Hikmet Birand

Hikmet Ahmet Birand, (1904 - 18 Ocak 1972), Türk akademisyen, üniversite idarecisi, botanik bilgini ve yazar.

Hikmet Ahmet Birand 1904'te Karaman'da doğdu. Kentin tanınmış Hacı Bayramoğulları ailesindendir. O kente ilk öğretiminden sonra Karaman İdadisi (lısesi)'ni bitirmiştir. Sonra parasız yatılı öğrenci olarak İstanbul Halkalı Yüksek Ziraat Okulu'na girmiş ve bu okuldan ziraat mühendisi olarak mezun olmuştur. 1927–1928'de Ankara'da "Etlik Merkez Laboratuvarı Mütehassısı" olarak çalışmıştır. 1928'de devlet bursu ile Almanya'ya botanik bilimleri üzerinde üniversite eğitimi için gönderilmiştir. Bonn Üniversitesi'nde botanik bilimi uzerinde diploma derecesi almıştır. Sonra aynı üniversitede diploma üstü derece çalışmaları için o üniversitede bulunan Prof.Dr. Johannes Fitting'in danışmanlığında “Üntersuchungen uber Tracheomykösen” başlıklı habiltasyon tezi ile doktorasını tamamlamıştır.

1933'te Türkiye'ye kesin dönüş yapmıştır. 1928'de İstanbul'da bulunan Halkalı Ziraat Okulu'nun kapanması ile ortaya çıkan ziraat eğitimi boşluğunu doldurmak üzere Alman ziraat fakültelerinden alınan yeni bir müfredat programı ile 1930'da Ankara Yüksek Ziraat Okulu açılmıştı ve bu eğitim kurumuna Alman asıllı eğiticiler tayin edilmişti. Bu okul Atatürk'ün direktifleriyle 2524 sayılı kanunla Cumhuriyet'in 10. Yılında "Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü"'ne dönüştürüldü Hikmet Birand 1933'te Türkiye'ye döndüğünde bu okulda görev yapan Alman asıllı Profesör Kurt Krause'nin yanına asistan olarak atandı ve sonra başaşıtan olarak akademik görevine devam etti. 1938'de aynı yüksek eğitim ve araştırma kurumunda doçent oldu. 1939'da Profesör Krause Almanya'ya geri döndü. Onun başı olduğu Botanik kürsüsü başkanlığına Hikmet Birand atandı. Bu görevde iken bitki sosyolojisi bilim dalının Türkiye'deki kurucusu oldu. 1946 yılında bu kurumda Botanik kürsüsü profesörü olarak atandı. Bir ara "Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Dairesi" üyeliği yaptı.

1946 yılında çıkarılan 4936 sayılı kanun ile Türkiye üniversitelerine yeni bir yapı kazandırıldı ve özerklik verilerek İstanbul Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi kuruldu. İki sene sonra eski Ankara Yüksek Ziraat Entitüsü 30 Haziran 1948 5234 sayılı kanun ile Ankara Üniversitesi'ne bağlandı. Enstitü bünyesindeki Botanik bölümünün bulunduğu "Tabii İlimler Fakültesi" yeni kurulan Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'ne dahil edildi ve enstitünün "Ziraat Sanatları Fakültesi" ise "Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi" olarak kurumlaştırıldı. Hikmet Birand üniversite profesörü oldu. Yeni kurulan Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'nin Botanik Kürsüsü de onun başkanlığında bir grup akademisyen tarafından kuruldu ve Hikmet Birand yeni kürsü profesörü olarak atandı.

1949 yılında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'nde kısa bir süre için Fakülte senatosu tarafından "dekan" olarak seçildi ve bu görevi kısa bir dönem ifa etti. Ama çok geçmeden 1949'da Ankara Üniversitesi Rektörü olarak seçildi. 1949-1951 döneminde rektörlük görevinde bulundu.

Hikmet Birand Türkiye'de bitki sosyolojisi ile ilgili ilk çalışmaları yapmıştır. 1960 yılında kurulan ODTÜ-Atatürk Ormanının oluşturulmasında çabaları olmuştur.

Hikmmet Birand "Botanik Enstitüsü Müdürlüğü" görevini ölümüne kadar sürdürmüştür. 18 Ocak 1972'de Ankara'da ölmüş ve malvarlığını Maarif Vakfı'na bırakmıştır.

1933'ten itibaren Profesör Kurt Kraus ile birlikte çalışarak Türkiye'de modern anlamda ilk herbaryum olan "ANK Herbaryumu (Herbarium Turcicum-Türkiye Herbaryumu)" Yüksek Ziraat Enstitüsü'nu Botanik Enstitüsüne bağlı olarak kurmuştur. Bu herbariyum Hikmet Birand'in araştırmaları için şahsen topladığı büyük sayıda Anadolu bitki örneklerini de ihtiva etmektedir. Günümüzde 7500 sayıda tür bitki örneği bulunan bu herbaryum Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'ne bağlıdır.

Almanya'da Almanca basılmış beş kitabı ve çok sayıda Türkçe eseri bulunmaktadır. Ülkü Dergisi ve Ulus Gazetesi'de yayımlanan bir sıra makaleler hazırlamıştır.^[1]

• 1936 - Büyükada'nın Yeşil Örtüsü
• 1948 - Keltepe Ormanlarında Bir Gün
• 1950 - Bitkilerde Ekonomi Prensipleri. Biriktirme ve Arttırma
• 1952 - Bitki Türleri
• 1952 - Türkiye Bitkileri, Plantae Turcicae, A Preliminary list of species collected in Turkey, A.U. Fen Fakultesi Yayinlari, (671 cins ve 2480 türe ait 6145 bitki örneği incelenmektedir).
• 1957 - Anadolu Manzaraları (13. Basim, 1999, Tubitak Popüler Bilim Kitaplari ISBN 975-4033212)
• 1962 - Kurak Çorak
• 1964 - Karapınar Olayı ve Erozyon
• 1968 - Alıç Ağacı ile Sohbetler (Yeni basim 2014, Is Bankasi Kultur Yayinlari, ISBN 978-6053320876)
• 1984 - Anadolu Ormanlari (Orgun Yayinlari, Istanbul)

• Kart G, M., (2010) “Prof. Dr. Hikmet Ahmet Birand Bibliyografyası için Bir Deneme”, Kebikeç, Cilt:30: Sayfa:77-87". www.academia.edu/416380/Prof._Dr._Hikmet...yasi_icin_bir_deneme
• Ülken, Hilmi Ziya, (1971 1972): "Prof.Dr. Hikmet Birand (1904-1972)", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:19 (1),: Sayfa:219-221. Online:

• Karataş, Ahmet () "Prof.Dr.Hikmet Birand", [2]23 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim:12.7.2017)
• Ankara Üniversitesi ankara.edu.tr resmi websitesinde "Rektörlerimiz: Prof.Dr. Hikmet Birand (22.06.1949)-(22.06.1951)" adlı madde. Online: [3]2 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.