İçeriğe atla

Hint astronomisi

Hint astronomisi, Hint alt kıtasında uygulanan astronomiyi ifade eder. Tarihi, tarih öncesi dönemlerden modern zamanlara kadar uzanır. Hint astronomisinin en eski kökleri, İndus Vadisi Uygarlığı dönemine veya daha öncesine kadar tarihlendirilebilir.[1][2] Astronomi, daha sonra MÖ 1500 veya daha eski tarihlere dayanan Vedaların incelenmesiyle ilişkili "yardımcı disiplinlerden" biri olan Vedanga'nın bir disiplini olarak gelişti.[3] Bilinen en eski metin, MÖ 1400-1200'e tarihlenen Vedanga Jyotisha'dır (mevcut hali muhtemelen MÖ 700-600'den kalmadır).[4]

Hint astronomisi, MÖ 4. yüzyıldan itibaren Yunan astronomisinden etkilenmiştir[5][6][6] ve bu etki, Miladi takvimin ilk yüzyıllarına kadar devam etmiştir. Örneğin, Yavanajataka[5] ve Romaka Siddhanta (MS 2. yüzyıldan itibaren yayılan bir Yunan metninin Sanskritçe çevirisi) bu etkileşimlerin örneklerindendir.[7]

Hint astronomisi, 5-6. yüzyılda, Aryabhata ile zirveye ulaştı. Aryabhata'nın onun eseri Aryabhatiya, o dönemdeki astronomi bilgisinin doruk noktası olarak kabul edilir. Aryabhatiya, zaman birimleri, gezegenlerin konumlarının belirlenme yöntemleri, gece ve gündüzün nedenleri ve diğer kozmolojik kavramlar gibi konuları kapsayan dört bölümden oluşur.[8] Hint astronomisi, daha sonra İslam astronomisi, Çin astronomisi, Avrupa astronomisi ve diğerlerini kayda değer ölçüde etkilemiştir. Aryabhata'nın çalışmalarını daha da geliştiren klasik dönem astronomları arasında Brahmagupta, Varahamihira ve Lalla bulunur.

Belirgin bir yerli Hint astronomi geleneği, özellikle Kerala astronomi ve matematik okulunda, Orta Çağ boyunca ve 16. veya 17. yüzyıla kadar aktifti.

(Soldan sağa): Aryabhata, büyük Hintli matematikçi ve astronom; Jantar Mantar, Raja Jai Singh tarafından yapılmış astronomik gözlemevi; Suryasiddhanta, bir astronomi risalesi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel

  1. ^ Pierre-Yves Bely; Carol Christian; Jean-René Roy (11 Mart 2010). A Question and Answer Guide to Astronomy. Cambridge University Press. s. 197. ISBN 9780521180665. 
  2. ^ Ashfaque, Syed Mohammad (1977). "Astronomy in the Indus Valley Civilization A Survey of the Problems and Possibilities of the Ancient Indian Astronomy and Cosmology in the Light of Indus Script Decipherment by the Finnish Scholars". Centaurus. 21 (2). ss. 149-193. Bibcode:1977Cent...21..149A. doi:10.1111/j.1600-0498.1977.tb00351.xÖzgürce erişilebilir. 
  3. ^ Sarma 2008a.
  4. ^ Subbarayappa, B. V. (14 Eylül 1989). "Indian astronomy: An historical perspective". Biswas, S. K.; Mallik, D. C. V.; Vishveshwara, C. V. (Ed.). Cosmic Perspectives. Cambridge University Press. ss. 25-40. ISBN 978-0-521-34354-1. 
  5. ^ a b Highlights of Astronomy, Volume 11B: As presented at the XXIIIrd General Assembly of the IAU, 1997. Johannes Andersen Springer, 31 January 1999 – Science – 616 pages. page 721
  6. ^ a b Babylon to Voyager and Beyond: A History of Planetary Astronomy. David Leverington. Cambridge University Press, 29 May 2010 – Science – 568 pages. page 41
  7. ^ Foreign Impact on Indian Life and Culture (c. 326 B.C. to C. 300 A.D.). Satyendra Nath Naskar. Abhinav Publications, 1 January 1996 – History – 253 pages. Pages 56–57
  8. ^ Clark, Walter (1930). Aryabhatiya: An Ancient Indian Work on Mathematics and Astronomy – An English Translation (İngilizce). The University of Chicago Press. 

