Hiroşima ve Nagasaki'ye atom bombası saldırısı

Hiroşima ve Nagasaki'ye atom bombası saldırısı
Pasifik Savaşı
Hiroşima (solda) ve Nagazaki (sağda) şehirlerine atom bombası atıldıktan sonra ortaya çıkan bulut
Tarih 6 Ağustos 1945-9 Ağustos 1945 Bölge Hiroşima ve Nagasaki Sebep Sovyetler Birliği'ne gövde gösterisi ve 2. Dünya Savaşı'nı bitirmek. Sonuç Kesin ABD Zaferi
Taraflar
ABD Manhattan Projesi:  Birleşik Krallık  Kanada	Japon İmparatorluğu
Kayıplar
Yok	1945 yılının sonuna kadar Hiroşima'da en az 140.000 kişi ve Nagasaki'de 80.000[1]
Hiroşima ve Nagasaki şehirleri yok edilmiştir.

Hiroşima ve Nagasaki'ye atom bombası saldırısı, II. Dünya Savaşı'nın son aşamasında 6 Ağustos 1945 Pazartesi saat 08.15'te Amerika Birleşik Devletleri'nin Uranyum-235 tipi atom bombası "Little Boy" (Küçük Oğlan) ile Hiroşima'ya ve 9 Ağustos 1945 (Amerikan kaydına göre 10.58'de, Japon kaydına göre saat 11.02'de), Plütonyum-239 tipi atom bombası "Fat Man" (Şişman Adam, resmî adıyla Mark III) ile Nagazaki'ye gerçekleştirdiği saldırı. Nagasaki'ye düzenlenen atom bombası saldırısı ile birlikte bu iki saldırı, askerî tarihte gerçekleştirilen ilk ve tek nükleer saldırıdır.^[2][3][4]

1945'in sonuna kadar Hiroşima'da atom bombası saldırısından dolayı yaklaşık 140.000, Nagasaki'de ise 80.000 kişi ölmüştür.^[1] 2007'de, Nagasaki belediyesinin resmi sitesine göre, o an öldürülen veya daha sonra atom bombasının etkisiyle ölenlerin toplam sayısı 143.124'e ulaşmıştır.^[5][6] ABD önceden Japonların hayat ve hareket tarzlarını araştırarak onların en çok dışarıda oldukları saati saptamış ve saldırı saatini sabah 08.15 olarak kararlaştırmıştır.^[]

Japonya 10 Temmuz 1945'te Yüksek Savaş Yönetimi Kongresi'nde Sovyetler Birliği aracılığıyla müzakere yolunu aramak üzere Fumimaro Konoe'yi özel elçi olarak göndermeyi Sovyetler Birliğine teklif ettiyse de 17 Temmuz 1945'te Almanya'nın Potsdam kentinde Müttefikler'in liderleri Harry S. Truman, Winston Churchill ve Joseph Stalin'in katılımıyla Potsdam Konferansı gerçekleşti ve ertesi gün Sovyetler Birliği Japon özel elçinin yollanmasını reddetti.

26 Temmuz 1945'te Müttefikler'in "Potsdam Demeci" ile Japonya'yı teslim olmaya çağırdı. Ancak ilanın taslağında var olan İmparatorluk sisteminin korunmasına dair madde kaldırıldığı için Japon Başbakanı Kantarō Suzuki Potsdam Demeci'ni kabul edemedi. Böylece Japonya'nın teslim isteği geri çevrilmiş oldu. Amerika Birleşik Devletleri, Hiroşima'daki saldırısından sadece 3 gün sonra 9 Ağustos 1945 saat 11.02'de Nagasaki'de Plütonyum-239 tipi atom bombası "Fat Man" (Şişko Adam) ile ikinci saldırıyı gerçekleştirdi.

12 Nisan 1945'te Franklin Delano Roosevelt öldü ve yerine Devlet Başkanlığı'na getirilen Truman, atom bombası saldırılarının zaman ve mekânını seçme işlemlerini başlattı. 27 Nisan 1945'te düzenlenen Hedef Tetkik Komitesi'nin ilk toplantısında 17 bölge incelemeye alınmak üzere seçildi.

• Kent merkezinin çapının 4,8 kilometreden fazla olup merkezin etrafında da yerleşim bölgelerinin var olması.
• Tokyo (東京 Tōkyō) ile Nagasaki (長崎) arasında (Tokyo'nun batısı ve Nagasaki'nin doğusu) bulunan şehirlerden olması.

