İçeriğe atla

Hint-Avrupa Kültürü Ansiklopedisi

Hint-Avrupa Kültürü Ansiklopedisi (Encyclopedia of Indo-European Culture (EIEC), Hint-Avrupa genel tarih ve dil çalışmaları dahil olmak üzere, özellikle Hint-Avrupa anadili ve Proto-Hint-Avrupalılar üzerine odaklanan bir ansiklopedidir. Ansiklopedi, arkeolog J. P. Mallory ve dilbilimci Douglas Q. Adams tarafından düzenlendi ve 1997 yılında Fitzroy Dearborn yayınları tarafından yayımlandı. Arkeolojik makaleler Mallory tarafından, Dilbilimsel makaleler ise Adams tarafından yazılmıştır ve alt başyazarlar olarak katkıda bulunanlar ise 1990 yıllarına kadar, Hint-Avrupa çalışmalarının önde gelen seçkin kişilerini içerir.

Herhangi bir polemik olmasa da çalışma kısmen, Colin Renfrew'in Hint-Avrupa kökenlerine ilişkin ortaya koyduğu Anadolu hipotezini de desteklemektedir.

Kitabiyat

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afanasiyevo kültürü</span> Sibiryanın kalkolitik arkeolojik kültürü

Afanasiyevo kültürü Altay Dağları ve Minusinsk ovası civarında görülen, MÖ 3300 ile MÖ 2500 yılları arasında Kalkolitik Çağ'da var olmuş, Güney Sibirya'da bulunmuş olan en eski arkeolojik kültür. Kültürün ismi bölgede bulunan Afanasiyeva Dağı'ndan gelmektedir. Altay ve Sayan Dağları'nın kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişmiştir. Avcılık, hayvancılık, taştan ve bakırdan eşyalar yaptıkları kazılar sonucu ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kelteminar kültürü</span>

Kelteminar Kültürü, MÖ 5500 ile MÖ 3000 yılları arasında var olmuş, Amuderya deltası, Zarafşan nehri, Karakum çölü ve Kızılkum çölü etrafında yerleşik bir hayat yaşamış Neolitik balıkçı kültür ve toplumlarını kapsayan terim. Günümüzde bu bölgeler Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan sınırları içerisinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi</span> Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi

Baktria- Margiyana Arkeoloji Bölgesi günümüzde Türkmenistan, kuzey Afganistan, güney Özbekistan ve batı Tacikistan'da ve Ceyhun (Oxus) ırmağının üst kısımlarını kapsayan, MÖ 2200–1700 tarihleri arasında var olan, Orta Asya'nın Tunç Çağı kültürü için yapılan modern bir arkeolojik tanımlamadır. Yerleşim yerlerinin keşfi ve isimlendirmeleri Sovyet arkeolog Viktor Sarianidi tarafından (1976) yapıldı. Baktria bugün Afganistan'da bulunan Baktra denilen bölgenin Yunanca adıydı ve Margiyana bugün Türkmenistan'daki Merv şehrinin başkenti olduğu Pers satraplığı Margu'nun Yunanca adıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kurgan hipotezi</span>

Kurgan hipotezi (teorisi) erken Hint-Avrupa kökenlerinin, Karadeniz-Hazar stepleri'nde bulunan arkeolojik "Kurgan kültürüne" dayandığını öne süren teorilerden biridir. Kurgan Türkçe "korugan" sözcüğünden türetilmiş höyük mezar anlamına gelen bir terimdir.

Kurgan veya Korgan özellikle Orta Asya ve Doğu Avrupa'daki yığma tepe ve höyük şeklinde bulunan genellikle tahtadan yapılmış mezarlar için kullanılan bir tümülüs türü.

<span class="mw-page-title-main">Proto Hint-Avrupalılar</span> Tarih öncesi etnik grup

Proto-Hint-Avrupalılar veya Ön Hint-Avrupalılar, dilsel yeniden yapılandırmalara göre Hint-Avrupa dillerinin atası olan Proto-Hint-Avrupa dilini konuşmuş Avrasya'nın tarih öncesi insanları.

