İçeriğe atla

Hiperemi

Hiperemi, genel anlamıyla bir dokunun normalden daha fazla kanlanmasıdır.[1][2][3][4]

Hiperemi çeşitleri

Genel olarak 2 çeşit hiperemi vardır: Aktif hiperemi ve Pasif hiperemi (konjesyon)

Aktif hiperemi

Arteriollerin genişlemesine bağlı olarak kapillerlere fazla kan gelmesi sonucu ortaya çıkar. Sıklıkla akuttur. Genellikle artan metabolizma gereksinimlerini karşılamak için ortaya çıkar (kas eksersizleri gibi fiziksel stresler): kan dolaşımı hızlanır; arteriollere ve kapillerlere daha çok kan gelir. Artan perfüzyonla oksijenlenme ve enerji üretimi için gerekli maddelerin gelişi hızlanır, metabolizma artığı ürünler ortamdan kısa sürede uzaklaştırılır.

Aktif Hiperemi Nedenleri    

  • Fizyolojik hiperemi: fiziksel aktivite (egzersiz), sıcaklık artışı, utanma (nörojen mekanizma). Maraton gibi yoğun fiziksel egzersizlerdeki güçlü hiperemi ve sıvı çıkışı “kompartman sendromu”na neden olabilir.
  • Patolojik hiperemi: akut yangı (inflamasyon), ateş, menopoz. Akut yangıdaki aktif hiperemi vazoaktif maddelerin etkisiyle oluşur. Menopozda görülen kızarma ve ateş basmalarının temelinde hormonal kökenli aktif hiperemi vardır.

Pasif hiperemi (konjesyon)

Pasif bir süreçtir; venöz kan akımı yavaşlamıştır (venöz durgunluk) ve geriye doğru birikme vardır (konjesyon; congestion). Venaların boşalamaması nedeniyle kapillerlerde birikme olur, uzarsa birikme arteriollere dek uzanır. Organlar büyür ve ağırlaşır. Kesit yüzeylerinde biriken kanın neden olduğu koyu kırmızı bir renk görülür. Damarlar geniştir ve eritrositlerle doludur.

Aktif hipereminin olumlu etkilerine karşın konjesyon olumsuzluklar içeren bir süreçtir. Kan akımının yavaşlaması oksijen taşınmasını ve enerji üretimi için gereken maddelerin ulaştırılmasını güçleştirir, metabolizma artıklarının temizlenmesi gecikir. Kısa bir süre sonra ödem başlar (vena ve venüllerdeki tıkanma kapiller ağında konjesyona yol açar. Kapiller ağı konjesyonu “ödem” olgusunu tetikler).

Konjesyonun etkilediği organlarda venöz drenajın bozulması nedeniyle kan geriye doğru birikir, organ morumsu mavi bir renk alır (siyanoz). Siyanoz (cyanosis) karboksihemoglobin içeren alyuvarların (eritrositler) renginden kaynaklanır. Çok uzun süren konjesyon olgularında kronik hipoksi nedeniyle parenkim hücrelerinde dejenerasyonlar ve nekrozlar olur, küçük kanama alanları içinde hemosiderin pigmenti izlenir. Bu sürecin son aşaması fibrozistir.

İki tür konjesyon vardır: genel konjesyon, yerel konjesyon.

  • Genel (sistemik) konjesyon: Konjestif Kalp Yetmezliği'ne bağlıdır (sol ventrikül yetmezliği; sağ ventrikül yetmezliği).
  • Yerel konjesyon: Genellikle venöz obstrüksiyon kökenlidir. Bir venanın sıkışması ya da oklüzif trombus ile tıkanmasına bağlıdır. Venanın sıkışması dışarıdan bir tümörün, gebe uterusun ya da sıkı bir bandajın kon­masına bağlı olabilir.

Hiperemilerde Ödem Oluşması

Normal koşullarda kanın hidrostatik basıncı dokulardan yüksektir, kan sıvısı dokulara itilir. Kanın hidrostatik basıncının yükselmesi ya da doku­lardaki hidrostatik basıncın azalması aradaki farkın büyümesine ve dokulara fazlaca sıvı çıkmasına neden olur. Kapillerlere gelen kanın artması ya da giden kanın herhangi bir nedenle azalması sonucunda kan miktarı artar ve hiperemi ortaya çıkar. Bu durumda kanın hidrostatik basıncı da artar. Önce transüda çıkışı (transüdasyon), daha sonra ödem oluşur. Nasıl?