Aynı gün aday seçilen 17 kent: (Daha önceki saldırılarıyla imha edilen kentler hariç etme şartı konulmuştu.)

• Kantō bölgesi: Tokyo Körfezi, Kawasaki (川崎) kenti ve Yokohama (横浜) kenti
• Tōkai bölgesi: Nagoya (名古屋) kenti
• Kansai bölgesi: Osaka (大阪 Ōsaka) kenti, Kobe (神戸 Kōbe) kenti ve Kyoto (京都 Kyōto) kenti
• Chūgoku bölgesi: Hiroşima kenti, Kure (呉) kenti, Shimonoseki (下関) kenti ve Yamaguchi (山口) kenti
• Kyūşū Bölgesi: Yawata (八幡) kenti, Kokurakita (小倉) kenti, Kumamoto (熊本) kenti, Fukuoka (福岡) kenti, Nagazaki kenti ve Sasebo (佐世保) kenti

'Patlama rüzgârının etkisi ölçülebilecek coğrafi duruma sahip olması şartı ilave edildikten sonra 11 Mayıs 1945'te düzenlenen Hedef Tetkik Komitesi'nin ikinci toplantısında hedef Kyoto, Hiroşima, Yokohama ve Kokura kentleri oldu. Daha sonra Kyoto'nun yerine Niigata seçildi.

28 Mayıs 1945'te atılacak olan atom bombasının etkisini ölçebilmesi maksadıyla seçilen dört kente herhangi hava saldırısı yasaklandı. Bunun yan etkisi olarak 'Oraya hava saldırısı yok.' söylentileri yaratıldı ve milletin oralara yapılan yoğun göçün sebebi oldu.^[]

1 Haziran 1945 tarihli toplantısında hedefin imajı olarak 'Etrafında işçi evlerinin bulunduğu Askerî Sanayi Bölgesi'nden bahsedildi ve atom bombasını atmadan önce herhangi bir ikazın yapılmayacağı kararlaştırıldı.

14 Haziran 1945'te Kyoto ve Yokohama hedef adaylarından düşürülerek yerine Nagasaki seçildi.

25 Temmuz 1945'te Truman son emrini verdi. Ona göre 'Özel Bomba' 3 Ağustos 1945 tarihinden sonra gözle görerek atılmasının mümkün olduğu gün seçilerek Hiroşima, Kokurakita, Nagasaki ve Niigata'dan birine atılacaktı.

2 Ağustos 1945 tarihli '13. Stratejik Emri' ile Niigata hedeften çıkarıldı ve birinci hedefi: 'Hiroşima ve onun sanayi bölgesi', ikinci hedefi: 'Kokurakita Silahhanesi ve onun şehir merkezi', yedekte üçüncü hedefi 'Nagasaki'nin şehir merkezi' olarak kararlaştırıldı.^[7]

Aralık 1944'te Franklin Delano Roosevelt'in emriyle Kara, Deniz ve Hava kuvvetlerinden toplanan 1767 personelle, Albay Paul W. Tibetts'in komutanlığında 509. Mürettep Grubu kuruldu. Önce Utah eyaletinde çöl içindeki üste tatbikata başlayan grup; Mayıs 1945'te Tinian Adası'na taşındı. Atom bombası saldırıları için özel donanımlı, "Silver Plate" (Gümüş Tabak) kod adlı B-29 tipi bombardıman uçakları da 393. Bombardıman Filosu'ndan Tinian Adası'na nakledildi. 15 Silverplate şunlardır:^[8]

20 Temmuz 1945'ten sonra 509. Mürettep Grubu, şeklen 'Fat Man'ın tıpkısına 2.858 kiloluk TNT'yi doldurulan Balkabağı bombası (ağırlık: 4.774 kilo) ile bombardıman tatbikatı gerçekleştirdi. Tinian Adası'ndan 24, 26, 29 Temmuz ve 8, 14 Ağustos tarihlerinde toplam 49 kez olmak üzere 30 şehre attılar.

Atom bombasının parçalarının nakliye görevi Portland sınıf ağır kruvazör "USS Indianapolis (CA-35)" üstlendi. 16 Temmuz 1945'te San Francisco limanından hareket ederek 26 Temmuz 1945'te Tinian Adası'na ulaştı. Kara Kuvvetleri Hava Birliğine bağlı C-54 nakliye uçağı Uranyum-235'nın nişangâh parçasını nakletti ve atom bombası Tinian Adası'nda gizlice monte edildi.

