İçeriğe atla

Hindistan'ın Moğollar tarafından istilası

Hindistan' ın Moğollar tarafından istilası
Moğol istilaları
Tarih1221 – 1327
Bölge
Hindistan, Kaşmir
Sonuç Delhi Sultanlığı Moğolları birçok kez püskürttü ancak Moğollar Kaşmir bölgesini ele geçirdi.
Taraflar
Moğol imparatorluğuDelhi Sultanlığı

Hindistan'ın Moğollar tarafından istilası, 1221 – 1327 yılları arasında Hindistan yarımadasına düzenlenen çok sayıdaki Moğol İmparatorluğu istilalarını anlatır. Moğollar Kaşmir bölgesine boyun eğdirseler de Delhi Sultanlığına karşı yapılan saldırılar başarısız olur.

Arka planı

Hindistan ile Moğollar arasında coğrafi olarak Harezmşahlar Devleti bulunmaktadır. Bu devletin ortadan kalkmasıyla Hindistan Moğol akınlarına maruz kalacaktır. 1221 yılında Harezmşahlar Devleti kralı Celaleddin Harezmşah'ı İndus Nehrinde yenen Cengiz Han kaçan Celaleddin Harezmşah'ı takip etmek için ardından Bala komutasında bir birlik gönderir. Bala Celaleddin Harezmşah'ı Pencab bölgesine kovalar. Lahor bölgesine kadar ilerler. Celaleddin Harezmşah bütün takiplerden kurtularak etrafında küçük bir ordu oluşturmayı başarır. Ancak Hindistan'daki müslüman krallarla Moğollara karşı ittifak teklifleri de reddedilir. Celaleddin Harezmşah Pencab bölgesindeki devletleri yense de topraklarını işgal edemez. Dağılmakta olan devletinde ve özellikle Kirman'da çıkan isyanı bastırmaya çalışır. Yeni müttefiklerle Gazne'ye ilerler ve kendisini takiple görevlendirilen Moğol Ordusunu yener. Moğollardan kazanılan ganimetin paylaşılması üzerine çıkan anlaşmazlıklar üzerine ittifak çöker. Bu dönemde Moğol tahtına Ögeday Han geçer. Celaleddin Harzemşah bölgeden uzaklaştırılacaktır.[1]

Keşmir’in alınması ve Delhi Sultanlığı ile ilişkiler

1235 yılında Moğol Orduları Keşmir'i işgal eder ve bölge doğrudan Moğol egemenliğine girer.[2] Moğol Orduları Peşaver'e saldırır ve önceden Celalettin Harezmşah ile işbirliği yapmış olan kabileleri yenilgiye uğratır. Moğol saldırılarından kaçan ve çoğunlukla Türk kökenli Halacilerden oluşan savaşçılar Delhi Sultanlığı Ordusuna katılırlar. 1241 yılı kış aylarında Moğollar İndüs Vadisini ele geçirerek Lahor şehrini kuşatırlar. Moğol komutanının şehrin alınması sırasında öldürülmesi üzerine Moğollar şehri ele geçirdiğinde büyük bir katliam yaparlar. Bu dönemde Ögeday Han da öldüğü için Moğollar Hindistan seferlerine ara verir.

Keşmir halkı 1254-1255 yıllarında Moğol boyunduruğuna karşı ayaklanınca Möngke Han tarafından gönderilen birlikler isyanı bastırır. Bölge yıllar boyu Moğol egemenliğinde kalacaktır.[3] Möngke Han'ın kuvveti ve etkisi Hindistan'da hissedilmeye başlanınca Delhi Sultanlığı tahtını ele geçirmek isteyen Prens Celalettin Mesud, 1248 yılında Moğol başkenti Karakurum'a giderek ondan yardım ister. Moğol Ordusunun ve Moğollara bağlı Herat valisinin ordusunun yardımıyla Celalettin Mesud Lahor, Kojah ve Sodra'da hakimiyetini ilan eder.

