İçeriğe atla

Hikmet Kıvılcımlı

Hikmet Kıvılcımlı
Doğum1902
Priştine, Kosova Vilayeti
Ölüm11 Ekim 1971 (69 yaşında)
Belgrad, Yugoslavya
Defin yeriTopkapı Mezarlığı, İstanbul
MilliyetTürk
MeslekSiyasetçi, kuramcı, yazar, yayıncı ve çevirmen

Hikmet Ali Kıvılcımlı (1902, Priştine - 11 Ekim 1971, Belgrad), Türk Marksist-Leninist siyasetçi ve kuramcı, yazar, yayıncı ve çevirmen.

Yaşamı

Babası Priştine'de Posta Telgraf Müdürü Hüseyin Bey, annesi Münire Hanım'dır. 17 yaşında gönüllü olarak Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı, Yörük Ali Efe çetesinde Kuvâ-yi Milliye gönüllüsü oldu, Köyceğiz Kuvâ-yi Milliye Askerî Kumandanlığı görevinde bulundu. Liseyi Vefa Lisesinde okuduktan sonra sınavla İstanbul Tıp Fakültesine girdi.

Öğrencilik yıllarında siyasi faaliyetlerini sürdürüp Kurtuluş, Aydınlık gibi TKP yayınları aracılığıyla komünist fikirlerle tanıştı ve 1920'lerin başında Türkiye Komünist Partisi (TKP) üyesi oldu. 1925'te TKP'nin Beşiktaş Akaretler'de gerçekleştirdiği 2. kongrede TKP Merkez Komitesine (MK) seçildi. MK içerisinde gençlik sorumlusu olarak görev aldı. Aynı yıl Aydınlık gazetesinde ilk yazıları yayımlanmaya başladı. 1925'ten hayatının sonuna kadar kadar sürekli kovuşturmalara, işkencelere maruz kaldı ve toplam 22,5 yıl hapis yattı.

1925 yılında Kürt ayaklanmaları ile çıkan Takrir-i Sükûn Kanunu'ndan sonra İstiklal Mahkemesinde yargılandı ve 10 yıl kürek cezası aldı. 1 yıl hapis yattıktan sonra çıkan afla serbest kaldı. TKP'ye yönelik 1927 Tevkifatı ile MK Genel Sekreteri Vedat Nedim Tör ve Şevket Süreyya Aydemir'in partiden ayrılıp parti arşivini polise teslim etmesi sonucu, diğer parti üyeleriyle birlikte tutuklanarak 3 ay tutuklu kaldı. 1929 yılında TKP İzmir Davası'nda 4,5 yıl yeni bir mahkûmiyet aldı.[1] En önemli eserlerinden olan Yol: TKP'nin Eleştirel Tarihi kitabı 1932'de yayımlandı. 1938 yılında Nâzım Hikmet'le birlikte yargılandığı Donanma Davası'nda 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 12 yıl hapis yattıktan sonra, Nazım Hikmet gibi o da, 14 Mayıs 1950 seçimlerini kazanarak Cumhuriyet Halk Partisinden iktidarı devralan Demokrat Partinin ilk icraatlarından biri olarak çıkardığı afla tahliye oldu.

Parti tarihindeki o zamana dek en geniş tutuklama olan 1951 Tevkifatı dışında kalması sonucu, 1954 yılında yasal Vatan Partisini kurdu. Kıvılcımlı bu dönemde bir yandan toplum içinde yaygın dindarlık ve milliyetçiliğe, diğer andan devlet içinde "ilerici vurucu güç" olarak gördüğü orduya hitap eden bir politika izledi. Örneğin, 1957 Eyüp mitinginde Vatan Partisinin sosyalist amaçlarının İslam dininin değerleriyle uyuşmasına ağırlık veren konuşmasından ötürü önce "dini siyasete alet etmek" suçundan soruşturma açıldı, konuşma metni incelendikten sonra ise "komünizm propagandası yapma" suçuyla yargılandı, ardından parti kapatılıp 25 partili tutuklandı. Tutuklu yargılama sürerken gerçekleşen 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin hemen ertesi günü Kıvılcımlı "İkinci Kuvayı Milliye Gazalarının kutlu olmasını" dileyen bir telgraf çekti. Daha sonra da, Talat Aydemir gibi birçok subayla ilişkiler geliştirdi.[2]