Görevini tamamlayan "Indianapolis" 28 Temmuz 1945'te Guam Adası'na uğrayıp Leyte Adası'na doğru yola çıktı. Ve 30 Temmuz 1945'te Filipinler Denizi'nde Deniz Yb. Mochitsura Hashimoto komutasındaki Japon denizaltı I-58 tarafından batırıldı. Geminin ekibi 1.199 kişi arasında yaklaşık 300 kişi denizaltının hücumuyla öldü ve geri kalan yaklaşık 900 kişi ise 5 gün denizde kaldı. Açlık ve köpekbalıklarının hücumlarıyla sadece 316 kişi hayatta kalabildi. Jaws filminde Robert Shaw, "Indianapolis" ekibi olup hayatta kalan Quint rolünü oynuyor.^[9]

2 Ağustos'ta Guam Adası'nda bulunan 20. Hava Birlikleri karargâhı Tinian Adası'nda konuşlandırılan 509. Mürettep Grubuna 'çok gizli' emir verdi.

Harekât Emri (Field Order No.13) Tarih: 2 Ağustos 1945

Saldırı Günü: 6 Ağustos
Saldırının Hedefi: Hiroşima şehir merkezi ve sanayi bölgesi
Yedekte ikinci hedefi: Kiyakushu Silahhanesi ve şehir merkezi
Yedekte üçüncü hedefi: Nagasaki şehir merkezi
Özel direktif: Bomba gözle görerek atılacaktır.

4 Ağustos'ta B-29 tipi bombardıman uçaklarından "Enola Gay" son tatbikatını bitirip Mariana Adaları'na Tinian Adası Kuzey Havaalanına döndü.
5 Ağustos'ta 509. Mürettep Grubuna bağlı B-29 uçağı Hiroşima üzerinde keşif uçuşu yaparak 'Yarın Hiroşima'nın havası güzel olacak' diye Tinian Adası'na bildirdi. "Enola Gay" komutanı Albay Paul Tibetts (23 Şubat 1915 - 2 Kasım 2007) 'Bu geceki harekâtımız tarihîdir' diyerek takımına hareket emrini bildirdi.

6 Ağustos gece yarısı 00.37 hava ölçme cihazlarıyla donatılmış 3 B-29 tipi bombardıman uçağı havaya kalktı. "Straight Flush" (komutanı: Binbaşı Claude Robert Eatherly) Hiroşima'ya, "Jabit III" (komutanı: Binbaşı John A. Wilson) Kokurakita'ya ve "Full House" (komutanı: Ralph R. Taylor) Nagasaki'ye uçtu.
00.51 Yedek olan "Top Secret" (komutanı: Yüzbaşı Charles F. McKnight) Iwo Jima Adası'na uçtu.
01.27 Atom bombasını taşıyan "Enola Gay"in piste girişine izin verildi.
01.45 Pist A'dan havalandı.
01.47 Atom bombasının gücünü ölçmekle görevlendirilen "Great Artist" (komutanı: Yüzbaşı Charles D. Albury) kalktı.
01.49 Fotoğraf çekmekle görevlendirilen "Nesesarry Evil" (komutanı: Yüzbaşı Norman W. Ray) kalktı.
Tinian Adası'ndan Hiroşima'ya kadar 7 saatle varılır.

Sabah 06.30 Little Boy'un detonatorundan yeşil bujiyi kaldırarak yerine kırmızı bujiyi koydu. Tibbets 'Arkadaşlar bizim taşıdığımız silah dünyanın ilk atom bombasıdır' diyerek ekibine ilk defa açıkladı. Ardından "Enola Gay"in radarında parlak nokta göründü. "Enola Gay" kaçış ve irtifa dalış hareketine geçerek 2000 metreden 8700 metreye yükseldi.

Şikoku üzerini geçerken Japon ordusunun radarı tarafından yakalandı ve 1. geçişinde Japon avcı uçağı ateş ettiyse zarar veremedi. Japon uçağı yarım tur hareketiyle 2. geçişinde ateş etmeyi denediyse de ateş pozisyonu işgal edemedi.