Genel

  • Abraham, G. (2008), "Gnomon in India", Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (2nd edition) edited by Helaine Selin, pp. 1035–1037, Springer, 978-1-4020-4559-2.
  • Almeida, D. F.; ve diğerleri. (2001). "Keralese Mathematics: Its Possible Transmission to Europe and the Consequential Educational Implications". Journal of Natural Geometry. Cilt 20. ss. 77-104. 
  • Baber, Zaheer (1996), The Science of Empire: Scientific Knowledge, Civilization, and Colonial Rule in India, State University of New York Press, 0-7914-2919-9.
  • Dallal, Ahmad (1999), "Science, Medicine and Technology", The Oxford History of Islam edited by John Esposito, Oxford University Press.
  • Hayashi, Takao (2008), Aryabhata I, Encyclopædia Britannica.
  • Hayashi, Takao (2008), Bhaskara I, Encyclopædia Britannica.
  • Hayashi, Takao (2008), Brahmagupta, Encyclopædia Britannica.
  • Hayashi, Takao (2008), Shripati, Encyclopædia Britannica.
  • J.A.B. van Buitenen (2008), calendar, Encyclopædia Britannica.
  • Joseph, George G. (2000), The Crest of the Peacock: Non-European Roots of Mathematics, Penguin Books, 0-691-00659-8.
  • King, David A (2002). "A Vetustissimus Arabic Text on the Quadrans Vetus". Journal for the History of Astronomy. 33 (3). ss. 237-255. Bibcode:2002JHA....33..237K. doi:10.1177/002182860203300302. 
  • Klostermaier, Klaus K. (2003), "Hinduism, History of Science and Religion", Encyclopedia of Science and Religion edited by J. Wentzel Vrede van Huyssteen, pp. 405–410, Macmillan Reference USA, 0-02-865704-7.
  • Raju, C. K. (2001). "Computers, Mathematics Education, and the Alternative Epistemology of the Calculus in the Yuktibhasa". Philosophy East and West. 51 (3). ss. 325-362. doi:10.1353/pew.2001.0045. 
  • Ramasubramanian (1994). "Modification of the earlier Indian planetary theory by the Kerala astronomers (c. 1500 CE) and the implied heliocentric picture of planetary motion". Current Science. Cilt 66. ss. 784-790. 
  • Sarma, K.V. (2008a). "Astronomy in India". Helaine Selin (Ed.). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. 2nd. Springer. ss. 317-321. doi:10.1007/978-1-4020-4425-0_9554. ISBN 978-1-4020-4559-2. 
  • Sarma, K.V. (2008b). "Lalla". Helaine Selin (Ed.). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. 2nd. Springer. s. 1215. doi:10.1007/978-1-4020-4425-0_9577. ISBN 978-1-4020-4559-2. 
  • Sarma, K.V. (2008c). "Acyuta Piṣāraṭi". Helaine Selin (Ed.). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. 2nd. Springer. s. 19. doi:10.1007/978-1-4020-4425-0_9546. ISBN 978-1-4020-4559-2. 
  • Sarma, K.V. (2008d). "Armillary Spheres in India". Helaine Selin (Ed.). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. 2nd. Springer. s. 243. doi:10.1007/978-1-4020-4425-0_9552. ISBN 978-1-4020-4559-2. 
  • Sarma, Nataraja (2000). "Diffusion of Astronomy in the Ancient World". Endeavour. 24 (4). ss. 157-164. doi:10.1016/s0160-9327(00)01327-2. PMID 11196987. 
  • Sharma, V.N. (1995), Sawai Jai Singh and His Astronomy, Motilal Banarsidass, 81-208-1256-5.
  • Sharma, V.N. (2008), "Observatories in India", Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (2nd edition) edited by Helaine Selin, pp. 1785–1788, Springer, 978-1-4020-4559-2.
  • Savage-Smith, Emilie (1985), Islamicate Celestial Globes: Their History, Construction, and Use, Smithsonian Institution Press.
  • Subbaarayappa, B.V. (1989), "Indian astronomy: an historical perspective", Cosmic Perspectives edited by Biswas etc., pp. 25–41. Cambridge University Press. 0-521-34354-2.
  • Tripathi, V.N. (2008), "Astrology in India", Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (2nd edition) edited by Helaine Selin, pp. 264–267, Springer, 978-1-4020-4559-2.
  • Daniel, R.R. (1992). "Space Science in India". Indian Journal of History of Science. 27 (4). New Delhi: Indian National Science Academy. ss. 485-499. 
  • Sadeh, Eligar (2013). Space Strategy in the 21st Century: Theory and Policy. Routledge. ISBN 978-1-136-22623-6. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  • Bhargava, Pushpa M.; Chakrabarti, Chandana (2003). The Saga of Indian Science Since Independence: In a Nutshell. Universities Press. ss. 39-. ISBN 978-81-7371-435-1. 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2015. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Project of History of Indian Science, Philosophy and Culture, Monograph series, Volume 3. Mathematics, Astronomy and Biology in Indian Tradition edited by D. P. Chattopadhyaya and Ravinder Kumar
  • Brennand, William (1896), Hindu Astronomy, Chas.Straker & Sons, London 
  • Maunder, E. Walter (1899), The Indian Eclipse 1898, Hazell Watson and Viney Ltd., London 
  • Kak, Subhash. Birth and early development of Indian astronomy. Kluwer, 2000.
  • Kak, S. (2000). The astronomical code of the R̥gveda. New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers.
  • Kak, Subhash C. "The astronomy of the age of geometric altars." Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 36 (1995): 385.
  • Kak, Subhash C. "Knowledge of planets in the third millennium BC." Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 37 (1996): 709.
  • Kak, S. C. (1 January 1993). Astronomy of the vedic altars. Vistas in Astronomy: Part 1, 36, 117–140.
  • Kak, Subhash C. "Archaeoastronomy and literature." Current Science 73.7 (1997): 624–627.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Shen Kuo</span> Çinli bilim insanı (1031-1095)