1965 yılında Tarihsel Maddecilik Yayınları'nı kurup yöneterek Marx, Engels ve Lenin'in eserlerinden birçok çeviriler yaptı ve yayımladı. Aynı yıl, en önemli eserlerinden olan Tarih Tezi kitabını da yayımladı. Ayrıca, Marx'ın Kapital adlı çalışmasının bir bölümünü çevirdi. İktisattan antropolojiye, Marksist düşüncenin tarihsel ve kuramsal gelişiminin açıklanmasına ve Türkiye'de bir işçi sınıfı devriminin strateji ve taktik sorunlarına kadar çeşitli konularda çok sayıda telif eseri ve Aydınlık, Türk Solu, Ant ve (kendisinin kurduğu) Sosyalist gibi çeşitli dergilerde makaleleri yayımlandı.

12 Mart 1971 Muhtırası ile yine seçilmiş hükûmetin ordu tarafından devrilmesi üzerine, Kıvılcımlı'nın tutumu yine 27 Mayıs benzeri olup Ordu Kılıcını Attı başlıklı bir yazı ile meclisin kendisini düzeltmesi umudunu yitiren ordunun yönetime el koyma durumunda kaldığını belirtti.[2]

O sırada prostat kanseri teşhisi konmuş olan Kıvılcımlı, kendisinin de arananlar listesine dahil edilmesi üzerine yurt dışına çıkmaya karar vererek sosyalist ülkelere gidip orada tedavi görmek istedi. Fakat iltica talebi gerek Bulgaristan gerekse Doğu Almanya tarafından (Moskova'ya danışılarak) reddedilip sınır dışı edildi. SBKP MK Genel Sekreteri ve SSCB cumhurbaşkanı Brejnev'e kendisine yapılan haksızlıkları anlatıp adalet talep ettiği mektup da cevapsız kaldı. Bunun üzerine sosyalist Arnavutluk'a giderken o zamanki sosyalist federal Yugoslavya içinde olan Makedonya'da 11 Ekim 1971'de öldü.[1][2]

Eserleri

  • 27 Mayıs ve Yön Hareketinin Sınıfsal Eleştirisi
  • Allah – Peygamber – Kitap
  • Anarşi Yok! Büyük Derleniş!
  • Anılar
  • Bergsonizm
  • Bilimsel Sosyalizmin Doğuşu
  • Brejnev'e Mektup
  • Cennet
  • Deccal Kapımızı Nasıl Çalıyor?
  • Devrim Nedir?
  • Devrim Zorlaması Demokratik Zortlama
  • Dinin Türk Toplumuna Etkileri
  • Diyalektik Materyalizm
  • Diyalektik Materyalizm Nedir? Nasıl Kullanılır? Ne Değildir
  • Durum Yargılaması
  • Eyüp Konuşması
  • Fetih ve Medeniyet
  • Finans-Kapital ve Türkiye
  • Genel Düşünceler
  • Genel Olarak Sosyal Sınıflar ve Partiler
  • Halk Savaşının Planları
  • Ho Amca'nın Düşündürdükleri
  • İhtiyat Kuvvet Milliyet (Şark)
  • İlkel Sosyalizmden Kapitalizme Son Geçiş: Japonya
  • İlkel Sosyalizmden Kapitalizme İlk Geçiş: İngiltere
  • İnkılapçı Münevver (Devrimci Aydın) Nedir?
  • İşçi Sınıfı Partisine giriş
  • İşçi Sınıfının Tarihçil Görevi
  • Kadın Sosyal Sınıfımız
  • Kim Suçlamış?
  • Komün Gücü
  • Kısaca Marksizm Düşünüşü
  • Metafizik Sosyolojiler
  • Oportunizm Nedir?
  • Osmanlı Tarihi ("Hüseyin Himmet Kırşehirli")
  • Osmanlı Tarihinin Maddesi
  • Parti ve fraksiyon
  • Partide konaklar ve konuklar
  • Sosyalizmimiz ve Devletçiliğimiz
  • Soğan Ekmek Kongresi
  • Strateji Plan / Düşman:Burjuvazi / Müttefik:Köylü / Türkiye'de Ulusal Sorun / Legaliteyi istismar
  • Şeyh Bedrettin
  • Taktik Ana Halkası: Legaliteyi İstismar
  • Tarih Tezi
  • Tarih-Devrim-Sosyalizm
  • Toplum Biçimlerinin Gelişimi
  • Türkiye Köyü Ve Sosyalizm
  • Türkiye'de Kapitalizmin Gelişimi
  • Türkiye'de Sınıflar ve Politika
  • Türkçenin Üreme Yolları ve Dil Devrimciliğimiz
  • Uyarmak İçin Uyanmalı – Uyanmak İçin Uyarmalı
  • Üretim Nedir?
  • Üç Seminer
  • Vatan Partisi Tüzük ve Programı
  • Yakın Tarihten
Vikisöz'de Hikmet Kıvılcımlı ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Dipnotlar