Saat 7'de "Enola Gay"den önce kalkmış olan "Straight Flush" Hiroşima üzerine ulaştı. Komutanı Binbaşı Claude Robert Eatherly, "Enola Gay"e 'Hava açık tarihî bombardıman harekâtımıza engel yok. Görüş uzaklığı 10 mil, irtifa 15.000 feet'te, bulut kalınlığı 12'de 1' diye bildirdi. Hedefi Hiroşima olarak kararlaştırıldı.
07.09 Japon ordusu "Straight Flush"ı buldu ve hava akın ikaz duyuruldu.
07.31 "Straight Flush"ın Hiroşima'yı terk etmesiyle hava akın ikaz iptal edildi.
08.09 "Enola Gay" Hiroşima şehir merkezini gözle gördü.
08.10 Japon ordusu Hiroşima iline girdiği 3 B-29 uçağını yakalanıyordu ve birkaç dakika sonra Hiroşima'da Chūgoku mıntıkası komutanlığı hava akın ikaz duyurmaya hazırladı.
"Enola Gay" artık Hiroşima'nın üzerinde irtifa 31600 feet'teydi (9632 metre). Önce hava basıncını ölçmek amacıyla birer radiosonde'yi taşıyan 3 paraşütü attı.
08.12 "Enola Gay"in navigatörü İşaret Noktası'na (Initial Point) girdiğini Tibetts'e bildirdi ve uçak otopilot uçuşuna geçti. Bombacı Norden Bombardıman Nişahgâhına (Norden bombsight) irtifa, yer hızı, sıcaklık, nemlilik ve sair data verildi. Hedef Noktası'nı (Aiming Point) Aioi Köprüsü'ne kilitledi.
08.13 Hiroşima'da tekrar hava akını ikaz duyuruldu: "Chūugoku mıntıkası komutanlığı bildirisi: Düşmanın 3 büyük uçağı Saijō üzerinden batıya ilerlemektedir. Ciddi tedbirleri lazımdır."
08.15 "Enola Gay" Little Boy'i attı.
Atom bombası 43 saniye düşmeye devam etti ve saat 08.16'da yaklaşık 600 metre yüksekliğinde patladı.

"Enola Gay" atom bombasını attıktan hemen sonra 155 derece keskin dönüşle uzaklaştı. Ancak bombasının yarattığı rüzgâr "Enola Gay"i de şiddetle salladı. Albay Paul Tibbets Japon uçaksavarının atışı zannederek ‘Uçaksavar!' diye bağırdı. Saat 14.58'de "Enola Gay" Tinian Adası'nın kuzey meydanına döndü. Stratejik Hava Kuvvetleri Genel Komutanı Geçici Orgeneral Carl Spaatz, Paul Tibbets'e Havacı Onur Madalyası'nı ve diğerlerine Hava Madalyası'nı taktı.

Büyük bir kentin ortasına düşen 1 megatonluk bir atom bombası hemen hemen bütün şehri yok edecektir. Saatte 750km/s hızla esen bir rüzgâr, bombanın düştüğü yerden 3km kadar uzaklıkta olan bütün binaları ve köprüleri yerle bir edecek, bu alandaki bütün canlı varlıkları öldürecektir. Patlama merkezinden 3–5km rüzgârın hızı 470km/s olacaktır. Bu alandaki bütün evler ve köprüler hasar görecektir, bu alandaki insanlar derileri kavrulup yanarak ölecektir. Merkezden 5–7km ötede rüzgârın hızı saatte 260km olacak, elbiseler tutuşacak radyasyon seviyesi öldürücü düzeye çıkacaktır. Merkezden 7–12km uzakta rüzgârın hızı 50–55km/s olacak; telefon telleri kopacak, insan vücutlarında ikinci derece yanıklar oluşacak, insanlar patlamanın ve radyo aktif serpintinin etkisiyle kör olacaktır.

Ardından gelen 3.000°C’lik ısı etkisi ise yaklaşık 2km çapındaki her şeyin yanmasına yol açtı. Daha sonra ise patlamanın etkisiyle başlayan ve saatte 1800km ile esen alev rüzgârı çevredeki her yükseltiyi dümdüz etti. Ama asıl kalıcı etkiyi patlamadan birkaç dakika sonra başlayan bir yağmur gerçekleştirdi. Yağmur ile tüm radyoaktif serpinti bölgeye inmiş oldu. Saniyelerle ölçülebilecek bir zaman dilimi içerisinde Hiroşima'yı yok eden bu korkunç bombanın bilançosu yaklaşık 80.000 ölü ve 100.000 yaralı olarak belirlendi.

