İçeriğe atla

Hilda asteroitleri

Jüpiter ve iç Güneş Sistemi çevresindeki asteroitler: Hilda grubu asteroit kuşağı ile Jüpiter arasındaki bölgede bulunmaktadır.
      Jüpiter truvalıları       Gezegenlerin yörüngeleri       Güneş       Hilda grubu       Asteroit kuşağı       Dünya'ya yakın cisimler

Hilda asteroitleri Jüpiter yörüngesiyle asteroit kuşağı arasındaki bölgede konumlanmış 5000'den fazla cisimden meydana gelen dinamik bir asteroit ailesi grubudur. Jüpiter'in 3:2 yörüngesel rezonansında seyretmektedirler.[1][2] 153 Hilda asteroidinin keşfine istinaden adlandırılmışlardır.

Bir Hilda'nın yörüngesi ortalama 3,97 AU olmak üzere 3,7 ila 4,2 AU arasında bir yarı büyük eksene, 0,3'ten daha küçük bir dışmerkezliliğe ve 20°'lik bir yörünge eğikliğine sahiptir. Hildalar, Jüpiter'in L5, L4 ve L3 Lagrange noktalarından her birine doğru enberi pozisyonuna erişen eliptik yörüngeleri takip ederek hareket ederler.[3] Yapmış oldukları hareket yörüngeleri sırasıyla Jüpiter'in tüm Lagrange noktalarındaki enberi konumlardan geçmektedir. Lagrange noktalarının birbirlerinden 120° ayrık olması nedeniyle, bir Hilda asteroidi kendi yörüngesini tamamladığında, Jüpiter de kendi yörüngesinin üçte ikisini kat etmiş durumda olmaktadır.[4] Hilda grubu dahilinde iki adet çarpışma ailesi bulunmaktadır. Bunlar Hilda ve adını 1911 Schubart'tan alan Schubart aileleridir.[2]

Hilda asteroitlerinin yüzey renkleri genellikle düşük albedoya sahip D-tipi ve P-tipi tayf sınıfıyla ilişkilendirilmekle birlikte bazı üyeleri de C-tipi altında gösterilmektedir. D ve P tipi asteroitlerin yüzey renkleri bulunmakta olup, bu nedenle aynı kökten geldiği değerlendirilen kuyruklu yıldız çekirdeklerinde olduğu gibi yüzey minerallerine de sahip oldukları düşünülmektedir.[4][5]

Dinamikler

Jüpiter (kırmızı) ile 153 Hilda'nın (yeşil) yörüngesinin şeması. Açık kırmızı daireler, Hilda'nın yaklaştığı Lagrange noktalarıdır. 2000 yılına ait yörünge verilerine dayanmaktadır. Hilda, Lagrange noktalarına nadiren tam olarak yaklaşır.

Hilda grubu asteroitleri Jüpiter ile 3:2 yörüngesel rezonans gerçekleştirmektedir.[4] Jüpiter truvalılarından farklı olarak Jüpiter ile aralarında herhangi bir mesafe farkı olmakla birlikte, gezegene tehlikeli bir şekilde yaklaşmaktan da kaçınırlar.

Şekil 1: Jüpiter'in yörüngesine kadar bilinen tüm asteroitlerin arka planına yerleştirilmiş Hildas Üçgeni.Şekil 2: Hildaların yörüngelerinin arka planına yerleştirilmiş konumları.

Hildalar birlikte ele alındığında, Jüpiter'in üç adet librasyon noktasında hafif dışbükey kenarları ve kesik uçları olan dinamik bir üçgen şekil oluştururlar - "Hildas Üçgeni".[3] Üçgenin kenarlarındaki " asteroid akışı" yaklaşık 1 AU genişliğindedir ve uçlarda bu değer %20-40 daha fazladır. Şekil 1 Jüpiter'in 1 Ocak 2005'teki yörüngesine kadar bilinen tüm asteroitlerin (gri) arka planına yerleştirilmiş Hildaların (siyah) konumlarını göstermektedir.[6]

Hilda nesnelerinin her biri kendi eliptik yörüngesi boyunca hareket eder. Bununla birlikte, herhangi bir anda Hildalar topluca bu üçgen düzeni oluşturur ve tüm yörüngeler bir araya gelerek öngörülebilir bir halka oluşturur. Yukarıdaki Şekil 2 bunu, yörüngelerinin arka planına (gri) yerleştirilmiş Hildaların konumları (siyah) ile göstermektedir. Bu asteroitlerin çoğu için yörüngedeki konumları, tepe noktalarının dış kısımları (enberiye yakın nesneler) ve yanların orta kısımları (enöteye yakın nesneler) hariç, gelişigüzel olabilir.

