Yüksek hızlı demiryolu (YHD), kendine özgü ray sistemi ve bu sisteme entegre özel raylı taşıtları ile geleneksel demiryolu trafiğinden önemli ölçüde daha hızlı ulaşıma imkân tanıyan demiryolu taşımacılığı türüdür. Dünya çapında bir tek geçerli standart tanım bulunmamakla birlikte, 250 kilometre/saat (160 mph) ve üstü hıza uygun yeni demiryolu hatları ve 200 kilometre/saat (120 mph) ve üstü hıza uygun geliştirilmiş mevcut demiryolu hatları yaygın olarak yüksek hızlı demiryolu olarak kabul edilir.
Yüksek Hızlı Tren ya da kısaca YHT, Türkiye'de TCDD'ye ait yüksek hızlı demiryolu hatları üzerinde TCDD Taşımacılık tarafından işletilen yüksek hızlı tren setleri ile sunulan yüksek hızlı demiryolu hizmetidir.
Şinkansen, Japonya'da Japan Railways tarafından işletilen yüksek hızlı demiryolu ağıdır. Ağın en yüksek işletme hızı 240–320 km/h arasında olup, kuzeyde Hokkaido'da devam eden bir bağlantı inşaatı ile birlikte Honshu ve Kyushu adalarındaki çoğu büyük şehri birbirlerine bağlamaktadır.
Central Japan Railway Company veya JR Central , Japonya merkezli bir demiryolu şirketidir. Şirket, 1 Nisan 1987 tarihinde kurulmuş olup Japan Railways'in yedi şirketinden biridir. Şirketin merkezi Nagoya'nın Nakamura semtinde bulunan JR Central Towers'da yer almaktadır.
Korea Train eXpress (KTX) (Korece: 한국고속철도 Hangug Gosog Cheoldo), Güney Kore'de Korail tarafından işletilen bir yüksek hızlı demiryolu hizmetidir. Seul-Busan arasındaki ilk hattın inşaatına 1992 yılında başlanmış olup ilk kısmı 2004 yılında ve geri kalanı 2010 yılında tamamlanmıştır.
Çin'de ulaşım, son yıllarda büyük bir büyüme ve genişleme yaşamıştır. Havaalanları, yollar ve demiryolu inşaatı, Çin'deki önde gelen iş kaynaklarındandır.
Tōkaidō Shinkansen, Japonya'da Central Japan Railway Company tarafından işletilen bir shinkansen demiryolu hattıdır. 1 Ekim 1964 tarihinde açılmış olup dünyanın ilk yüksek hızlı demiryolu hattıdır. Hat 515.4 km uzunluğunda olup Tokyo ve Osaka kentlerini birbirine bağlamaktadır. Hat ilk açıldığında maksimum işletme hızı 200 km/saat iken günümüzde 300 km/saat'in üzerinde işletilebilmektedir. Japonya'da en sık kullanılan Shinkansen hattıdır.
Japonya'da demiryolu ulaşımı, özellikle büyük şehirler arasındaki toplu ve yüksek hızlı seyahatler ile metropolitan bölgelerinde düzenli yolcu taşımacılığındaki önemli ulaşım yollarından biridir. Özelleştirilen ağlar oldukça verimli ve son derece hızlı bir şekilde çalışmaktadır.
Pekin-Şanghay yüksek hızlı demiryolu, Çin'de bulunan bir yüksek hızlı demiryolu hattıdır. 30 Haziran 2011 tarihinde tamamlanmış olup şimdiye kadar tek bir aşamada inşa edilen dünyanın en uzun hızlı demiryolu hattıdır. Hat, 1,318 km uzunluğunda olup Pekin ve Şanghay kentlerini birbirine bağlamaktadır.
Haremeyn yüksek hızlı demiryolu, Suudi Arabistan'da bulunan bir yüksek hızlı demiryolu hattıdır. Hat, 453.0 km uzunluğunda olup iki kutsal şehir olan Mekke ve Medine kentlerini birbirine bağlamaktadır.
Bir tren simülasyonu, demiryolu taşımacılığı operasyonlarının bilgisayar tabanlı bir simülasyonudur. Bunlar genellikle, hem ticari eğitmenler olarak uygulanan 3B sanal gerçeklik dünyasını hem de kullanıcının sanal dünyanın içine adım atarak etkileşime girmesini sağlayan oyun modlarına sahip tüketici bilgisayar oyun yazılımını modelleyen büyük ve karmaşık yazılım paketleridir. Yakın görüş modellemesi nedeniyle genellikle hızlı tren simülatörü yazılımı genellikle uçuş simülatörü programlarından çok daha karmaşık ve yazılması ve uygulanması zor bir yazılımdır.