  1. Aktif hiperemi devam eder, gelen kan miktarı artarsa ödem oluşur. Nedenleri: akut yangı ve sıcaklık.
  2. Pasif hiperemi (konjesyon) olgusunda venöz staz nedeniyle kanın boşalması güçleşir, venöz basınç artar ve kapillerlerdeki hidrostatik basınç yükselir.

Yaygın venöz staz konjestif kalp yetmezliğinde görülür, kardiyak ödem oluşur. İleri şeklinde seröz boşluklara da sıvı birikir. Hastanın yatar, oturur durumda ya da hareketli olması ödemin dağılımını etkiler. Genel ödem niteliği taşıyan kardiyak ödemin dağılımında yer çekiminin de önemli etkisi vardır.

Yerel venöz staz ve onunla ilgili ödem şu durumlarda görülür: venalarda trombus, venaların dışarıdan sıkışması (tümör basısı, gebe uterus basısı, volvulusta bağırsak mezosunun bükülmesi), varislerde ve karaciğer sirozunda (vena porta ile gelen kan karaciğerden güçlükle geçer, peritonda ve distaldeki organlarda sıvı birikir).

Kaynakça

  1. ^ Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981
  2. ^ Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
  3. ^ Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Şok, kalbin aorta attığı kanın akut olarak azalmasına bağlı bir hipoperfüzyon sendromdur. Şok olgusunda yaşamsal dokulara ve organlara yeterli kan gidemez. Dolaşan kanın azalması, dokuların oksijen ve enerji kaynaklarının kesilmesi, metabolizma artıklarının temizlenememesi anlamına gelir. Başlangıç belirtiler hipotansiyon, bilinç kaybı, ağızda kuruluk, deride solukluk, terleme, nabızda artma/azalma, laktik asidoz, parmak uçlarında ve dudaklarda siyanozdur.

Kangren veya gangren, dokuların kendilerini besleyen atardamarların herhangi bir sebeple, tamamen yetersiz hale gelmesi sonucunda hayatiyetini kaybetmesi durumu.

<span class="mw-page-title-main">Ödem</span>

Ödem, kan sıvısının damar dışına çıkması ve hücreler arasındaki sıvının artışı olgusudur. Ödemin yaygın biçimine anazarka (anasarca) denir. Ödem olgusunun temel ilkesi, kan sıvısı ile hücre dışı (ekstrasellüler) sıvı arasındaki dengenin yitirilmesidir. İnsan vücudunda ortalama 40 litre sıvı vardır. Bu sıvının yaklaşık ½ ‘si hücrelerin içindedir. Öteki yarısı ise kanı, lenf sıvısını ve hücreler arasındaki sıvıyı oluşturur. Kan ve lenf sıvılarının dengesini proteinler sağlar. Bunların dışındaki sıvı türlerinin dengesi elektrolitlere bağlıdır. Hücre içi sıvı dengesini potasyum, hücre dışı sıvı dengesini ise sodyum denetler.

<span class="mw-page-title-main">Tromboz</span> Kan pıhtılarının neden olduğu tıbbi durum

Tromboz (thrombosis), canlı organizmada kan elemanlarının kalp ve damar iç yüzüne kitle (pıhtı) ha­linde yapışması olgusudur; oluşan pıhtı kitlesine trombüs ya da trombus (thrombus) adı verilir. Trombozun yaşam kurtarıcı (fizyolojik) ve öldürücü (patolojik) sonuçları vardır. Tromboz olgusu genellikle damarlara yönelik olumsuzluklarda görülür. Endotel zararıyla birlikte pıhtılaşma (hemostaz) mekanizması çalışmaya başlar. Önce trombin aktive olur, sonra da fibrinojen fibrine dönüşür. Fibrin, pıhtının ana elemanıdır. Ayrıca, genel bir tanım olarak herhangi bir damardaki trombustan kopan pıhtı parçasının başka bir bölge damarını tıkamasına tromboembolizm denir.

<span class="mw-page-title-main">Kılcal damar</span> vücuttaki en küçük kan damarları

Kılcal damar veya kapiler vücuttaki en küçük kan damarlarına verilen isimdir. Büyüklükleri yaklaşık 5-10 μm'dir. Atardamarlar ile toplardamarları birleştiren kılcal damarlar, dokularla etkileşimi en yoğun olan kan damarlarıdır. Kılcal damar duvarları tek bir hücre tabakasından (endotel) oluşur. Bu tabaka öyle incedir ki oksijen, su ve lipitler gibi moleküller difüzyon ile bu tabakadan geçip dokulara girebilirler. Karbondioksit ve üre gibi zararlı ve atık maddeler de difüzyon ile kılcal damar içindeki kana dağılırlar. Belirli bazı sitokinlerin salınımıyla kılcal damarların geçirgenliği (permeabilite) daha da arttırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Akciğer embolisi</span> akciğer hastalığı

