenle başka bir anayasaya ihtiyaç bulunmamaktaydı. Parti, Şeriat temelli bir hükûmet kurma amacı taşıyordu. Dört Halife dönemindeki dayanan bir yönetim oluşturulmak isteniyordu. İslami kurallara dayanan bir toplumsal ahlak oluşturulması amacıyla, parti kendi düşündüğü İslami modeli uygulamaya çalışmıştır.^[6] Parti, ana partisi olan Hizb-i İslami'den daha aşırıcı, gerici ve Peştun geleneklerine bağlı, faşist bir parti olarak değerlendirilmektedir. Partinin kurucusu Muhammed Yunus Halis'in, diğer aktörlerle barışmaya niyeti olmayan, köktendinci ve sert yapıya sahip biri olduğu belirtilmektedir.^[7]

Kaynakça

Dipnotlar

^ Keskin 2020, ss. 101-102.
^ "DESERT SHIELD AND DESERT STORM A CHRONOLOGY AND TROOP LIST FOR THE 1990–1991 PERSIAN GULF CRISIS" (PDF). apps.dtic.mil. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2018.
^ Ahmadi 2011, s. 20.
^ Keskin 2022, s. 111.
^ Ahmadi 2011, s. 21.
^ Keskin 2020, s. 102.
^ Keskin 2022, ss. 111-112.

Kaynaklar

Keskin, Ghulam Faroq (2022). Devlet-İçi Çatışmalarda Küresel Ve Bölgesel Aktörlerin Rolleri: Afganistan Örneği (1989-2018). ISBN 9789755203683. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.
Keskin, Ghulam Faroq (2020). DEVLET-İÇİ ÇATIŞMALARDA KÜRESEL VE BÖLGESEL AKTÖRLERİN ROLLERİ: AFGANİSTAN ÖRNEĞİ (1989-2018) (PDF) (Doktora tezi). 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.
Ahmadi, Akbarshah (2011). DİNİ TARİHİ VE SOSYOLOJİK BOYUTUYLA TALİBAN HAREKETİ (PDF) (Yüksek lisans tezi). 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.

İlgili Araştırma Makaleleri

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

Peygamber veya yalvaç, Tanrı aracılığıyla bir dini veya dinî öğretiyi yaymakla görevlendirildiğine inanılan kişidir. Peygamberler ayrıca dinî terminolojide âyet, işaret veya mûcize denilen doğaüstü güç veya olayların kendilerine atfedildiği mitolojik veya yarı mitolojik insanlardır. İbrahimî dinlerin inananları, peygamberlerin Tanrı'dan aldıkları “vahiy” adlı mesajları diğer insanlara ulaştırdıklarına inanırlar.

Kadirilik ya da Kadiriyye, Seyyid Abdülkâdir Geylânî tarafından 12. yüzyılın başlarında kurulan tarikattır.

İslamcılık, modern devlet ve devletçiklerin anayasal, ekonomik ve yargısal olarak, bu kesimde canlanma ya da otantikliğe dönüş olarak algılanan İslami uygulamalarla yeniden kurulması gerektiğini öne süren siyasi ideolojidir. Bu akımlardaki hakim anlayış Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker'in yerine getirilmesidir. Siyasal İslam'ın Seyyid Kutub ve Mevdudî gibi köktendinci öncüleri "Allah'ın sistemi" olarak gördükleri şeriata dayanmayan güç sahipleri olarak tanımladıkları tağuta isyanı tevhidin ön şartı olarak sundular.

İslami Davet Partisi veya İslami Çağrı Partisi, Irak'taki siyasi partilerden biridir. Irak Yüksek İslam Konseyi ile birlikte Şii Birleşik Irak İttifakı'nın iki ana partisidir. Ocak 2005 Irak seçimlerinde ve daha uzun vadeli Aralık 2005 seçimlerinde mecliste çok sayıda sandalye kazandı. Parti, İran-Irak Savaşı sırasında ve İran Devrimi'nde Ayetullah Ruhullah Humeyni'yi destekledi. Hala İran ile olan ideolojik farklılıklara rağmen Tahran'dan mali destek almaktadır.

Cumhuriyet, Sivas ilinin Yıldızeli ilçesine bağlı bir köydür.