Tipik bir Hilda nesnesi retrograd bir enberi hareketine sahiptir. Ortalama olarak, enöte hareketinin hızı yörünge eksantrikliği daha az olduğunda daha büyüktür, düğümler ise daha yavaş hareket eder. Enötedeki tüm tipik nesneler görünüşte Jüpiter'e yaklaşır, bu da onlar için istikrarsızlaştırıcı olmalıdır; ancak yörünge elemanlarının zaman içindeki değişimi bunu engeller ve Jüpiter ile kavuşumlar yalnızca Hilda asteroitlerinin enberi yakınında meydana gelir. Dahası, asteroidin apsis çizgisi kavuşum çizgisinin yakınında farklı genlikte ve 2,5 ila 3,0 yüzyıllık bir periyotla salınmaktadır.

Hildalar üçgeninin Jüpiter ile senkronize olarak dönmesine ek olarak, akıştaki asteroit yoğunluğu da yarı periyodik dalgalanmalar sergiler. Herhangi bir zamanda, üçgenin tepe noktalarındaki nesnelerin yoğunluğu, kenarlardaki yoğunluğun iki katından fazladır. Hildalar tepe noktalarındaki enötelerinde ortalama 5-5,5 yıl " beklerken", kenarlar boyunca ortalama 2,5 ila 3,0 yıl gibi daha hızlı hareket ederler. Bu asteroitlerin yörünge periyotları yaklaşık 7,9 yıl veya diğer bir deyişle Jüpiter'in üçte ikisi kadardır.

Üçgen neredeyse eşkenar olmasına rağmen, bazı asimetriler de mevcuttur. Jüpiter'in yörüngesinin eksantrikliği nedeniyle L4-L5 kısmı diğer iki kısımdan biraz farklıdır. Jüpiter enöte konumundayken, bu kenar boyunca hareket eden cisimlerin ortalama hızı diğer iki kenar boyunca hareket eden cisimlerinkinden biraz daha küçüktür. Jüpiter enberi konumundayken ise bunun tam tersi geçerlidir.

Jüpiter'in yörüngesinin L4 ve L5 noktalarına karşılık gelen üçgenin tepe noktalarında Hildalar Truvalılara yaklaşır. Üçgenin orta kısımlarında ise asteroit kuşağının dış kısmındaki asteroitlere daha yakındırlar. Hildaların hız dağılımı, kesiştikleri bölgelerde Truvalılardan daha belirgindir. Truvalıların eğimindeki dağılım Hildalarınkinin iki katıdır. Bu nedenle, Truvalıların dörtte biri kadarı Hildalarla hiçbir zaman karşılaşamaz ve her zaman birçok Truvalı Jüpiter'in yörüngesinin dışında bulunur. Bu nedenle de kesişme bölgeleri sınırlıdır. Bu durum ekliptik düzlem boyunca Hildaları (siyah) ve Truva atlarını (gri) gösteren aşağıda yer alan ortadaki şekilde gösterilmektedir. Burada aynı zamanda Truvalı grupların yuvarlak biçimi de görülebilmektedir.

Üçgenin her bir kenarı boyunca hareket ederken, Hildalar Truvalılardan daha yavaş hareket eder, ancak dış asteroit kuşağı asteroitlerinin daha yoğun bir bölgesiyle karşılaşırlar. Burada hız dağılımı çok daha küçüktür.

Sol: Hildalar (siyah) ve Truvalılar, 1 Ocak 2005'te 190 derece boylam yakınında ekliptik düzlemden görüntülenmiştir.Sağ: Jüpiter'in yörüngesinde dönen referans çerçevesinde Hilda grubunun idealize edilmiş iki asteroitinin yörüngeleri. Siyah: eksantriklik 0,310; Jüpiter'in yörüngesindeki enöte. Kırmızı: eksantriklik 0,211, bir doruğun varlığı için kritik değer.