  1. ^ a b "Brejnev'e Mektup, Hikmet Kıvılcımlı 30.09.1971". 9 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2011. 
  2. ^ a b c Canan Özcan (Eylül 2018). "Hayatı ve Eserleriyle "Komple Bir Entelektüel" Olarak Dr. Hikmet Kıvılcımlı". Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi. 6 (2). s. 176-202. Erişim tarihi: 27 Mart 2024. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İsmail Bilen (1902 doğumlu siyasetçi)</span> Türk politikacı

İsmail Bilen, tarihsel Türkiye Komünist Partisinin 1973-1983 yılları arasında liderliğini üstlenen komünist siyasetçi.

Rıza Yürükoğlu veya bilinen adıyla İsmail Nihat Akseymen, Türkiye Komünist Partisi içinde 1979 yılında yaşanan bölünmede İşçinin Sesi tarafının lideridir. Parti içinde Veli Dursun adı ile de bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Ali Aybar</span> Türk siyasetçi, hukukçu, sporcu, yazar

Mehmet Ali Aybar, Türkiye'de sosyalist hareketin önde gelen isimlerinden, 1971'de kapatılan Türkiye İşçi Partisi lideri ve Sosyalist Devrim Partisi kurucu genel başkanı, avukat, atlet ve milletvekili.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Komünist Partisi (1920)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1920–1987)

Türkiye Komünist Partisi, 1920 yılında kurulan, Türkiye'de faaliyet göstermiş komünist siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Perinçek</span> Türk siyasetçi, hukukçu, yazar

Doğu Perinçek, Türk siyasetçi, Aydınlık Hareketi önderi, hukuk doktoru ve yazar. 15 Şubat 2015 tarihinden beri Vatan Partisi (VP) genel başkanlığı görevini sürdürmektedir. 1978-1980 yılları arasında Türkiye İşçi Köylü Partisi (TİKP), 1991-1992 yıllarında Sosyalist Parti (SP) ve 1992-2015 yılları arasında İşçi Partisi (İP) genel başkanlığı görevini üstlenmiştir. 2018 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde partisinin cumhurbaşkanı adayı olmuştur. 2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde de aday adayı olmuş lakin 100.000 imzayı toplayamadığı için aday olamamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye İşçi Partisi (1961)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1961–1971, 1975-1981)

Türkiye İşçi Partisi (TİP), 1961 yılında Türkiye'de kurulan siyasi parti. 1946 sonrası çok partili dönemde TBMM'ye milletvekili seçtirebilen ilk sosyalist parti olmuştur. 12 Mart 1971 Muhtırası ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrasında kapatılmış, 1988 yılında TKP ile birleşerek TBKP kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mihri Belli</span> Marksist kuramcı ve politikacı

Mihri Belli, Türk komünist siyasetçi ve yazar. Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında Trakya Müdaafası'nı yönetenlerden Mahmut Hayrettin Bey'in oğludur.

