Hilde Levi

Hilde Levi (9 Mayıs 1909 - 26 Temmuz 2003) Alman-Danimarkalı bir fizikçidir. O biyoloji ve tıpta radyoaktif izotopların kullanımında öncü olmuştur, özellikle de radyokarbon testi ve otoradyografi tekniklerinde. Hayatının sonraki zamanlarında Hilde bilimsel tarihçi oldu ve George de Hevesy’in biyografisini yayınladı.

Almanya'nın Frankfurt şehrinde herhangi bir dini olmayan Yahudi bir ailenin içinde doğdu, Levi 1929 yılında Münih Üniversitesi’ne girdi. O Doktora çalışmalarını Kaiser Wilhelm Enstitüsü'nde Fiziksel Kimya ve Elektrokimya üzerinde Berlin-Dahlem’de devam etmiştir. Peter Pringsheim ve Fritz Haber'in gözetiminde alkali metal halojenürlerinin spektrumları üzerine tez yazmıştır. Nazi Partisi Almanya'da göreve seçildikten sonra Yahudiler artık akademik pozisyonlar için işe alınmıyordu. Danimarka’ya gitti ve Kopenhag Üniversitesi Teorik Fizik Niels Bohr Enstitüsü'nde bir mevki buldu. James Franck ve George de Hevesy ile çalışması sayesinde, biyolojide radyoaktif maddelerin kullanımı ile ilgili kağıtları bir dizi yayınladı.

Naziler Eylül 1943'te Danimarkalı Yahudileri toplamaya başladığında, Levi Stockholm'de Deneysel Biyoloji için Wenner-Gren Enstitüsü'nde biyolog John Runnström için çalıştığı İsveç'e kaçtı. Savaş bittikten sonra, o Kopenhag Hayvanat Bahçesi Fizyolojik Laboratuvarı'nda çalışmak için Danimarka'ya döndü. 1947-48 akademik yılını Amerika’da yeni keşfedilen radyokarbon testi ve otoradyografi tekniklerini öğrenerek geçirdi ve sonra bunları Avrupa’ya tanıttı. Hilde 1979’da Hayvanat Bahçesi Fizyolojik Laboratuvarı’ndan emekli oldu, fakat sonra Niels Bohr Arşivi’nde çalışmaya başladı ve burada de Hevesy’nin çalışmalarını toparlayarak sonunda onun biyografisini yayınladı.

Hilde Levi 9 Mayıs 1909’da Frankfurt-Almanya’da bir metal şirketinin satış direktörü olan Adolf Levi ve eşi Clara (evlilik öncesi soyadı Reis) çiftinin kızı olarak dünyaya geldi. Hilde Edwin adında bir ağabeyi vardı. Abisi genç yaşta piyano çalmayı öğrendi ve yetenekli bir müzisyen oldu. Yazları, Hilde Elisabeth Schumann ve Richard Strauss gibi müzisyenler tarafından onun kuzeninin Bavyera'daki yazlık evinde icra edilen müzikleri dinlerdi.

Yahudi olmasına rağmen Levi’nin ailesi herhangi bir dine bağlı değildi ve Yahudi toplumunun da bir parçası değillerdi ama o Frankfurt'ta Victoria Okulu'na (şimdi Bettina Okulu) kaydolduğu zaman, onun dini Yahudi olarak yazılmıştı. Din eğitimi zorunlu olduğu için Hilde yerel bir haham ile derslere katılmak zorunda kaldı. Kısa zamanda Hilde buna isyan etti ve ailesine o derslere katılmak istemediğini söyledi. Hilde resmi dinini reddetme noktasına geldi.

Hilde lisedeyken bir bilim insanı olmaya karar vermişti. Hilde son senesinde spektrum ve fotoğrafçılık üzerine olan fizik projesi ile uğraştı ve bu da onun Oberreal Abiturium(Mezuniyet Projesi) oldu. O sene sınıfında fizikte derece alan tek kız öğrenciydi. Nisan 1928 yılında mezun olduktan sonra, babası onu İngilizce öğrenmek ve görgüsünü artırmak için altı aylığına onu İngiltere'ye gönderdi. O 1929 yılında Münih Üniversitesi girdi ve Arnold Sommerfeld'in derslerini dinledi. Doktorası için babası onun Berlin-Dahlem’deki Kaiser Wilhelm Fiziksel Kimya ve Elektrokimya Enstitüsü’ne kabul edilmesini sağladı, Hilde orada Peter Pringsheim ve Fritz Haber'in gözetiminde, alkali metal halojenürlerin spektrumları üzerine tez yazdı.