İlhanlılar

1257 yılında Sind valisi Delhi Sultanlığı'na karşı saldırması durumunda İlhanlı egemenliğine geçeceğini bildirmesi üzerine Hülagû Han güçlü bir orduyu bölgeye gönderir. Ancak Hülagû Han Delhi Sultanlığı'nı işgal etmez, diplomatik olarak uzlaşmayı tercih eder.[4] Bundan sonra Hindistan'a büyük ölçekli Moğol saldırıları kesilecektir. Bu durumu fırsat bulan Delhi Sultanları da Moğollar ve Harezmşahlar gibi yabancı istilacılarla işbirliği yapan yerel prensleri[5] cezalandıracaktır.

Moğol istilalarından kaçan yerel kabilelerin Delhi Sultanlığı'na sığınmaları Hindistan'ın kuzey bölgelerinin nüfus yapısını değiştirecektir. Savaşçı Türk kökenli Halaciler, Delhi Sultanlarından iktidarı alarak kendi hanedanlarını kuracaklardır. Delhi Sultanlığı'nın yeni önderleri Hint Yarımadasına yayılmaya başlarken Moğollar yeniden belirecektir.

Çağatay Hanlığı dönemi

13. yüzyılın sonlarına doğru Çağatay Hanlığı ve komşuları (Delhi Sultanlığı güneydedir)

Moğol İmparatorluğu genelinde Möngke Han'ın ölümünden sonra iç savaşa varan taht kavgası yaşanır.[6] 1227 yılında Çağatay Han tarafından kurulan ve Moğol tahtına bağlı kalan Çağatay Hanlığı iç savaş ortamında bağımsızlığını ilan eder ve bölgesel bir güç haline gelir. 1291- 1306 yılları arasında Çağatay Hanı olan Yesü Duva Afganistan'da etkili olur ve Moğol hakimiyetini Hindistan'a doğru genişletmek ister. 1292 yılında Pencap'ı işgal etmeye gönderdiği öncü birlik Halaci sultanına yenilecektir. Halaci Delhi Sultanı yaklaşan Moğol Ordusunun ilerlemesini geciktirmeye çalışır. Bu sırada öncü birlikteki esir edilen Moğol askerlerinden 4 bin tanesi müslüman olarak Delhi Ordusuna dahil edilir.[7][8] 1297 yılında Moğolların Hindistan seferi başarısız olur. 1294 yılında tahta çıkan Delhi Sultanı Alaeddin Halaci'nin en başarılı komutanlarından Zafer Han Moğol Ordularını durdurmayı başarır. Çağatay Hanı Yesü Duva, 1304 yılında Cengiz Han torunları arasındaki iç savaşların sona ermesi ve Temür Olcaytu Han'ın toplanan kurultay sonunda barış ilan etmesi üzerine Hindistan'a ortak bir sefer çağrısı yapsa da planlanan bu sefer gerçekleşmez.

Moğol istilaları

Halaci Hanedanı dönemi

Delhi Sultanlığı, Halaci Hanedanı dönemi

Moğol saldırıları durdurulmuş olsa da kesilmeyecektir. Alaeddin Halaci, Moğollarla barış yapması ve boyun eğmesi çağrılarına kulak asmayacak ve Delhi önlerine kadar ilerleyen Moğollarla savaşacaktır. Delhi Sultanlığı Ordularının komutanı Zafer Han beklemektense saldırarak Moğol Ordularını püskürtecek ancak savaş sırasında kendisi de öldürülecektir.[9] Moğollar geri dönmek için acele etmezler. Alaeddin Halaci'nin Chittor'u muhasara etmesini beklerler ve görece az bir kuvvet olan 12 bin askerle ağır silahlar olmaksızın hızla ilerlerler. Siri'ye sığınmak zorunda kalan Alaeddin Halaci aylarca Moğol Ordusunun bölgeyi ve Delhi'yi yağmalamasını çaresiz seyretmek durumunda kalır.[10] Ağır silahlardan mahrum olan Moğollar bölgeyi talan etse de Siri'yi alamazlar. Yaklaşık iki aylık pat durumundan sonra uzun süre düşman bir bölgede yurtlarından uzak kalamayan Moğollar bölgeden çekilmeye karar verirler. Moğolların ayrılmasından sonra benzer bir istilaya önlem almaya çalışan Alaeddin Halaci bölgedeki kaleleri güçlendirir ve garnizonları yoğun bir şekilde silahlandırır. Sınır birlikleri için özel bir ordu bile kurulur.