Akciğer embolisi veya akciğer embolizmi ya da bilimsel adıyla Pulmoner embolizm, genellikle venöz tromboemolizmin en önemli komplikasyonudur. Klinik acillerinde ve otopsilerde çok sık rastlanan bir olgudur. Postoperatif akciğer embolizmi özellikle 40 yaş üzeri hastalarda izlenir. Önceden bulunan bir vena patolojisi, şişmanlık, operasyon süresi, postoperatif infeksiyonlar, kanserler akciğer embolizmi riskini arttırırlar. Embolusların %90'ı alt ekstremitelerdeki derin ven trombozundan kökenlidir. Kalan %10'luk bölümünde pelvis venalarından, sağ kalpten ve damar yolu açılan venalardan kökenli emboluslar rol oynar. En tehlikeli olanlar kasık (iliofemoral), uterus ve prostat çevresi venalarından kopan emboluslardır. Klinik bulgular embolusun çapıyla ve olayın süresiyle ilgilidir. Akut akciğer embolizminde çok küçük çaplı bir embolus hiçbir belirti vermez (asemptomatik). Embolusun çapı büyüdükçe sonuçları da büyür:

Buerger hastalığı , küçük ve orta çaplı damarları etkileyen bir vaskülit türüdür. Ekstremitelerde, özellikle bacaklardaki damarlarda ortaya çıkan trombozla birliktedir.

<span class="mw-page-title-main">Kanama</span>

Kanama, canlı bir organizmada kanın kalp ve damar boşluğu (lümeni) dışına çıkmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Böbrek yetmezliği</span> böbreklerin kandaki atık ürünleri yeterince filtreleyemediği hastalık

Son dönem böbrek hastalığı (ESRD) olarak da bilinen böbrek yetmezliği, böbreklerin artık kandaki atık maddeleri yeterince filtreleyemediği ve normal seviyelerin %15'inden daha azında çalıştığı tıbbi bir durumdur.

<span class="mw-page-title-main">Kalp yetmezliği</span> kalbin karıncıktaki kanı damarlara yeteri kadar gönderememesi sonucu oluşan rahatsızlık

Kalp yetmezliği, kalbin sağ, sol veya her iki karıncığının içindeki kanı, her vuruşunda damarlara yeterli miktarda gönderememesi sonucu oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Rabdomiyoliz</span> Hasarlı iskelet kasının hızla parçalandığı insan hastalığı (durumu)

Rabdomiyoliz, kas dokusundaki hasar (lizis) sebebiyle, iskelet kası dokusunda (rabdomyo) meydana gelen ani bozulmadır. Kas hasarı fiziksel, kimyasal veya biyolojik faktörlerden kaynaklanabilir. Kaslardaki tahribat, hasarlı kas hücrelerinin bozulma ürünlerinin kana karışmasına sebep olur. Bunlardan miyoglobin gibi bazıları böbrekler için zararlıdır ve akut böbrek yetmezliğine sebep olabilir. Gerektiğinde intravenöz sıvı ve diyaliz veya hemofiltrasyon ile tedavi uygulanır.

<span class="mw-page-title-main">Pulmoner ödem</span> akciğerlerin hava boşluklarında ve parankiminde sıvı birikmesi

Pulmoner ödem, pulmonary edema, akciğer ödemi, akciğer konjesyonu; çeşitli sebeplerden ötürü alveollerde transudat birikmesi sonucu meydana gelir. Akciğer ödemi bir hastalık değil polifaktöriyel kaynaklı bir semptomdur. Süngersi bir yapısı olan akciğeri ödem oluşmasından koruyan 3 önemli faktör vardır. Bu faktörlerin olumsuz etkilendiği her süreç akciğer ödemi ile sonlanır:

<span class="mw-page-title-main">İskemi</span> Dokulara kan akışında eksiklik

İskemi (ischemia) yerel kanlanma eksikliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Lenf ödemi</span>

Lenfödem, lenf yollarının daralması ya da tıkanması sonucunda drene olması gereken sıvı taşınamazsa doku aralıklarına birikir ve lenfödem oluşur. Lenf akımının normal debisi o bölgenin fiz­yolojik doku aktivitesine ve venöz basınç değişikliklerine bağlı olarak belirlenir. Lenf sıvısı proteinlerden çok zengindir. Bu nedenle intersellüler sıvının kolloidal osmotik basıncı hızla artar ve ödem giderek güçlenir. Parmakla basıldığında iz bırakır. İnatçı ve yineleyen ödemlerde dokuda fibrozis oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Siyanoz</span> kandaki oksijen miktarında azalma