Shen Kuo veya Shen Gua (1031–1095), geleneksel ismi; Cunzhong (存中) ve Mengqi Weng (夢溪翁), birçok bilim dalında başarılı (polimat), Song Hanedanlığı (960-1279) döneminde yaşamış Çinli bilim insanı ve devlet adamı. Bilimin ve devlet idaresinin birçok alanında etkin olan Shen; bir matematikçi, astronom, meteorolog, jeolog, zoolog, botanikçi, farmakolog, ziraatçı, arkeolog, etnograf, haritacı, ansiklopedist, general, diplomat, hidrolik mühendisi, mucit, akademisyen, maliye bakanı, hükûmet devlet müfettişi, şair ve müzisyen idi. Song Hanedanlığı'nın Astronomi alanında baş yetkilisi olan Shen bunun yanı sıra İmparatorluk Sağlık işlerinin de başkan yardımcısı idi.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ İslam dünyasında astronomi</span>

İslam astronomisi, özellikle İslam'ın Altın Çağı sırasında, İslam dünyasında yapılan astronomik gelişmeleri kapsar ve çoğunlukla Arapça yazılmış eserlerden oluşur. Bu gelişmeler özellikle Uzak Doğu ve Hindistan'da daha sonra Orta Doğu, Orta Asya, Endülüs ve Kuzey Afrika'da gerçekleşti. Orta Çağ İslam astronomisi, yabancı dildeki kaynakların özümsenmesi ve bu kaynakların birbiriyle benzeşmeyen unsurlarının İslami özelliklere sahip bir bilim yaratmak için birleştirilmesi gibi yönleri nedeniyle diğer İslami bilimlerin doğuşuyla paralellik gösterir. Bu kaynaklar özellikle Arapça diline tercüme edilmiş ve üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiş Yunan, Sasani ve Hint eserlerinden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Jantar Mantar, Jaipur</span>

Jantar Mantar anıtı, Hindistan'ın Racastan Eyaletinin, Jaipur şehrinde yer alan on dokuz mimari astronomik alet koleksiyonudur; Rajput kralı Sawai Jai Singh II tarafından yaptırılmış ve 1734'te tamamlanmıştır. Dünyadaki en büyük taş güneş saatine ev sahipliği yapmaktadır ve UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mavi Ejderha</span>