Çin'de yüksek hızlı demiryolu (YHD), 2020'nin sonunda toplam 37.900 km'lik uzunluğuyla dünyanın en uzun yüksek hızlı demiryolu ağıdır ve en yaygın şekilde kullanılmaktadır. YHD ağı, tasarım hızı 200–350 km/sa (120–220 mph) olan yeni inşa edilmiş demiryolu hatlarını kapsar. Çin'in YHD'si, dünyanın toplam yüksek hızlı demiryolu ağlarının üçte ikisini oluşturur. Hemen hemen tüm YHD trenleri, rayları ve hizmetleri China Railway Corporation'a aittir ve China Railway High-speed (CRH) markası altında işletilmektedir.
Tayvan yüksek hızlı demiryolu, Tayvan'da bulunan ilk ve tek yüksek hızlı demiryolu hattıdır. Hat 345 km uzunluğunda olup Taipei-Zuoying arasında hizmet vermektedir. Sistem Japonya'nın Shinkansen teknolojisine dayanmaktadır.
Kuneytire-Tanca yüksek hızlı demiryolu veya El-Burak, Fas'ta bulunan bir yüksek hızlı demiryolu hattıdır. Hat, 323 km uzunluğunda olup Tanca ve Kazablanka kentlerini birbirine bağlamaktadır. Kuneytire-Tanca yüksek hızlı demiryolu, Afrika'nın ilk ve Arap dünyasının ikinci yüksek hızlı demiryolu hattıdır.
Birleşik Krallık'ta yüksek hızlı demiryolu, 125 mph (200 km/s) en yüksek hızlarda çalışan beş yükseltilmiş demiryolu hattında ve 186 mph (300 km/s) hıza ulaşan bir amaca yönelik yüksek hızlı hat üzerinde sağlanmaktadır.
Trans-Avrupa yüksek hızlı demiryolu ağı (TEN-R), Trans-Avrupa konvansiyonel demiryolu ağı ile birlikte, Avrupa Birliği'nin bir dizi Trans-Avrupa Ulaştırma Ağı (TEN-T)'ndan bir parçası olan Trans-Avrupa demiryolu ağı'nı oluşturmaktadır. Bu ağlar 23 Temmuz 1996 tarih ve 96/48/EC sayılı Konsey Direktifi ile tanımlanmıştır.
Yüksek standartlı demiryolu,, yüksek performanslı demiryolu, yarı yüksek hızlı demiryolu veya orta hızlı demiryolu, konvansiyonel demiryolundan daha yüksek hız ve standartlara sahip olan ancak yüksek hızlı demiryolu olarak adlandırılacak kadar yüksek hız ve standartlara sahip olmayan şehirlerarası yolcu demiryolu hizmetlerini tanımlamak için kullanılan bir jargondur. Terim aynı zamanda planlamacılar tarafından, yüksek hızlı demiryolu ağlarını oluşturmak veya genişletmek için daha büyük çabalara alternatif olarak tren hızlarını artırmak ve seyahat süresini azaltmak için artan demiryolu iyileştirmelerini tanımlamak için kullanılır. Bazı ülkeler bunun yerine orta hızlı tren veya yarı yüksek hızlı tren terimini kullanır.
2 Haziran 2023'te, Hindistan'ın doğusundaki Odisha eyaletindeki Balasore şehri yakınlarında üç tren çarpıştı. İki yolcu treni, 12841 Coromandel Express ve 12864 SMVT Bengaluru – Howrah SF Express, Bahanaga Bazar tren istasyonu yakınlarında bir yük treninin karıştığı ilk çarpışmanın ardından çarpıştı. Kazada 275 kişi öldü ve 1.175'ten fazla kişi yaralandı.
Demiryolu taşımacılığı, Çin'de uzun mesafe taşımacılığının önemli bir şeklidir. 2024 yılı itibarıyla ülkede 159.000 km (98.798 mi) fazla demir yolu hattı vardı ve bu, dünyanın en uzun ikinci ağıydı.
Şehirlerarası demiryolu, banliyö veya bölgesel trenlerinden daha uzun mesafelerde şehirleri birbirine bağlayan hizmetleri yürüten eksprestir. Bunlar, ne bir şehir bölgesi içinde kısa mesafeli banliyö trenleri ne de tüm istasyonlarda duran ve yalnızca yerel yolculukları kapsayan yavaş bölgesel trenleri olan demiryolu hizmetidir. Şehirlerarası bir tren tipik olarak sınırlı duraklı ve uzun mesafeli seyahatlere hizmet eden ekspres trendir.