Kaynakça

  1. ^ "IAU Minor Planet Center". minorplanetcenter.net. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023. 
  2. ^ a b Brož, M.; Vokrouhlický, D. (21 Ekim 2008). "Asteroid families in the first-order resonances with Jupiter". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (İngilizce). 390 (2): 715-732. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13764.x. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023. 
  3. ^ a b "EasySky screenshot (solar system view)". easysky.de. 15 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023. 
  4. ^ a b c Ohtsuka, K.; Ito, T.; Yoshikawa, M.; Asher, D. J.; Arakida, H. (2008). "Quasi-Hilda comet 147P/Kushida-Muramatsu: Another long temporary satellite capture by Jupiter". Astronomy & Astrophysics. 489 (3): 1355-1362. doi:10.1051/0004-6361:200810321. ISSN 0004-6361. 
  5. ^ Gil-Hutton, R.; Brunini, A. (2008). "Surface composition of Hilda asteroids from the analysis of the Sloan Digital Sky Survey colors". Icarus (İngilizce). 193 (2): 567-571. doi:10.1016/j.icarus.2007.08.026. 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023. 
  6. ^ L'vov V.N., Smekhacheva R.I., Smirnov S.S., Tsekmejster S.D. Some peculiarities in the Hildas motion. Izv. Pulkovo Astr. Obs., 2004, 217, 318–324 (Rusça)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin Güneş'ten uzaklıklarına göre sıralanmış bir listesi bulunmaktadır. Çapı 500 km'den küçük cisimler listeye alınmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Truvalı (gök cismi)</span>

Truvalı veya truva asteroidi, astronomide daha büyük bir cismin yörüngesini paylaşan, ana cismin yaklaşık 60° ilerisinde veya gerisinde bulunan L4 ve L5 Lagrange noktalarından birinin yakınında kararlı bir yörüngede kalan küçük boyutlu bir gök cismidir (çoğunlukla asteroitler). Truva cisimleri gezegenlerin ya da büyük uyduların yörüngelerini paylaşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Apsis (astronomi)</span> Bir cismin yörüngesindeki en uzak ve en yakın nokta

Apsis, gök mekaniğinde, eliptik yörüngedeki bir cismin genelde sistemin kütle merkezi durumunda da olan çekim merkezine yörünge boyunca en yakın ve en uzak olduğu noktalara verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Kirkwood boşlukları</span>

Bir Kirkwood boşluğu, ana kuşak asteroitlerin yörüngelerinin yarı büyük eksenlerinin dağılımındaki bir boşluk veya çukurdur. Jüpiter ile yörüngesel rezonansların konumlarına karşılık gelirler.

<span class="mw-page-title-main">At nalı yörünge</span>

At nalı yörünge, kendisine göre çok daha büyük bir cisimle eş-yörünge hareketi yapan cismin yörüngesine verilen addır. Küçük cismin yörünge periyodu neredeyse büyük cismin yörünge periyoduna eşittir ve büyük cisimden bakıldığında dönen referans çerçevesinde izlediği yol at nalına benzer.

<span class="mw-page-title-main">Lagrange noktası</span>

Gök mekaniğinde, Lagrange noktaları ortak kütle merkezi etrafında dönen, biri genellikle diğerinden çok daha küçük, iki kütlenin yarattığı potansiyelin denge noktalarıdır. Lagrange noktaları iki cismin yarattığı kütleçekim kuvvetinin, dönmeden kaynaklanan merkezkaç kuvveti ile birbirlerini götürdükleri noktalardır.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegenler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda, artan sayısal sırayla numaralandırılmış küçük gezegenlerin bir listesi bulunmaktadır. Kuyruklu yıldızlar hariç, asteroitler, uzak cisimler ve cüce gezegenler dahil olmak üzere küçük gezegenlerin tümü Güneş Sistemi'ndeki küçük gök cisimleri olarak bilinir. Bu gezegenlerin listeleri, her biri 1000 küçük gezegen içeren yüzlerce sayfalık kataloglardan oluşmaktadır. Uluslararası Astronomi Birliği adına, Küçük Gezegen Merkezi, Minor Planet Sirkülerlerinde her yıl binlerce yeni numaralandırılmış küçük gezegen yayınlamaktadır. Haziran 2024 itibarıyla, toplamda 1.367.486 adet gözlemlenen cisimden 669.991 tanesi numaralandırılmış küçük gezegenlerdir. Geriye kalanlar ise henüz numaralandırılmamış küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlardır.