Mavi Ejderha, Çin takımyıldızlarının Dört Simgesi ile Çin mitolojisinde En Yüksek İlahiyat'ın Beş Formu'nun bineğini veya kitonik kuvvetlerini temsil eden Ejderha Tanrıları'ndan biridir. Tam olarak "Doğu'nun Mavi Ejderhası" olarak bilinmekte olup doğuyu ve ilkbahar mevsimini temsil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Vermilyon Kuşu</span>

Vermilyon Kuşu, Çin takımyıldızlarının Dört Simgesi'den biridir. Tam olarak "Güneyin Vermilyon Kuşu" olarak bilinmekte olup güneyi ve yaz mevsimini temsil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz Kaplan</span> Çin Mitolojisinin Dört Sembolünden Biri

Beyaz Kaplan, Çin takımyıldızlarının Dört Simgesi'den biridir. Tam olarak "Batı'nın Beyaz Kaplanı" olarak bilinmekte olup batı ve sonbahar mevsimini temsil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Siyah Kaplumbağa</span>

Siyah Kaplumbağa, Çin takımyıldızlarının Dört Simgesi'den biridir. Tam olarak "Kuzey'in Siyah Kaplumbağası" olarak bilinmekte olup kuzeyi ve kış mevsimini temsil etmektedir.

Abbas bin Saîd Cevherî, Al-ʿAbbās ibn Saʿid al-Jawharī Bağdat'taki Beyt'ül Hikmet'inde ve kısa bir süre Şam'da astronomik gözlemler yapan bir geometriciydi. Muhtemelen İran asıllıydı. En önemli eseri, yaklaşık 50 ek önerme içeren ve paralellik postülatını ispatlamaya çalışılan bir kanıtını da içeren Öklid'in Elemanları Üzerine Yorumu idi.

Alî ibn el-Hüseyin ibn-Vâfid el-Lahmî, Avrupa'da Abenguefith olarak bilinen, Toledo'lu eczacı ve hekim. Toledo emiri el-Memûn'un veziri olarak görev yapmıştır. Meşhur eseri Kitâb el-edviya el-müfrede'dir. Eser, Latinceye De medicamentis simplicibus adı ile tercüme edilmiştir.

İbnü'r-Rûmiyye ya da tam künyesiyle Ebü'l-Abbâs Ahmed bin Muhammed bin Ebî Halîl Müferric el-İşbîlî, Endülüslü bilim insanı, botanikçi, eczacı ve ilahiyatçı. Bitkilerin tıbbi kullanımı konusunda yaptığı bilimsel yönteme uygun çalışmalarıyla tanınır. Fikirlerini uygulamaya dökme ve olumlu-olumsuz sonuçlarını raporlama konusundaki titizliğiyle farmakolojinin gelişmesine öncülük eden bilim insanlarından biri olan İbnü'r-Rûmiyye aynı zamanda İbnü'l-Baytâr'ın da hocasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Qin Jiushao</span>

Qin Jiushao, Song Hanedanı döneminde yaşamış bir Çinli matematikçi, meteorolog, mucit, siyasetçi ve yazar. Horner'ın yöntemini keşfetmesinin yanı sıra meteorolojik verileri toplamak için kullanılan bir tür yağmur ölçer aleti olan Tianchi havzalarını icat etmesiyle tanınır.

Abul-Hasan Kūshyār ibn Labbān ibn Bashahri Daylami (971–1029), Kûşyâr bin Lebbân, İran'ın Hazar Denizi'nin güneyindeki Deylem'den İranlı matematikçi, coğrafyacı ve astronomdur.

<span class="mw-page-title-main">Haraki</span> İranlı astronom ve matematikçi

Ebu Muhammed 'Abd al-Jabbar al-Kharaqī, ayrıca Haraki (1084-1158), 12. yüzyılda Merv yakınlarındaki Harak'ta doğmuş bir İranlı astronom ve matematikçidir. İran sarayında Sultan Sencer'in hizmetindeydi. Haraki, Almagest'te Batlamyus'un astronomik teorisine meydan okudu ve gezegenlerin tüplerin içinde hareket ettiği devasa maddi küreler hayal ederek alternatif bir küreler teorisi kurdu.