Sığırcı, Bayburt ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Hizb ut-Tahrir, tüm Müslümanları birleştirerek şeriat kurallarıyla yönetilecek İslami hilafet devleti kurmayı amaçlayan uluslararası bir pan-İslamcı, köktendinci siyasi örgüt. 1953'te Filistinli İslam alimi Muhammed Takiyyuddin en-Nebhani tarafından Kudüs'te kurulmuştur.

Abdullah Yusuf Azzam, lakabı "Küresel Cihadın Babası", Filistinli din adamı ve akademisyen. Afganistan'da Sovyet ordusuna karşı savaşmıştır.

Afganistan Savaşı, Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 27-28 Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti'nin yıkılıp Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması sonrasında, kurulan hükûmete karşı olan kesimin ayaklanmasıyla başlayan ve devam eden iç savaş. Savaşın evreleri şunlardır:

Sevr Devrimi Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin, cumhurbaşkanı Muhammed Davud Han'ın başkanlığındaki Afganistan Cumhuriyeti hükûmetini devirmesiyle başladı. Daha sonra SSCB ile müttefik, komünist bir yönetim olan Afganistan Demokratik Halk Cumhuriyeti'i kuruldu.
Sovyet-Afgan Savaşı 1979 yılında başlayan ve 1989 yılında son Sovyet askerinin ülkeyi terk etmesiyle sona eren Afgan Savaşlarının ilk aşaması. Sovyet Ordusu, Afganistan Demokratik Halk Partisinin müdahale daveti üzerine Afganistan'ı işgale başladı. Ulusal Ordu ittifakı(Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin fonlaması) ile birlikte Sovyet birliklerini çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Pakistan, Suudi Arabistan, Mısır, Çin Halk Cumhuriyeti ve Federal Almanya Cumhuriyeti tarafından desteklenen Afgan Mücahitlerine karşı savaştı. Sovyetler Birliği sonunda 1989'da birliklerinin ülkeden ayrılmasını kabul etti ve geri çekti.
- Afganistan İç Savaşı (1989-1992) Sovyetlerin çekilmesinin hemen ardından hükûmet ve mücahitler arasında Sovyet birlikleri olmadan devam eden savaş. Sovyetler Birliği çekilmesine rağmen Afgan hükûmetini mücadelesinde mali ve askeri olarak desteklemeye devam etti ve aynı şekilde isyancı gruplar ABD ve Pakistan'dan destek almaya devam etti. Sovyet destekli Afgan hükûmeti 1992'de Kabil'in düşüşüne kadar hayatta kaldı. Savaş sonu Afganistan İslam Devleti ilan edildi.
Afganistan İç Savaşı (1992-1996) Kabil'in alınmasından sonra Mücahit gruplar arasındaki iç çekişme Afganistan'ı tam gaz yeni bir savaşın eşiğine getirmiştir. Şiddetli savaşlar şehri ele geçiren farklı kuvvetler arasında meydana geldi ve şehir bu kuvvetler tarafından büyük bombardımanlara maruz kaldı. Bu tarafların her biri; Afganistan'da nüfuz arayan Pakistan, İran veya Suudi Arabistan gibi birçok dış güç tarafından desteklendi. Bu çatışma, Pakistan tarafından desteklenen ve Arap ülkelerinden birkaç bin El Kaide savaşçısı tarafından desteklenen nispeten yeni bir milis grup olan Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesinin ardından 1996'da sona erdi.
Afganistan İç Savaşı (1996-2001) Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesinin ardından acilen başlayan Afgan İç Savaşı'nın üçüncü evresidir. Savaş Taliban ve ilan ettiği Afganistan İslam Emirliği ile Kuzey İttifakı arasında geçmiştir. Bu dönem boyunca, Kuzey İttifakı çoğunlukla savunmada savaştığından Taliban ülkenin neredeyse tamamını kontrol etti. İttifak lideri; Penşir Aslanı olarak anılan Ahmed Şah Mesud, 9 Eylül 2001'de El Kaide üyeleri tarafından öldürüldü.
Afganistan Savaşı (2001-2021) ABD'nin 11 Eylül saldırılarının zanlıları olan El kaide üyelerini barındırması ve oluşumun lideri Osama bin Ladin'i kanıtsız iade etmeyi reddetmesi üzerine Taliban'ı iktidardan düşürmek adına Afganistan'ı işgale girişmesiyle başlayan; Afgan savaşlarının 7 Ekim 2001'de başlayan son evresi. ABD'nin Afganistan'dan çekileceğini açıklaması üzerine Taliban 5 günde ülkenin yoğun bir kısmını kontrolü altına almış ve sonunda 15 Ağustos 2021 tarihinde Kabil'i düşürmüştür.