<span class="mw-page-title-main">Srubna kültürü</span>

Srubnaya kültürü veya Ahşap-mezar kültürü, Karadeniz-Hazar bozkırlarının doğu kesiminde MÖ 18. ve 12. yüzyılları arasında, Geç Tunç Çağı'nda bulunmuş bir arkeolojik kültür.

<span class="mw-page-title-main">İp Baskılı Seramik kültürü</span> Avrupada var olmuş bir arkeolojik rekonstrüksiyon kültürü

İp Baskılı Seramik kültürü, Avrupa'da MÖ 2900 ile 2350 dolaylarında, geç Neolitik dönem, Bakır Çağı ve erken Tunç Çağı'nda var olmuş arkeolojik kültür. İp Baskılı Seramik kültürü, batıda Ren Nehri'nden doğuda Volga Nehri'ne kadar uzanan Kuzey Avrupa, Orta Avrupa ve Doğu Avrupa bölgelerini içine almış geniş bir alanı kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Yaz kültürü</span>

Yaz kültürü, Margiyana, Baktriya ve Soğdiana'da yaklaşık MÖ 1500-500 yılları arasında var olmuş Erken Demir Çağı kültürüdür.. Kültür adını Baýramaly, Türkmenistan'da bulunan Yaz Tepe arkeolojik alanından almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hausos</span> Ön Hint-Avrupa mitolojisindeki şafak tanrıçası

Hausōs Ön Hint-Avrupa mitolojisindeki şafak tanrıçasının yeniden yapılandırılmış ismidir.

<span class="mw-page-title-main">Greko-Ermeni</span>

Greko-Ermeni aynı zamanda Heleno-Ermeni) Proto Hint-Avrupa dili (PHA) sonrası, Yunan ve Ermeni' dillerinin varsayımsal ortak atasıdır, durumu İtalo-Kelt veya daha az varsayımsallı Baltık-Slav dilleri ile karşılaştırılabilir, genelde güvenilir bir hipotez olarak kabul edilmekle baraber, üzerinde tam bir fikir birliği yoktur, varsayımsal Greko-Ermeni'nin en erken evresi, Geç Proto Hint-Avrupa ve "Greko-Ermeni-Aryan" dan belki biraz geç, fakat çok da farklı olmayacak şekilde MÖ 3. binyıla tarihlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Nuristani dilleri</span>

Nuristani dilleri, Hint-Aryan ve İranî diller ile birlikte Hint-İran dil ailesindeki üç ana gruptan birisidir. Çoğunlukla Doğu Afganistan'da, daha az da Pakistan'ın Hayber Pahtunhva eyaletinin Çitral ilçesindeki birkaç bitişik vadide yaklaşık 214.000 konuşuru vardır. Nuristanilerin yaşadığı bölge güney Hindu Kuş dağlarında yer alır ve bölgenin batısından Alingar Nehri, merkezinden Peç Nehri ve doğusundan Landai Sin ve Kuner nehirleri geçer. Eskiden diller, Hint-İran dilinde üçüncü bir şube oluşturacak şekilde sınıflandırılana kadar Hint-Aryan veya İranlı olarak gruplandırılıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Ana Ermenice</span>

Ana Ermenice, Ön-Ermenice veya Proto-Ermenice) Ermenice: նախահայերեն

Baltık mitolojisi, Baltık paganizminden kaynaklanan ve Hıristiyanlaşmadan sonra Baltık dinine inanmaya devam eden Baltık halkının mitolojisidir. Baltık mitolojisi Proto-Hint-Avrupa mitolojisinin bir parçasıdır. Baltık bölgesi, Avrupa'nın Hristiyanlaştırılan son bölgelerinden biriydi. Pagan döneminde Baltık halklarının mitolojisini açıklayan yerli metinler hayatta kalmazken, mitoloji bilgisi Rus ve Alman kaynaklarından, daha sonra etimoloji ve karşılaştırmalı mitoloji yoluyla elde edilebilir.