Alınan önlemlere rağmen Moğol Ordusu yeniden belirip Pencapa bölgesini yağmalar. Bu sefer Delhi Sultanlığı saldırıya hazırdır. Ünlü komutanlar Gazi Malik ve Malik Kafur komutasındaki ordu Moğolları püskürtecek ve önemli komutanları esir alacaktır.[11]

Çağatay Hanı Yesü Duva'nın 1306 yılında ölmesiyle başa gelen oğlu Könçek bölgeye yeniden sefer düzenler. İndüs Nehrini Multan yakınlarında geçerken saldırıya uğrayan Moğollar tüm orduyu kaybedecektir.[12] Bu dönemdeki son Moğol istilası 1307-1308'de yaşanır ancak kısa sürede püskürtülür.

1308 yılından sonra Hindistan'a Moğol saldırıları kesilir. Bunda Alaeddin Halaci'nin uyguladığı saldırgan dış siyasetin de etkisi vardır. Sürekli olarak Moğol egemenliğindeki topraklara yağmalama amaçlı ordular gönderecek ve Moğol ileri hatlarını yıpratacaktır.

Moğol Ordusunda savaşırken esir düşen ve müslüman olunca Delhi Sultanlığı ordusuna katılan müslüman Moğol askerler arasında huzursuzluk baş gösterir. Bunun sebepleri arasında bu askerlerin subay yapılmaması, diğer askerlerin haklarından yararlanamamaları ve ayrımcılığa maruz kalmaları sayılabilir. Bu askerler sorunlarının kaynağı olarak gördükleri Delhi Sultanı Alaeddin Halaci'ye suikast düzenlerler ancak başarılı olamazlar. Bunun ardından müslüman olmuş Moğollara karşı kitlesel katliam yapılacak ve askerlerin yanı sıra aileleri de katledilecektir.

1320 yılında Moğollar Keşmir bölgesine saldıracak ve kış aylarına kadar bölgede kalıp yağmalayacaklardır.

Tuğluk Hanedanı dönemi

Hindistan'a Moğol saldırıları Halaci Hanedanının yerine geçen Tuğluk Hanedanı döneminde de devam edecektir. 1327 yılında Çağatay Hanlığı orduları sınır kasabalarına saldıracak ve Delhi'yi kuşatacaktır. Tuğluk hükümdarı I. Giyaseddin Tuğluk Şah Sultanlığını saldırılardan korumak için büyük miktarda rüşvet verecek, İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır ile ittifak yapmaya çalışacaksa da başarısız olacaktır. Çağatay Hanı Alaaddin Tarmaşirin'in Budizmden Müslümanlığa geçmesi ülkesinde çalkalanmaya yolaçacak ve iç sorunlarla boğuşan Çağatay Hanlığı Hindistan'a büyük çaplı sefer düzenleyemeyecektir.

Bu dönemde Moğol paralı askerleri kuzeydoğu Hindistan bölgesinde yerel prenslerin ordularında yer alarak bölgesel çatışmalara dahil olacaklardır. Büyük çaplı Moğol istila dönemi kapanmıştır.