Nice modeli, Güneş Sistemi'nin dinamik evrimi için önerilmiş bir senaryodur. Adını, ilk olarak 2005 yılında geliştirildiği Côte d'Azur Gözlemevinin bulunduğu Fransa'nın Nice kentinden almıştır. Model temel olarak ön gezegen diskinin dağılmasından uzun bir süre sonra dev gezegenlerin ilk oluşum yapılanmasından mevcut konumlarına doğru hareket ettiğini öne sürmektedir. Bu yönüyle Güneş sisteminin oluşumuna dair öne sürülen önceki modellerden farklıdır. Bu gezegen hareketi, Güneş sisteminin dinamik simülasyonlarındaki Geç Dönem Ağır Bombardımanı, Oort bulutunun oluşumu ve Kuiper kuşağı cisimleri, Jüpiter truvaları ve Neptün ötesi cisimler de dahil olmak üzere küçük Güneş sistemi kütlelerinin ortaya çıkışı gibi tarihi olayları açıklamak için kullanılır.

Dünya truvalısı, Dünya'nın Güneş çevresindeki yörüngesinde, L4 ve L5 Lagrange noktasında yer alan, Dünya ile eşyörüngeli, Dünya'nın yörüngesinden geçen, iribaş yörünge izleyerek dönen asteroitlere verilen genel isimdir. Halihazırda tespit edilebilen her iki truva cismi de L4 bölgesinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">153 Hilda</span> Asteroit

Hilda, dış asteroit kuşağında yer alan ve 170 km çapında büyük bir asteroittir. İlkel karbonlu maddelerden oluştuğu için çok koyu bir yüzeye sahiptir. Johann Palisa tarafından 2 Kasım 1875'te, şimdi Hırvatistan olan Pula'daki Austrian Naval Gözlemevi'nde keşfedildi. Asteroidin ismi, ona kızlarından birinin adını veren astronom Theodor von Oppolzer tarafından seçildi.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter truvalısı</span> Jüpiterin yörüngesinde bulunan asteroit kümesi

Jüpiter truvalıları, Truvalı asteroitler veya Truvalılar, Jüpiter'in Güneş etrafındaki yörüngesini takip ederek hareket eden bir asteroit grubudur. Her bir truva asteroidi, Jüpiter'e göre gezegenin 60° önündeki L4 veya 60° ardındaki L5 olarak adlandırılan sabit Lagrange noktalarında ve kendi yörüngelerinde salınmaktadır. Cisimler, ortalama yarı büyük ekseni yaklaşık 5,2 Astronomik birim (AU) olan bu Lagrange noktalarının etrafındaki iki adet uzun ve kavisli bölgeye dağılmış durumda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen grupları listesi</span>

Bir küçük gezegen grubu çoğunlukla benzer yörüngeleri izleyen küçük gezegenler ve cisimlerden oluşan gruptur. Bu grupların üyeleri, bir asteroit ailesinden farklı olarak genellikle birbirlerinden bağımsızdır. Bir grubu adlandırmak için genellikle keşfedilen ve muhtemelen en büyükleri olan cismin adı tercih edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mars truvalısı</span> Mars yörüngesini paylaşan küçük gezegenler

Mars truvalıları, Mars gezegeninin Güneş etrafındaki yörüngesini paylaşan bir grup truva cismidir. Mars'ın 60° önünde ve arkasında iki Lagrange noktası çevresinde bulunurlar. Mars truvalılarının kökeni tam olarak anlaşılamamıştır. Bir teori, bunların Güneş Sistemi oluşurken Lagrange noktalarında sıkışan, Mars'ın oluşumundan kalma ilkel nesneler olduğunu öne sürmektedir. Ancak, Mars truvalılarına yönelik olarak yapılan spektral çalışmalar, durumun böyle olmayabileceğini göstermektedir. Başka bir teori, Güneş Sistemi'nin oluşumunun ilerleyen dönemlerinde asteroitlerin düzensiz bir şekilde Mars'ın Lagrange noktalarına girmiş olmasıdır. Bu nesnelerin kısa dinamik ömürleri göz önüne alındığında bu da sorgulanabilir. Eureka ve diğer iki Mars truvalısının spektrumları olivin bakımından zengin bir bileşime işaret etmektedir. Asteroit kuşağında olivin bakımından zengin nesneler nadir olduğundan, Mars truvalılarından bazılarının Mars'ta gezegensel bir embriyo ile karşılaştığında yörüngeyi değiştiren büyük bir çarpışmadan yakalanan enkazlar olduğu öne sürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Neptün Truvalısı (astronomi)</span> Neptünün sabit Lagrange noktalarından birinin yakınında Güneşin etrafında dönen asteroit