<span class="mw-page-title-main">İşçi Partisi (Türkiye)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1992–2015)

İşçi Partisi, 10 Temmuz 1992 tarihinde kapatılan Sosyalist Parti'nin yerine Doğu Perinçek tarafından 11 Temmuz 1992 tarihinde kurulmuş olan Türk siyasî parti. Rus milliyetçisi Aleksandr Dugin'in Neo-Avrasyacılık düşüncesini desteklemekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Şefik Hüsnü Deymer</span> Türk siyasetçi ve yazar

Mehmet Şefik Deymer, tarihsel Türkiye Komünist Partisinin ilk kuruluş yıllarından 1959 yılına dek liderliğini üstlenen komünist siyasetçi, tıp doktoru, gazeteci, yazar ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Nâzım Hikmet</span> Türk şair ve yazar (1902–1963)

Nâzım Hikmet, Türk şair ve yazardır. Şiirleri elliden fazla dile çevrilmiş ve eserleri birçok ödül almıştır. Türkiye'de serbest nazımın ilk uygulayıcısı ve çağdaş Türk şiirinin en önemli isimlerindendir. Uluslararası bir üne ulaşmıştır ve dünyada 20. yüzyılın en gözde şairleri arasında gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Komünist Partisi (2001)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Türkiye Komünist Partisi, 11 Kasım 2001 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "TKP" şeklindedir. Simgesi çarkla çevrelenmiş çekiç ve üstünde bulunan yıldızdır. Genel Sekreteri Kemal Okuyan'dır. Ancak kolektif liderlik ilkesi gereği en yetkili karar organı parti kongresinde seçilen Merkezi Komite'dir.

<span class="mw-page-title-main">Vatan Partisi (1954)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1954–1975, 1957–1981)

Vatan Partisi, 1920 yılında kurulup 1952 yılında dağılışa uğrayan Türkiye Komünist Partisi'nin üyeleri tarafından Hikmet Kıvılcımlı önderliğinde 22 Ekim 1954 tarihinde kurulmuş, Türkiye Komünist Partisi'nin teorik misyonunu sahiplenmiş komünist parti.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Baştımar</span>

Zeki Baştımar, tarihsel Türkiye Komünist Partisinin (TKP) 1959-1973 yılları arasında liderliğini üstlenen komünist siyasetçi, çevirmen, yazar.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de komünizm</span>

Türkiye'de komünizm, 1920 yılında Türkiye Komünist Partisi ile partileşme sürecine giren ve günümüzde devam eden siyasi hareket.

1927 Tevkifatı, Türkiye'de gizli faaliyet gösteren Türkiye Komünist Partisi (TKP) üyelerine karşı 1927 sonbaharında yapılan yaygın tutuklamalardır. Dönemin TKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri Vedat Nedim Tör'ün gizli parti belgelerini ve üye listelerini polise teslim etmesi üzerine o sırada Türkiye'de Komintern sorumlusu olarak bulunan Şefik Hüsnü'yü ve TKP Merkez Komitesi üyelerini de içine alan büyük bir tutuklama yapılarak 1928 TKP Davası açılmıştır. Bu tutuklamalarda Merkez Komitesi üyelerinden Şevket Süreyya Aydemir de Vedat Nedim Tör'le birlikte hareket ederek daha sonra Kadro dergisi hareketini başlatmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Nurullah Ankut</span> Türk siyasetçi

Nurullah Efe Ankut, Türk öğretmen, yazar ve siyasetçi. 15 Haziran 2005 tarihinden beri Halkın Kurtuluş Partisi genel başkanlığını sürdürmektedir. Aynı zamanda partinin gazetesi Halkın Kurtuluş Yolu'nda yazarlık yapmaktadır.

Türk Solu, 1967 yılında çıkmaya başlayan ve Millî Demokratik Devrim hareketinin sözcülüğünü üstlenen haftalık siyasi dergi.

<span class="mw-page-title-main">Kerim Sadi</span>

Kerim Sadi ya da asıl adıyla Ahmet Nevzat Cerrahoğlu, Türkiye'deki sosyalist hareketin tarihine ilişkin eserleriyle tanınan yazardır.

Kemalizm ve Marksizm veya Atatürkçülük ve Marksizm, Marksizm ve Kemalizm akımlarının karşılıklı ilişkileri, koşutlukları ve karşıtlıkları ile ilgilenir.

Demokratik Halk Devrimi, İkinci Emperyalist Paylaşım Savaşı sonrasında pre-kapitalist ilişkilerin henüz ortadan kalkmadığı, yoğunlukla Avrupa ve Asya ülkelerinde yoğunlaşan devrim biçimidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.