Geleneği

Babür İmparatorluğu

Timur'un kurduğu imparatorluk kısa sürede dağılacak ve ardılları fethedilen bölgelerde tasfiye edilecektir. Timur soyundan gelenler, yerel hükümdarlarla ve Çağatay kolundan Moğollarla çeşitli evliliklerle karışacaktır. Bu geleneğin bir parçası olan Babür hem Timur hem de Cengiz Han soyundan gelir. Önce Kabil'de bulunan Babür, komutasındaki birliklerle Delhi Sultanlığına saldıracak ve tahtta olan Lodi Hanedanına 1526 yılındaki I. Panipat Muharebesiyle son vererek kendi hükümdarlığını ilan edecektir. Babür, Timur İmparatorluğu'nda görev almayarak Hindistan'a yerleşecek ve kendi imparatorluğu olan Babür İmparatorluğu'nu kuracaktır.[13] Türk- Moğol askeri sistemi, gelişkin Türk-Hint kültürüyle Babür İmparatorluğu döneminde kaynaşacak ve yoğrulacaktır.

Kaynakça

  1. ^ Celaleddin Harzemşah daha sonra Gürcü Krallığına Moğollara karşı ittifak teklif edecek, reddedilince de Gürcülerle savaşacaktır. Kraliçe Rusudan döneminde 1226 yılında Tiflis’i yağmalayacaktır. Sonunda Anadolu Selçuklu Devletine Yassıçemen Muharebesi'nde yenilir ve ordusunu kaybetmiş bir şekilde gezerken öldürülür.
  2. ^ Allsen, Thomas; Culture and Conquest in Mongol Eurasia, s.84
  3. ^ André Wink-Al-Hind, the Making of the Indo-Islamic World, s.208
  4. ^ Hülagû Han, Hindistan’ı ele geçirmekten daha önemli gündemleri bulunuyordu. Bunlar arasında Abbasi Halifeliğini sona erdirmek, Memlûk Sultanlığını yıkmak geliyordu.
  5. ^ Rana ve raja olarak anılırlar.
  6. ^ 1260 yılında başlayan ve üç yıl süren iç savaş süresince Kubilay Han ile Arık Böke taht için savaşacaktır. Sonunda kardeşini yenen Kubilay tahta geçecektir.
  7. ^ Smith, John Masson Jr, Mongol Armies and Indian Campaigns, University of California, Berkeley
  8. ^ Çağatay Tümenleri olarak adlandırılan birlikler özellikle 1296 ve 1297 yıllarında yoğunlaşan Moğol saldırılarına karşı savaşacaktır.
  9. ^ Halk arasında çok popüler olan Zafer Han’ın ölümüne Alaeddin Halacı’nın üzülmediği ve tahta tehdit olan ünlü komutanın ortadan kalmasına sevindiği iddia edilir.
  10. ^ Grousset, Rene, Empire of steppes: Chagatai Khanate, Rutgers Univ Pr,New Jersey, 1988 ISBN 0-8135-1304-9
  11. ^ Esir Moğol komutanların fillere ezdirildiği iddia edilir.
  12. ^ Savaş olmaksızın esir edilen 50 bin Moğol askeri öldürülürken, kadın ve çocuklar köle olarak satılır.
  13. ^ Babür İmparatorluğu, 1858 yılında Büyük Britanya İmparatorluğu tarafından yıkılıncaya dek varolacaktır.

Konuyla ilgili yazılan eserler

  • Lamb, Harold, Genghis Khan: Emperor of All Men, ISBN 0-88411-798-7
  • Grousset, Rene,Empire of Steppes, Rutgers University Press, New Jersey, 1988 ISBN 0-8135-1304-9
  • Smith, John Masson Jr.,Mongol Armies and Indian Campaigns, University of California, Berkeley

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar Devleti</span> Orta Asyanın Harezm bölgesinde kurulu eski bir Türk devleti (1077–1231)

Harezmşahlar veya Harzemşahlar Devleti, Orta Asya'da Harezm bölgesinde Kutbeddin Muhammed Harezmşah tarafından kurulan Türk-İran geleneğine dayalı bir devlettir. Bu devlet, Anadolu Selçuklu Devleti ile 1230 yılında yapılan Yassıçemen Muharebesi sonucunda iyice zayıflamış, 1231 yılında Celaleddin Harezmşah'ın ölümü ile yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lahor</span> Pakistanda bir şehir