Neptün truvalıları, diğer gezegenlerin truvalılarına benzer şekilde, Neptün'ün kararlı Lagrange noktalarından birine yakın Güneş etrafında dolanan cisimlerdir. Bu nedenle yaklaşık olarak Neptün ile aynı yörünge periyoduna sahiptirler ve yaklaşık olarak aynı yörünge yolunu izlerler. Şu anda 28 Neptün truvalısı bilinmektedir, bunların 24'ü Neptün'ün 60° ötesindeki Güneş-Neptün L4 Lagrange noktasına yakın bir yörüngede dönerken, dördü Neptün'ün 60° arkasındaki L5 bölgesine yakın bir yörüngede döner. Neptün truvalıları, Jüpiter truvalıları ile olan benzerliği nedeniyle 'truvalı' olarak adlandırılır.

Uranüs Truva asteroidi, güneş merkezli yörüngesi Uranüs gezegenininki ile 1:1 ortalama hareket rezonansında olan ve Güneş-Uranüs çiftinin iki kararlı Lagrange noktasından (L4 veya L5) birinin etrafında bulunan, yani Uranüs'ün 60° önünde veya arkasındaki bir yörüngede seyreden asteroidlere verilen genel isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Venüs truvalısı</span> Venüsün kararlı Lagrangian noktalarından birinin yakınında Güneşin etrafında dönen asteroit

Venüs truvalısı, Venüs'ün yakınında Güneş'in etrafındaki yörüngesini takip eden bir asteroit grubudur. Bu truvalılar, Venüs-Güneş Lagrange noktalarında seyahat ederler: L4 Venüs'ün önünde 60 derece, L5 ise arkasında 60 derece uzaklıktadır. Günümüzde bilinen tek Venüs truvalısı 2013 ND15, L4 Lagrange noktasında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter truvaları listesi (Yunan kampı)</span> Vikimedya liste maddesi

Jüpiter truvalıları Yunan kampı listesi, Jüpiter'in yörüngesinin 60° önünde yer alan L4 Lagrange noktası boyunca uzanan kavisli bölgede hareket halindeki cisimleri göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter truvalıları listesi (Truva kampı)</span> Vikimedya liste maddesi

Jüpiter truvalıları Truva kampı listesi, Jüpiter'in 60° gerisindeki L5 Lagrange noktasının etrafındaki uzun kavisli bir bölge olan Truva kampında yer alan Jüpiter truva asteroitlerinin bir listesidir. Adlandırma kuralı oluşturulmadan önce adlandırılmış olan 617 Patroclus hariç, L5 noktasındaki tüm asteroitler, Truva Savaşı'nın Truva tarafındaki kahramanlara karşılık gelen isimlere sahiptir. İsmini ünlü Truvalı savaşçıdan alan 624 Hektor da benzer şekilde "Yunan" (L4) kampı Lagrange noktasında yer alan bir asteroiddir.

<span style="white-space:nowrap;">2010 TK<sub>7</sub></span> Asteroit

2010 TK7 keşfedilen ilk Dünya truvalısı ve bir kilometreden küçük bir Dünya yakını asteroittir. Güneş etrafında Dünyanın yörüngesiyle aynı yörüngede hareket etmekte olup, Dünya'nın önünde yer alan bölgede seyretmektedir. Truva cisimleri en kolay şekilde bir Lagrange noktasında, dinamik olarak kararlı bir konumda (birleşik kütleçekim kuvvetinin Güneş'in ve Dünya'nın çift merkezi boyunca etki ettiği yer), büyük bir yörünge cisminin 60 derece ilerisinde veya gerisinde, bir tür 1:1 yörünge rezonansında dönüyor olarak düşünülebilir. Gerçekte, böyle bir nokta etrafında salınırlar. Bu tür nesneler daha önce Mars, Jüpiter, Neptün ve Satürn'ün uyduları Tethys ve Dione'nin yörüngelerinde gözlemlenmiştir.

Eş-yörüngesel hareket, iki veya daha fazla sayıda astronomik cismin birincil cisim yörüngesiyle aynı veya benzer mesafede bulunan bir yörüngede seyretmesi durumudur. Başka bir deyişle bu cisimler, 1:1 ortalama hareket rezonansında veya ters yönlü ise 1:-1 rezonansındadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.