Hiroşima'ya atılan atom bombasından sonra, yayılan radyasyondan dolayı birçok çocuk hasta olmuş ve ölmüştür. Radyasyon, üreme hücrelerini etkilediği için çoğu bebek genetik bozukluklarla beraber doğmuştur

Japonya’nın 15 Ağustos'taki mesajında, "Savaşın Japon halkını mahvedeceğini" belirten dönemin Japonya İmparatoru Hirohito, ülkesinin "koşulsuz teslim olduğunu" ilan etti.^[10] Hirohito, savaş sonrası ülkenin yeniden yapılanması döneminde tahtta kaldı.^[11]

Nagazaki'deki patlamanın hiposantrına (merkez üssüne) kurulan anıtın panoramik görüntüsü

Patlamalardan kurtulanlara Hibakusha (被爆者) ismi verilir. Türkçe karşılığı "Patlamadan etkilenmiş insanlar"dır. Bombaların Japonya'da sebep olduğu acı, ülkeyi nükleer silahsız bir dünya amacıyla hareket etmeye sürüklemiştir. Bu amaç ülkenin en iyi nükleer silahsızlanma politikasına sahip olmasını sağlamıştır. Japon hükûmeti 31 Mart 2008 itibarıyla çoğu Japonya'da yaşayan 243,692 tane Hibakusha'yı resmen tanımıştır. Bunların %1'inin radyasyondan kaynaklanan hastalıkları olduğu kabul edilmiştir. Hiroşima ve Nagazaki'deki anıtlarda daha sonra ölen Hibakusha'ların isimleri yazılıdır. Her yıl dönümünde bu isimler güncellenir ve Ağustos 2008 itibarıyla sayıları 400,000'de 258,310'u Hiroşima'da 145,984'ü Nagazaki'de yükselmiştir.

Savaş sırasında Japonya, Kore'den pek çok acemi askeri zorunlu işçi olarak Hiroşima ve Nagazaki'ye çalışmaya getirmiştir. Yeni çalışmalarda ulaşılan rakamlara göre Hiroşima'da 20,000, Nagazaki'de 2000 Koreli ölmüştür. Hiroşima'da ölenlerin 7'de birinin Kore asıllı olduğu öngörülmektedir. Uzun yıllar boyu Koreliler atom bombası kazazedeleri olarak tanınma uğraşı vermişler fakat sağlıktan faydalanma istekleri hep reddedilmiştir. Ancak son yıllarda bu çabalar mahkemelere dava olarak taşınmıştır.

24 Mart 2009'da Japon hükûmeti Tsutomu Yamaguchi'yi çift hibakusha olarak tanımıştır. Yamaguchi'nin bir iş gezisi sırasında gerçekleşen Hiroşima'daki patlamanın merkezüssünden 3 kilometre uzakta olduğu teyit edilmiştir. Sol tarafında ciddi yanıklar oluşan adam, geceyi Hiroşima'da geçirmiştir. İkinci bomba patlamadan 1 gün önce, yani 8 Ağustos'ta Nagazaki'deki evine dönmüştür. Burada akrabalarını ararken gerçekleşen ikinci patlamada çok ciddi radyasyona maruz kalmıştır. Böyle bir durumun ilk temsilcisidir.

• Kaneto Shindo, 'Genbaku no Ko (Atom bombası çocuğu)' (1952)
• Alain Resnais, 'Hiroshima Mon Amour (Hiroşima Sevgilim)' (1959)
• Kaneto Shindo, 'Sakura-Tai Chiru (Sakura-takım şehit düşer)' (1988)
• Shohei Imamura, 'Kuroi Ame (Siyah Yağmur)' (1989):Masuji Ibuse'nin romanından
• Kazuo Kuroki, 'Chichi to Kuraseba (Babamla yaşarsa)' (2004) Hisashi Inoue'nin romanından Resmî site
• Kazuo Kuroki, 'Tomorrow Ashita' (1988)
• Kiyoshi Sasabe, 'Yuunagi no Machi Sakura no Kuni (Akşam sakinliği Kasabası ile Kiraz Ülkesi) (2007): Shiyo Kono'nun çizgi romanından Resmî site 5 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fragman 1 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Keisuke Kinoshita, 'Konoko wo Nokoshite' (1983)
• Akira Kurosawa, 'Hachi Gatsu no Rhapsody (Ağustos Rapsodisi)' (1991) Fragman 23 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• NAGASAKI 1945 - Angelus no Kane' (2005) Resmî sitesi 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Oppenheimer (21 Temmuz 2023)