Lahor, Pakistan'ın Pencap eyaletinin başkenti ve en büyük şehridir. Karaçi'den sonra Pakistan'ın en büyük ikinci, 13 milyonu aşan nüfusuyla da dünyanın en büyük 26. şehridir. Pencap'ın kuzeydoğu bölgesinde, Ravi Nehri boyunca yer almaktadır. Lahor, Pakistan'ın başlıca sanayi ve ekonomi merkezlerinden biridir. Geniş Pencap bölgesinin tarihi başkenti ve kültür merkezi olmakla birlikte Pakistan'ın sosyal açıdan en liberal, ilerici ve kozmopolit şehirlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Halaciler</span> Hindistandaki Delhi Sultanlığını yöneten hanedan

Halaciler, Hindistan'daki Delhi Sultanlığı'nı yöneten hanedanı.

<span class="mw-page-title-main">Babürlüler</span> Bir zamanlar Hindistan alt kıtasının büyük kısımlarına uzananan hanedan imparatorluğu

Babürlüler veya Babür İmparatorluğu, günümüzdeki Hindistan ve çevresi üzerinde kurulmuş ve hüküm sürmüş Türk-Moğol kökenli devlet. Çağatay Türkü bir şef ve Timurlu Hanedanı'ndan olan Babür Şah tarafından 1526 yılında kurulan ve 17. yüzyılın sonu ile 18. yüzyılın başında imparatorluğun gücünün zirvesinde olduğu dönemde, Hindistan'ın büyük bölümüne hakim olan imparatorluğun nüfusunun o tarihlerde 3,2 milyon kilometre karelik bir bölge üzerinde 110 milyon ila 150 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir. Babür İmparatorluğu'nun hakimiyet alanı, en geniş olduğu dönemde bugünkü Hindistan, Pakistan, Bangladeş ve Afganistan'ı kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Ögeday</span> Cengiz Hanın oğlu ve 2. Moğol imparatoru

Ögeday veya Ogeday, Cengiz Han'ın oğullarından biri ve halefi. Cengiz Han'dan sonra Moğol İmparatoru olmuş ve babasının yarım bıraktığı istilaları ve devlet düzenlemesini tamamlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Delhi Sultanlığı</span> Türk-Hint devleti

Delhi Sultanlığı ya da Sultanat-ı Hint, 1206-1526 yılları arasında Hindistan'da hüküm sürmüş olan sultanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Babür</span> Babür İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı

Babür ve Bebür veya tam adıyla Zahîreddîn Muhammed Bâbur Türk lider, Babür İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı. Soyu, baba tarafından Timur anne tarafından Cengiz Han'a dayanan Babür Şah, 1519'dan itibaren Hindistan'a düzenlediği seferler sonunda bütün Kuzey Hindistan'ı kontrol altına alıp 1526'da Delhi Sultanlığı'na son vererek günümüzdeki Afganistan, Pakistan ve Hindistan'ın kuzeyini kapsayan topraklar üzerinde Babür İmparatorluğu'nu kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Çağatay Han</span> Cengiz Hanın 2. oğlu, Moğol Prensi

Çağatay Han, Moğol prensi ve Cengiz Han'ın ikinci oğlu.

Yassıçemen Muharebesi, 10-12 Ağustos 1230 tarihinde Erzincan yakınlarında, Anadolu Selçuklu Devleti - Eyyubiler ittifakı ile Harezmşahlar Devleti arasında yapılan muharebedir. Kesin Selçuklu ve Eyyubi zaferiyle sonuçlanan bu muharebe sonrasında Harezmşahlar Devleti yıkılma sürecine girmiş ve Anadolu Selçuklu Devleti ile Moğollar sınır komşusu olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Celâleddin Harezmşah</span> Harezmşahlar Devletinin son hükümdarı (1220–1231)

Celaleddin Harezmşah Mengüberti ya da Celaleddin Harzemşah, Harezmşahlar Devleti'nin son hükümdarıdır. Alaaddin Muhammed'in oğludur.

Celaleddin Firuz Halacı, Delhi sultanı (1290-96).