Levi 1934 yılında doktorasını aldığı zaman, Nazi Partisi Almanya'da seçimleri kazandı. Onun danışmanları sürgüne gönderilmişti ve Yahudilerin iş için akademik pozisyon almalarına artık izin verilmiyordu. Üniversiteli Kadınlar Uluslararası Federasyonu Danimarka şubesi Levi Danimarka'da Kopenhag Üniversitesi Teorik Fizik Niels Bohr Enstitüsü'nde bir pozisyon bulmasına yardımcı oldu. Niels Bohr James Franck’a Almanya’dan göçmen olan Levi’yi bilip bilmediğini sordu ve kendisine asistan olarak almaya istekli olduğunu belirtti. Franck bizzat onu tanımadığını söyledi ama onun tezini biliyordu ve tezine yüksek değer veriyordu.

Hilde 1934 yılında fizikçi Hans Bethe ile nişanlandı. Çift birbirini 1925’ten beri birbirini tanıyorlardı fakat Hans’ın annesi Yahudi olmasına rağmen oğlunun Yahudi kızla evlenmesine karşı çıkıyordu ve Hans düğünden birkaç gün önce nişanı bozdu. Bethe’nin bu hareketi Franck ve Bohr’u şok etti. Bir fizikçi olmasına rağmen, Bethe İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar Niels Bohr Enstitüsü’ne ziyarete davet edilmemiştir. Levi hiç evlenmedi ama Otto Frisch, George Placzek, Rudolf Peierls, Leon Rosenfeld, Edward Teller ve Victor Weisskopf dahil Enstitüsü ziyaret eden fizikçilerin çoğu ile arkadaş oldu.

Franck 1935 yılında Amerika Birleşik Devletleri için Danimarka'yı terk edene kadar, Levi onun asistanı olarak çalıştı ve klorofil floresan hakkında iki bildiri yayınladılar. Daha sonra Macar fiziksel kimyacı George de Hevesy’in asistanı oldu. İndüklenmiş radyoaktivitenin ve buna bağlı olarak kısa ömürlü radyoaktif izotopların keşfi sayesinde Levi ve de Hevesy biyolojide radyoaktif maddelerin bir takım uygulamaları ortaya çıkardılar ve bu konuda yazılar yayınladılar. 1938 yılında Berlin Üniversitesi Levi’nin doktorasını iptal etti. Nisan 1940'ta Almanlar Danimarka’yı işgal etti. Naziler Eylül 1943’te Danimarkalı Yahudileri toplamaya başladığında Levi İsveç’e kaçan binlerce Yahudi’den biriydi. Savaşın geri kalan kısmında Levi Stokholm’de Wenner-Gren Deneysel Biyoloji Enstitüsü’nde biyolog olan John Runnström için çalıştı.

Savaş sona erdiğinde, de Hevesy İsveç'te kalmak üzere seçildi ve Bohr Enstitüdeki biyolojik araştırmalarını bıraktı ve fizik üzerinde yoğunlaşmaya geri dönmeye karar verdi. Levi, Bohr gibi Nobel Ödülü'nü kazanmış olan, August Krogh’un altında Kopenhag Hayvanat Bahçesi Laboratuvarı’nda bir konumda çalışmaya kabul edildi. Levi Üniversiteli Kadınlar Amerikan Derneği Üyesi olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde 1947-1948 akademik yıllarını geçirdi. Oradayken, Levi Chicago Üniversitesi'ndeki Willard Libby’den son keşfettiği radyokarbon testi tekniğini öğrendi. Levi Rochester, New York’ta bulunan Rochester Üniversitesi’ndeki Amerika Birleşik Devletleri Atom Enerjisi Komisyonu için çalışırken otoradyografi yeni bir tekniğini geliştirdi.

Danimarka'ya döndükten sonra Levi radyokarbon test ekipmanlarını geliştirmek için Kopenhag'daki Danimarka Ulusal Müzesi ile çalıştı. Bu ekipman Grauballe adamın yaşını test etmek için 1951 yılında kullanılmıştır. Otoradyognafi daha sonra Thorotrast radyokontrast ajanın etkilerini araştırmak için Finsen Enstitüsü tarafından kullanılmıştır. Levi 1952-1970 Danimarka Ulusal Sağlık Kurulu danışmanı oldu.

Levi 1979 yılında Hayvanat Bahçesi Fizyoloji Laboratuvar’ından emekli oldu ama Niels Bhor Arşivlerine dahil oldu ve de Hevesy’den yazılar topladı. Bu çalışmanın sonucu olarak 1985 yılında Hevesy’in bir biyografisi basılmış oldu. O yıl Levi Kopenhag şehir merkezinde yüz yıllık Niels Bhor fuarını düzenledi. 2001 yılında Berlin Humboldt Üniversitesi tarafından 1933’te kaybolan diğer öğrencilerle birlikte onurlandırıldı. Kopenhag’ta 26 Temmuz 2003’te öldü.