Antik Roma dini ve mitolojisinde Nerio eski bir savaş tanrıçası vekahramanlığın kişiselleştirilmesiydi. Eski kült uygulamalarında Mars'ın ortağıydı ve bazen tanrıça Bellona ve bazen de tanrıça Minerva ile özdeşleştirildi. Düşmanlardan alınan ganimetler bazen Romalılar tarafından Nerio'ya ithaf edildi. Nerio daha sonra başka dinlerden esir alınan ve uyarlanan mitolojik tanrılar tarafından değiştirildi.

Ana İranca, Ön İranca ya da Proto-İranca, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri kolunun yeniden yapılandırılmış ana-dilidir. Farsça, Peştuca, Soğdça, Zazaca, Osetçe, Mazandaranca, Kürtçe, Talışça gibi İran dillerinin atasıdır. Bu dili konuşanların, yani varsayımsal Proto-İranlıların MÖ 2. binyılda yaşadıkları varsayılır ve genellikle Andronovo arkeolojik ufku ile bağlantılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Samara kültürü</span>

Samara kültürü, yukarı Volga Nehri'nin Samara kıvrım bölgesinde yer alan, MÖ 5. binyılın başında gelişen bir eneolitik kültürdür. Samara kültürü, Khvalynsk, Repin ve Yamna kültürleri gibi Pontik-Hazar bozkırının çağdaşı veya sonraki tarih öncesi kültürleriyle ilgili olarak kabul edilir. Proto-Hint-Avrupa anavatanı genellikle bu kültürlerden bir veya daha fazlasıyla bağlantılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Küresel Amfora kültürü</span>

Küresel Amfora kültürü yaklaşık MÖ 3400-2800'e tarihlenen, Orta Avrupa'da bulunan arkeolojik bir kültürdür. Marija Gimbutas tarafından kültürün Hint-Avrupa kökenli olduğu öne sürülmüştür, ancak bu, Ukrayna ve batı-güney Rus bozkırlarından Batı Bozkır Çobanları'ndan ziyade daha önceki Erken Avrupalı Çiftçiler dalgasıyla bir bağlantı olduğunu gösteren daha yeni genetik çalışmalarla çelişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Osko-Umbriya dilleri</span>

Osko-Umbriya, Sabelik veya Sabel dilleri, Antik Roma'nın gücünün genişlemesiyle yerini Latinceye bırakmadan önce Osko-Umbriyalılar tarafından Merkez ve Güney İtalya'da konuşulmuş Hint-Avrupa dilleri olan İtalik dillerin soyu tükenmiş bir grubudur. Yazılı tasdikleri MÖ 1. milenyumun ortasından MS 1. milenyumun ilk yüzyıllarına kadar gelişmiştir. Diller neredeyse sadece yazıtlardan - özellikle Oskanca ve Umbriyaca - biliniyor ama Latincede bazı Osko-Umbriyaca alıntı kelimeler de var. Oskanca ve Umbriyaca'nın iki ana kolunun yanında Güney Pikence, Sabel dillerinin üçüncü bir kolunu gösterebilir. Tüm dilsel Sabel bölgesi bir lehçe sürekliliği olarak da kabul edilebilir. "Küçük lehçelerin" çoğundan elde edilen kanıtların azlığı, bu tespitleri yapmanın zorluğuna katkıda bulunuyor.

<span class="mw-page-title-main">Faliskçe</span>

Faliskçe veya Faliskanca, Güney Etrürya'da yaşamış antik Falisklerin (Falisci) konuştuğu soyu tükenmiş bir İtalik dildir. Latince ile birlikte, İtalik dillerin Latin-Falisk grubunu oluşturur. Dilin - Latincenin yavaş yavaş nüfuz etmesiyle birlikte - en az MÖ 150'ye kadar devam etmiş olması muhtemel görünmektedir.