Siyanoz, kılcal yatağın "kırmızı kan hücrelerinde" hemoglobine bağlı oksijen miktarının azalması sonucu vücut "doku" renginin mavimsi-mor bir renge dönüşmesidir. Siyanoz yansıtan vücut dokuları genellikle mukoza zarları, dudaklar, tırnak yatakları ve kulak memeleri dahil olmak üzere derinin daha ince olduğu yerlerde bulunur. Amiodaron veya gümüş içeren bazı ilaçlar, Moğol lekeleri, büyük doğum izleri ve mavi veya mor boya içeren gıda ürünlerinin tüketimi de mavimsi cilt dokusu renginin değişmesine neden olabilir ve siyanozla karıştırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Embolizm</span> Atardamar, arteriyol ve kılcal damar hastalıkları

Embolizm, bir kütlenin kan akımıyla sürüklenerek damarları tıkamasına embolizm (embolism), bu cisme embolus denir. Kan akımıyla sürüklenen kütle maddenin her türden fiziksel niteliğini taşıyabilir. Bir embolizm sürecinin etkisi, embolusun kaynağı ve izlediği yol ile belirlenir. Trombuslardan kökenli emboluslar en sık görülen embolizm türünü oluşturur (tromboembolizm).

Hücrelerin ve dokuların yaşamı ve homeostazis olgusu kan dolaşımının düzenine ve doku sıvılarının niteliğine bağlıdır. Kan dolaşımını bozan engeller, doku aralıklarına sızan sıvının niteliğini ve niceliğini de değiştirir. Hücrelerin ve dokuların homeostazis durumunu sürdürebilmeleri için 3 önemli koşul vardır. Önem sırasına göre;

  1. Dokulara ve hücrelere yeterince kan gelmesi,
  2. Metabolizma ürünlerinin temizlenmesi,
  3. Sıvı ve elektrolit homeostazisi.

İnfarkt, dolaşım yetmezliğine bağlı yerel iskemik doku nekrozudur; bu olguya infarksiyon (infarction) nitelemsi yapılır. Kısa sürede oluşan güçlü iskemilerin büyük bölümü infarktla sonuçlanır. Çoğu infarktlar arterlerin bir embolus ya da trombusla tıkanmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Vena tıkanmaları ve bunlara ilgili infarktlar seyrektir. İnfarktlar genellikle koagülasyon nekrozu, beyindekiler kollikuasyon nekrozu biçimindedir.

Cor pulmonale, akciğer hastalıklarından kökenli pulmoner hipertansiyona bağlı bir kalp hastalığıdır. Kalbin sağ ventrikülünü (karıncık) etkiler. Sürecin temelinde, akciğer patolojisi nedeniyle kan dolaşımının güçleşmesi ve damarlardaki kanın geriye doğru birikerek kalbin sağ bölümüne yüklenmesi yatar. Klinikte 2 tür cor pulmonale izlenir:

  1. Akut cor pulmonale: Sıklıkla venöz tromboembolizm olgularında görülür; ikinci sırada “akut solunum güçlüğü sendromu” etkilidir. Sağ kalp yüklenmesi ansızın gelişir. Kalpte “foramen ovale açıklığı” olan hastalarda klinik tablo çok ağırdır.
  2. Kronik cor pulmonale: Bir bölümünün nedeni bilinmemektedir. Obstrüktif akciğer hastalıkları (KOAH), uyku apnesi, restriktif akciğer hastalıkları, yineleyen küçük venöz embolusların zamanla akciğerin küçük damarlarını bloke etmesi, sarkoidoz, polisitemi, damar yangıları (vaskülit) sekonder olguların başlıca nedenleridir.
<span class="mw-page-title-main">Serebral dolaşım</span> beynin kan dolaşımı

Serebral dolaşım kalpten pompalanan kanın beyin içerisindeki damar ağında dolaşımını ifade etmektedir. Bu dolaşım miktarı dakikada ortalama 750 ml'dir ve kardiyak çıkışın % 15'tir. Kalpten çıkan oksijenlenmiş kan, arterler ile beyne gelir, bu esnada glikoz ve diğer metabolitlerde beyne taşınır. Metabolizma ürünleri ve oksijeni azalmış kan ise venler ile toplanarak kalbin sağ kulakçığına getirilir. Beyne gelen kan miktarı bazı faktörler ile değişir ve bu değişimleri hızlı şekilde dengelemek için beynin otoregülasyon mekanizmaları vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.