• John Hersey, Hiroshima, 1946
• Oktay Akbal, Hiroşimalar Olmasın, Cumhuriyet Kitapları, Şubat 2008, ISBN 978-9944-1-5043-9
• Edita Morris, "Hiroşima'nın Çiçekleri ve Tohumları"

• 'Pica-don' (1978)
• 'Hadashi no Gen 1' (1983)
• 'Hadashi no Gen 2' (1987)
• 'Hiroshima ni İchiban Densha ga Hashitta' (NHK, 1993)
• 'Natsu Fuku no Shōjo-tachi' (NHK, 1988)

• 'Hiroshima' (BBC, 2005) Fragman 9 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nagasaki Fragman 20 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Steven Okazaki, 'Mushroom Club' (2005) Fragman
• Steven Okazaki, 'White Light Black Rain the Destruction of Hiroshima and Nagasaki' (HBO, 2007) Fragman 22 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• 'Ashiato (Ayak İzi)' (NHK, 1961)
• 'Ishibumi (Anıt)' (Hiroshima TV, 1969)
• 'Natsuno Hikari ni... (Yaz Işığına...)' (NHK, 1980)
• 'Kuroi Ame -Mei no Kekkon- (Siyah Yağmur -Kız Yeğenimin Nikâhı-)' (NTV, 1983)
• 'Futatabi no Machi (Tekrar Şehri)' (NHK, 1986)
• 'Kaybolan zamanı arayarak -Hiroshima'nın rüyası-' (NHK, 1989)
• 'Saredo Waga Ai (Ona Rağmen Benim Aşkım)' (NHK, 1995)
• 'Hiroshima Showa Nijuu nen Hachi gatsu Muika (Hiroşima Şowa 20 Yılın 6 Ağustos'u)' (TBS, 2005) Resmî site 20 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fragman 5 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'Hadashi no Gen (Yalınayaklı Gen)' (Fuji, 2007): Keiji Nakazawa'nın çizgi romanından Resmî site 31 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fragman 5 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• 'Kız Çocuğu'
• 'Japon Balıkçısı'
  • Zülfü Livaneli'nin bestesi
    • Funda Arar'ın yorumu
    • Mükerrem'in yorumu
    • Nurettin Rençber'in yorumu
  • Fazıl Say, Oratorio 'Nazım'dan
  • Ryuichi Sakamoto'nun piano eşliğiyle Chitose Hajime'nin yorumu: 'Shinda Onna-no-ko (Ölen Kız)' Kız Çocuğu'nun Japonca çevirisinden
• 'Bir Kız Vardı Japonya'da'
• 'Hiroşima' Bulutsuzluk Özlemi'nin Uçtu Uçtu albümünden (1990)
• 1945 albümü ve aynı adlı şarkı (2006)
• Pentagram - Wasteland (MMXII Albümü)

• 
  Nagazaki kentinin atom bombası saldırısından önceki ve sonraki hâli.
• 
  Saldırı sonrası Nagasaki
• 
  Franklin D. Roosevelt
• 
  Harry S. Truman

• Tokyo Bombardımanı

Wikimedia Commons'ta Hiroşima ve Nagasaki'ye atom bombası saldırısı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Hiroshima Barış ve Anma Müzesi23 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sanal Müze 11 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fotoğraf Müzesi
• Atom bombası WWW Müzesi
• Hiroshima - Nagasaki, diaporama (Fransızca)
• Truman Kütüphanesi 5 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Truman Kütüphanesinden Belgeler 5 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 10-11 Mayıs 1945 tarihli Hedef Seçme Komitesi Toplantısı 22 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Atom Bombası Kararları 8 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Hiroshima Monogatari (Hiroşima Hikâyesi) youtube 25 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Milliyet - Daha önce görmediğiniz fotoğraflarla Hiroşima cehennemi 1 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• T. C. Cartwright, A Date with the Lonesome Lady: Recollections about experiences during July and August, 1945, s.n., 1998.
• Paperback Ver. A Date With the Lonesome Lady: A Hiroshima POW Returns, Eakin Press, April 2002.
• T. C. Artwright, A Date with the Lonesome Lady, Erişim tarihi: 31 Temmuz 2008
• Robert Manoff, 'American Victims of Hiroshima', New York Times Magazine, 12/2/1984, p. 67+ The New York Times Magazine (paralı)