Afganistan İlerleme Demokratik Partisi, Afganistan'da bulunan bir siyasi partidir. 1966'da kurulmuştur. Muhammed Haşim Maiwandwal, 1965-1967 arasında başbakanlık yapmıştır.

Afganistan, resmi adı Afganistan Demokratik Cumhuriyeti, 1987'den sonra Afganistan Cumhuriyeti, Afganistan'da 1978-1992 yılları arasında, sosyalist Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin (ADHP) yönetimde olduğu dönemi kapsar.

Afganistan Vatan Partisi, sekülarist, sosyal demokrat ve demokratik sosyalist bir Afgan siyasi partisi. Taliban rejimi döneminde 28 Haziran 1997'de Münih, Almanya'da sürgünde kuruldu ve resmi olarak kayıtlı olmadığı ülkede üyeleri var. Muhammed Necibullah'ın post-komünist, İslami sosyalist, demokratik sosyalist ve neo-Marksist Afganistan Demokratik Vatan Partisinin, 1990'da Halk Afganistan Demokrat Partisi (PDPA) olarak yeniden adlandırılmış bir enkarnasyonu olarak kuruldu. Münih konferansında Muhammed İsa Cassur partinin lideri seçildi. Parti, ikinci kongresini 2000 yılında Frankfurt'da düzenledi.

Bu makale Afganistan'daki siyasi partileri listeler.

Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye yanlısı Baas hareketi olarak da anılan, Arap dünyasında şubeleri olan neo-Baasçı bir siyasi partidir. Parti, Şubat 1966'da Baas Partisindeki bölünmeden çıktı ve Suriye'de hükûmeti yönetmektedir. 1970-2000 yılları arasında partiye Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad başkanlık etti. 2018'e kadar liderlik, oğlu Beşşar Esad ve Abdullah el-Ahmar arasında paylaşıldı. 2017 yılında Ulusal ve Bölgesel komutanlıkların yeniden birleştirilmesinin ardından Beşşar Esad Merkez Komutanlığı genel sekreteri oldu. Partinin Suriye kolu, Suriye liderliğindeki Baas Partisi içindeki en büyük organizasyondur.

Sudan Baas Partisi Sudan'da bir siyasi partidir.

Arap Sosyalist Baas Partisi - Mısır Bölgesi, Mısır'da Neo-Baasçı bir siyasi partidir. Irak liderliğindeki Baas Partisi'nin Mısır'daki bölgesel şubesidir.

Sosyalist Arap Lübnan Öncü Partisi Lübnan'da bir siyasi partidir. Parti, Temmuz 2017'deki ölümüne kadar Abdülmecid er-Rafei tarafından yönetildi. Irak liderliğindeki Baas Partisinin Lübnan bölgesel şubesidir. Parti Ekim 2011'de ikinci kongresini gerçekleştirdi. Partinin kurucuları arasında Dr. Abdülmecid er-Rafei, Cihad George Kerim, Refik Nasib Alfakiya, Kerim Muhammed Assahli, Hani Muhammed Şuhayib, Ammar Muhammed Şabli, Hasan Halil Garib ve Asaf Habin Alharakat vardı.

Arap Sosyalist Baas Partisi - Yemen Bölgesi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Yemen'deki bölgesel şubesidir.

Arap Sosyalist Baas Partisi - Sudan Bölgesi, Sudan'da bir siyasi partidir. Daha önceleri Arap Sosyalist Baas Partisi - Sudan Ülkesi olarak biliniyordu. Parti, Irak liderliğindeki Baas Partisinin Sudan'daki bölgesel şubesidir. Şube her zaman küçük olmasına ve 2003 yılında tahmini 1000 üyeye sahip olmasına rağmen, çoğunlukla şubenin Irak tarafından finanse edilmesi nedeniyle yetersiz üyelik sayılarından daha büyük bir etkiye sahip olabilmiştir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.