Abu-Abdullah Muhammed ibn İsa Māhānī Mahan'da doğan ve Abbasi Halifeliği Bağdat'ta aktif olan İranlı matematikçi ve astronomdur. Bilinen matematiksel çalışmaları arasında Öklid'in Elementleri, Arşimet'in Küre ve Silindir Üzerine ve İskenderiyeli Menelaus'un Sphaerica üzerine yorumları ve iki bağımsız inceleme yer alır. Arşimet'in ortaya koyduğu, bir küreyi belirli bir oranda iki cilde bölme sorununu çözmeye çalıştı, bu daha sonra 10. yüzyıl matematikçisi Ebu Ca'fer el-Hazin tarafından çözüldü. Astronomi üzerine hayatta kalan tek çalışması azimutların hesaplanması üzerineydi. Ayrıca astronomik gözlemler yaptığı biliniyordu ve arka arkaya üç ay tutulmasının başlangıç zamanlarına ilişkin tahminlerinin yarım saat içinde doğru olduğunu iddia etti.

Ebu Ca'fer Muhammed ibn Hüseyin Hazin (900-971), el-Hazin olarak da anılır, İranlı Horasanlı Müslüman astronom ve matematikçi. Hem astronomi hem de sayılar teorisi üzerinde çalıştı.

Kültürel astronomi, bazen kültürde astronomi çalışmaları olarak da adlandırılır ve "hem eski hem de modern kültürlerin göksel nesneleri algılama ve bunları dünya görüşlerine entegre etme yollarının çeşitliliğini" araştırmak olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla, mevcut veya eski toplumların ve kültürlerin astronomilerini inceleyen disiplinlerarası alanları kapsamaktadır. Astronominin kullanımı ve eski kültür ve medeniyetlerdeki rolünü inceleyen arkeoastronomi ve "yaşam tarzlarını, astronomik teknikleri ve ritüelleri yeniden inşa etmek amacıyla astronomi, metin incelemeleri, etnoloji ve antik ikonografinin yorumlanmasını birleştiren yakın müttefik bir araştırma alanı" olan etnoastronomi olmak üzere iki disiplinlerarası alandan ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda tarihsel astronomi, astronomi tarihi ve astroloji tarihi ile de bağlantılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şemsülmülk Nasr</span>

Şemsülmülk Nasr, 1068'den 1080'e kadar Maveraünnehir'de hüküm süren Karahanlı hükümdarıydı. Hanedanlığın en büyük hükümdarlarından biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Babil astronomisi</span>

Babil astronomisi, Mezopotamya'nın tarihinin ilk dönemlerinde gök cisimlerinin incelenmesi veya kaydedilmesiydi. Kullanılan sayısal sistem olan altmışlık sistem, modern ondalık sistemdeki on sayısının aksine altmışa dayanıyordu. Bu sistem alışılmadık derecede büyük ve küçük sayıların hesaplanmasını ve kaydedilmesini kolaylaştırıyordu.

İbrani astronomisi, İbranice yazılmış, İbranice konuşanlar tarafından yazılmış, İbraniceye çevrilmiş veya Yahudiler tarafından Yahudi Arapçası'yla yazılmış herhangi bir astronomi metnini ifade eder. Bu astronomi, başta Tanah olmak üzere, Kutsal Kitap'ta bulunan en eski astronomi ve kozmoloji metinleriyle Talmud gibi Yahudi dini metinleri ve teknik astronomi çalışmalarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.

Keļallur Nīlakaṇṭha Somayāji, Keļallur Comatiri olarak da anılır, Kerala astronomi ve matematik okulunun önemli bir matematikçisi ve astronomuydu. En etkili eserlerinden biri de 1501 yılında tamamladığı kapsamlı astronomik inceleme Tantrasamgraha'dır. Ayrıca Aryabhatiya hakkında Aryabhatiya Basya adında ayrıntılı bir yorum da yazmıştı. Nilakantha, bu Basya'da trigonometrik fonksiyonların sonsuz seri açılımlarını ve cebir ile küresel geometri problemlerini ele almıştı. Grahapariksakrama, dönemin aletlerini temel alarak astronomide gözlem yapma üzerine yazılmış bir el kitabıdır.