Hipertermi
| Hipertermi | |
|---|---|
| Uzmanlık | Yoğun bakım  |
| Belirtiler | ileri seviyelerde terlemede eksiklik, düşük kan basıncı, hızlı kalp atışı ve nefes alıp verme |
| Komplikasyon | bilinç kaybı, organ yetmezliği |
| Nedenleri | Sıcak çarpması[1] |
| Risk faktörü | Sıcak ve/veya nemli ortamlara maruz kalma, fiziksel efor sarf etme, vücudu kapatan kişisel koruyucu ekipman kullanma |
| Tanı | belirtilere göre ya da 37,7°C'tan yüksek vücut sıcaklığı |
| Ayırıcı tanı | Ateş |
| Korunma | Ilımlı bir sıcaklığı korumak, düzenli hidrasyon, düzenli molalar vermek |
| Tedavi | Hafif: Sıcak ortamlardan uzak durma, su tüketimi, mekanik soğutma, nem alma cihazı kullanımı Şiddetli: intravenöz hidrasyon, buzlu tuzlu su ile gastrik lavaj, hemodiyaliz, buzlu suya daldırma |
| Ölüm | yılda yarım milyon |
Hipertermi, dış etkenler nedeniyle insan vücut sıcaklığının yükselmesi anlamına gelir. Hipertermi hafif veya şiddetli şekillerde kendini gösterebilir. Genellikle çevresel faktörler sonucu oluşur; direkt olarak güneş ışınlarına maruz kalma, sıcak çarpması ve ortam sıcaklığının yüksek seviyelere ulaşması gibi. Ateş ile karıştırılmamalıdır.
Hipertermik durumları üç ana şekilde ifade edilebilir:
- Isı krampları,
- Sıcak hâlsizliği,
- Sıcak çarpması.
Isı krampları yoğun fiziksel aktivite (egzersiz vb.) sonucunda oluşur. Nedeni yoğun fiziksel aktivite ve bunun tetiklediği yüksek terleme oranı ile kaybedilmiş olan tuzun yerine geri konamamasıdır. Sıcak hâlsizliği ise yoğun sıcağa maruz kalındığında oluşan, baş dönmesi, bulantı ve tansiyon düşmesi gibi belirtiler gösteren durumdur. Hipertermi bir vücudun kendi yaydığından daha fazla ısı ürettiği durumlarda veya kendi yaydığından daha fazla ısı emdiği durumlarda termoregülasyondaki bir kırılma nedeniyle ortaya çıkan yüksek vücut sıcaklığıdır. Termoregülasyon, sıcak kanlı canlılardaki vücut sıcaklığını kontrol eden sistemdir. Hipertermiya, ateşten bu yönden farklıdır.
Hipertermi kelimesi Yunanca yüksek ve ısı kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. Hiperterminin tersi ise vücut sıcaklığının normalin altına düşmesi anlamı gelen hipotermidir.
Belirtiler
Hiperterminin en açık belirtileri aşırı terleme ve hızlı nefes alıp-vermedir. Kurumuş cilt ve bayılma ileri seviyelerde görülebilir. Hipertermiyi, semptomlarından biri yüksek vücut sıcaklığı olan ateşten ayıran özelliği hipotalamustaki sıcaklık set noktasında bir değişiklik görülmemesidir. Eğer vücut sıcaklığı yüksek bir bireye ateş düşürücü ilaç verildiğinde sıcaklıkta değişim yoksa hipertermiden şüphelenilebilir.
Tedavi
Altta yatan neden ortadan kaldırılmalıdır. Sıcak bir günde efordan kaynaklanan hafif hipertermi; artırılan su tüketimi ve serin bir yerde dinlenme gibi kişisel bakım önlemleriyle tedavi edilebilir. İlaca maruz kalmaktan kaynaklanan hipertermi, o ilacın kullanımının derhal kesilmesini ve bazen karşı önlem olarak diğer ilaçların kullanılmasını gerektirir.
Ateş düşürücülerin yani antipiretikleri(örneğin, asetaminofen, aspirin, diğer nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar) sıcak çarpması tedavisinde hiçbir rolü yoktur çünkü antipiretikler, pirojenlerin neden olduğu hipotalamik ayar noktasındaki değişikliği kesintiye uğratır; sıcak çarpmasında olduğu gibi aşırı yüklenmiş sağlıklı bir hipotalamus üzerinde çalışması beklenmez. Bu durumda antipiretikler, kanama eğilimlerini artırabileceğinden hepatik, hematolojik ve renal komplikasyon gelişen hastalarda aslında zararlı olabilir.[2]
Vücut sıcaklığı önemli ölçüde yükseldiğinde, ısıyı uzaklaştırmak ve vücudun kendi sıcaklıklarını düzenleme yeteneğini geri kazanmak için mekanik soğutma yöntemleri kullanılır. Ilık veya soğuk su içeren bir küvette oturmak (daldırma yöntemi), nispeten kısa bir süre içinde önemli miktarda ısıyı uzaklaştırabilir. Bir zamanlar, ciltte vazokonstriksiyona neden olduğu ve böylece ısının vücut çekirdeğinden kaçmasını engellediği için çok soğuk suya daldırmanın ters etki yaptığı düşünülüyordu. Bununla birlikte, çeşitli çalışmaların bir İngiliz analizi şunları belirtti: "Bu, deneysel olarak hiçbir zaman kanıtlanmadı. Gerçekten de, normal gönüllülerin kullanıldığı yakın tarihli bir çalışma, en soğuk su kullanıldığında soğutma hızlarının en hızlı olduğunu gösterdi.""[3]
Sıcak çarpması
Vücut sıcaklığının çok yükseldiği, termoregülatör mekanizmaların görevini yapamaması ve pozitif geribesleme yüzünden vücut sıcaklığının gittikçe arttığı durumdur. Yüksek sıcaklık yüzünden hücreler ve böylece de dokular ciddi oranda hasara uğrar; proteinler denatürasyona uğrar. Birçok önemli metabolik reaksiyon sekteye uğrar, enzimler hasar görür. Çoğunlukla kişi bilincini yitirir veya ciddi duyumsal sorunlar yaşar. Acil yardım uygulanmazsa ölüme veya kalıcı bozukluklara yol açabilir.
Kaynakça
- ^ Bouchama, Abderrezak; Knochel, James P. (20 Haziran 2002). "Heat Stroke". New England Journal of Medicine. 346 (25): 1978-1988. doi:10.1056/nejmra011089. ISSN 0028-4793. PMID 12075060. 1 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2021.
- ^ eMedicine'de Heatstroke~treatment
- ^ Smith, J E (2005). "Cooling methods used in the treatment of exertional heat illness". British Journal of Sports Medicine. 39 (8): 503-7; discussion 507. doi:10.1136/bjsm.2004.013466. PMC 1725271 $2. PMID 16046331.