<span class="mw-page-title-main">Rajput</span>

Rajput veya Râjpût, Sanskritçe'de prens anlamına gelen ve Hindistan'da bir savaşçı olup genelde Ksatriya kastına ait olan bir toplumsal grup. Racputana bölgesi ve Gucerat'ın bir kısmında yoğun olarak ikamet etmektedir.

Alaaddin Tarmaşirin Duva Temür'den sonra başa geçen ve 1331-1334 yılları arasında hüküm süren Çağatay Hanı.

<span class="mw-page-title-main">Alaeddin Halaci</span> Türk Delhi Sultanı

Alaeddin Halaci, aslı adı Ali Gurshap Delhi Sultanlığı'nda iktidarda olan Halaci Hanedanına mensup Türk sultan. Hanedanın en güçlü hükümdarı sayılır. 1296 – 1316 yılları arasında hüküm sürmüştür. Moğolları Hindistan'a sokmayarak birçok defa Moğollara karşı zafer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Arık Böke</span> Cengiz Hanın torunu

Arık Böke ya da Arık Buka Moğol İmparatoru Cengiz Han'ın oğullarından Tuluy Han'ın oğlu. Büyük Han Möngke'nin ölümünün ardından kardeşleri Kubilay ve Hülagû seferde oldukları için kısa bir süre tahta çıkmıştır. Tahta kimin çıkacağının belirlenmesi için toplanan kurultayda 1260 yılında yapılan görüşmelerde rakip gruplar uzlaşmaya varamaz ve hem Kubilay, hem Arık Böke tahta geçer. Moğol İmparatorluğu, bu çekişme içinde üç yıl boyunca iç savaş yaşayacaktır. Savaşta Arık Böke gelenekçi Moğol prensleri tarafından desteklenirken Kubilay Kuzey Çin ve Mançurya prensleri tarafından desteklenir.

<span class="mw-page-title-main">İndus Muharebesi</span> Harezmşah Devletinin yıkılmasına neden olan savaş

İndus Muharebesi Harezmşahlar Devletinin son sultanı Celaleddin Harezmşah ile Cengiz Han arasında İndus Nehri yakınlarında 1221 yılında yapılan savaştır. Cengiz Han komutasındaki Moğol ordusu, tüm Harezmşah ordusunu yok etmiş, Celaleddin'in ise kaçmasına izin vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tuğluk Hanedanı</span>

Tuğluk Hanedanı, Hindistan'daki Delhi Sultanlığı'nı yöneten Türk kökenli hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Timurlu fetihleri</span> Timurluların savaşları ve seferleri

Timurlu fetihleri veya Timurlu savaşları, 14. yüzyılın yedinci on yılında Timur'un Çağatay Hanlığı üzerindeki kontrolü ile başlamış ve 15. yüzyılın başında Timur'un ölümüyle sona ermiştir. Timur, savaşlarının büyük ölçekliliği ve bu savaşlarda genel olarak yenilmemesi nedeniyle, tüm zamanların en başarılı askeri komutanlarından biri olarak kabul edilmiştir. Bu savaşlar, Timur'un Orta Asya, İran, Kafkaslar ve Levant ile Güney Asya ve Doğu Avrupa'nın belirli bölgeleri üzerindeki üstünlük kurması ve Timur İmparatorluğu'nun kuruluşu ile sonuçlanmıştır. Tarihçiler, seferlerin o sıradaki dünya nüfusunun yaklaşık %5'ini oluşturan 17 milyon insanın ölümüne neden olduğunu tahmin etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan Yarımadası'ndaki Müslüman fetihleri</span>

Hindistan alt kıtasındaki Müslüman fetihleri esas olarak 13. ve 18. yüzyıllar arasında gerçekleşmiştir. Alt kıtadaki daha önceki Müslüman fetihleri, günümüzün modern Pakistan'ında başlayan istilaları, özellikle 8. yüzyıldaki Emevi seferlerini ve Rajput'ların onlara karşı direnişini içerir.